Ngành xuất bản Việt Nam trong thời đại 4.0

Hơn 70 năm xây dựng và phát triển, ngành Xuất bản Việt Nam qua từng giai đoạn, vượt nhiều khó khăn thách thức, nhất là trong hai năm dịch Covid-19, nỗ lực của ngành xuất bản được ghi nhận ở số lượng đầu sách tăng, chất lượng xuất bản phẩm có nhiều chuyển biến tích cực, quy mô công nghệ được nâng cao, chuyển đổi số có được thành công bước đầu.

Ngày nay, ngành xuất bản không chỉ bao gồm sách giấy mà còn bao gồm xuất bản điện tử, sách số, và các dịch vụ trực tuyến. Công nghệ đã tạo ra nhiều cơ hội mới cho ngành xuất bản, đồng thời cũng đặt ra những thách thức về bảo vệ bản quyền và cạnh tranh với nguồn thông tin trực tuyến.

Trong thời đại 4.0, ngành xuất bản cần tiếp tục đổi mới và tận dụng công nghệ để đáp ứng nhu cầu của độc giả hiện đại. Sự kết hợp giữa xuất bản truyền thống và công nghệ mới sẽ giúp ngành xuất bản tiếp tục phát triển và thích ứng với thế giới số hóa ngày càng phát triển.

Những thành tựu nổi bật của ngành xuất bản

1. Phát triển đa dạng về nội dung và hình thức: Nội dung, hình thức xuất bản phẩm có sự cải tiến rõ rệt, đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của xã hội. Cơ cấu đề tài hợp lý hơn, phong phú, đa dạng hơn về thông tin. Các loại sách về các lĩnh vực pháp luật, văn hóa, văn học, thiếu nhi, khoa học, công nghệ, kinh tế, giáo dục, tôn giáo,... ngày càng phong phú và có chất lượng tốt. Các dòng sách chất lượng cao, sách giới hạn, sách đặc biệt,…cũng được chú trọng phát triển.

2. Sự góp mặt của ngành xuất bản Việt Nam trên trường quốc tế: Các nhà xuất bản Việt Nam đã tích cực tham gia và góp mặt tại các triển lãm xuất bản quốc tế, hội chợ sách quốc tế. Điều này đã góp phần quảng bá các tác phẩm Việt Nam tiếp cận với độc giả quốc tế, đưa văn hóa và nghệ thuật xuất bản Việt Nam ra thế giới; Ngành Xuất bản Việt Nam đã trở thành thành viên sáng lập của tổ chức Hiệp hội Xuất bản châu Á Thái Bình Dương (APPA), Hiệp hội Xuất bản ASEAN (ABPA), góp phần đắc lực vào hoạt động thông tin đối ngoại, đưa sách báo Việt Nam đến với thế giới.

3. Việc áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật vào ngành được chú trọng: Cơ sở vật chất - kỹ thuật có nhiều đổi mới, từng bước đi lên hiện đại, công nghệ xuất bản và in đang tiếp cận với những công nghệ tiên tiến. Ngành ứng dụng rộng rãi và mạnh mẽ công nghệ thông tin trong công tác biên tập bản thảo, đầu tư nhiều thiết bị thuộc các thế hệ mới, đưa năng suất lao động tăng.

4. Sự phát triển của xuất bản điện tử: Ngành xuất bản Việt Nam đã chuyển dịch từ xuất bản truyền thống sang xuất bản điện tử. Các nhà xuất bản đã phát triển nhiều ứng dụng và nền tảng xuất bản điện tử, cho phép độc giả tiếp cận sách điện tử, tạp chí và báo chí trực tuyến. Điều này đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc truyền bá tri thức và tiếp cận với nội dung xuất bản mới một cách nhanh chóng và thuận tiện.

5. Sự mở rộng của thị trường xuất bản: Các kênh phân phối sách được mở rộng, từ cửa hàng sách truyền thống đến các kênh trực tuyến như website bán sách và ứng dụng di động. Điều này đã tạo ra sự đa dạng trong việc tiếp cận sách và tăng cơ hội tiếp cận nội dung xuất bản cho độc giả.

TS Nguyễn Mạnh Hùng - CEO Thái Hà Books - đưa ra góc nhìn về xuất bản thời 4.0. Ảnh: Hoàng Đông.

Tác động của sự phát triển công nghệ thông tin và Internet đến ngành xuất bản

1. Kết nối toàn cầu: Internet đã đưa ngành xuất bản ra khỏi giới hạn địa lý, giúp tác phẩm văn hóa được phân phối và tiếp cận đến người đọc trên toàn thế giới. Nhờ đó, các tác phẩm có thể được xuất bản và tiếp cận độc giả một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn.

2. Cung cấp nền tảng truyền thông mạnh mẽ: Công nghệ thông tin và Internet đã tạo ra các nền tảng truyền thông mạnh mẽ như website, blog, mạng xã hội và các dịch vụ trực tuyến khác. Điều này cho phép các nhà xuất bản xây dựng một môi trường kết nối trực tiếp với độc giả, tạo ra sự tương tác và tạo dựng cộng đồng đọc sách trực tuyến.

3. Sách điện tử và sách số: Công nghệ đã mang đến sự ra đời của sách điện tử và sách số. Điều này cho phép người đọc tiếp cận và đọc sách trên các thiết bị di động như máy tính bảng, điện thoại thông minh, đọc sách điện tử. Điều này tiện lợi hơn cho độc giả, cho phép họ mang theo hàng tá sách trong một thiết bị nhỏ gọn.

4. Tích hợp nội dung đa phương tiện: Công nghệ thông tin đã mở ra cánh cửa cho việc tích hợp nội dung đa phương tiện trong ngành xuất bản. Người đọc không chỉ đơn thuần đọc văn bản mà còn có thể trải nghiệm âm thanh, hình ảnh, video và các phương tiện khác để tăng tính tương tác và hiểu biết về nội dung.

5. Tiếp cận dữ liệu và trí tuệ nhân tạo: Công nghệ thông tin cung cấp khả năng thu thập và phân tích dữ liệu đáng kể. Điều này giúp các nhà xuất bản hiểu rõ hơn về người đọc, quản lý quy trình xuất bản hiệu quả hơn và tạo ra nội dung tùy chỉnh dựa trên sở thích và nhu cầu của từng độc giả. Sử dụng trí tuệ nhân tạo cũng giúp tăng cường quy trình biên tập, dịch thuật và tự động hóa một số công việc trong ngành xuất bản.

Những việc cụ thể của Hội Xuất bản Việt Nam cần làm trong nhiệm kỳ tới

1. Phát triển sách trực tuyến và ứng dụng đa phương tiện: Cung cấp nội dung văn hóa đa dạng và tương tác thông qua các ứng dụng di động, website và các nền tảng trực tuyến khác. Tích hợp âm thanh, hình ảnh, video và các phương tiện khác để tạo ra trải nghiệm đa phương tiện cho độc giả.

2. Xây dựng cộng đồng đọc sách trực tuyến: Tạo ra một môi trường kết nối giữa tác giả, nhà xuất bản và độc giả thông qua các diễn đàn, blog, mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến khác. Tạo điều kiện và liên kết các đơn vị, cá nhân triển khai các hoạt động khuyến đọc trong cộng đồng và thúc đẩy thực hiện nhiều chuỗi hoạt động khuyến đọc trên cả nước, đó cũng chính là cách thức làm tăng doanh thu cho phát hành sách. Khuyến khích sự tương tác, phản hồi và chia sẻ ý kiến giữa các thành viên của cộng đồng đọc sách.

Sách nói tiếng Việt đang ngày càng phổ biến. Ảnh: VoizFM.

3. Tích hợp xuất bản với trải nghiệm tương tác và thực tế ảo: Sử dụng công nghệ tương tác và thực tế ảo để tạo ra các trải nghiệm độc đáo cho độc giả. Ví dụ, cung cấp sách số có tích hợp các phần tương tác hoặc thực tế ảo, cho phép người đọc tương tác với nội dung và thế giới trong sách.

4. Tận dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu: Sử dụng trí tuệ nhân tạo và phân tích dữ liệu để hiểu rõ hơn về người đọc, từ đó cung cấp nội dung tùy chỉnh và gợi ý sách phù hợp với từng độc giả. Áp dụng trí tuệ nhân tạo trong quy trình biên tập, dịch thuật và xuất bản để tối ưu hóa hiệu suất và chất lượng.

5. Xây dựng hệ thống bảo vệ bản quyền và kiểm soát nội dung: Đối mặt với sự phổ biến của sách điện tử và nội dung trực tuyến, cần có hệ thống bảo vệ bản quyền mạnh mẽ và các biện pháp kiểm soát nội dung để đảm bảo quyền lợi của tác giả và ngành xuất bản.

Cần có những chế tài cụ thể đối với từng hành vi cụ thể, điều chỉnh hoặc xây dựng mới một số chế tài mạnh hơn, xử phạt theo hướng tăng nặng, bảo đảm tính răn đe, ngăn chặn việc tái diễn hành vi vi phạm. Có mức phạt cao hơn đối với các cá nhân, tổ chức tái phạm, tái phạm nhiều lần.

6. Hợp tác và liên kết: Xây dựng mạng lưới hợp tác giữa các nhà xuất bản, tác giả, trường học, thư viện và các tổ chức văn hóa khác để chia sẻ tài nguyên, kiến thức và kỹ năng. Tạo ra các liên kết quốc tế để mở rộng thị trường xuất bản và truyền bá văn hóa Việt Nam ra thế giới.

7. Đào tạo và nâng cao năng lực: Đầu tư vào việc đào tạo và nâng cao năng lực cho các nhà xuất bản, biên tập viên, dịch giả và nhân viên trong ngành xuất bản. Đồng thời, phát triển các chương trình giáo dục và hỗ trợ cho tác giả trẻ và những người mới vào ngành xuất bản.

8. Thúc đẩy hợp tác và kết nối quốc tế: Hội xuất bản tăng cường hợp tác quốc tế với các nước ASEAN và toàn thế giới; khuyến khích và tạo điều kiện để các nhà xuất bản trong nước hợp tác và kết nối với các nhà xuất bản quốc tế để mở rộng thị trường và truyền bá văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Các xu hướng trên sẽ giúp ngành xuất bản Việt Nam tiếp tục phát triển trong thời đại 4.0, tận dụng công nghệ và đáp ứng nhu cầu của độc giả hiện đại.