Khi bắt đầu nghiên cứu sói hoang đồng cỏ Bắc Mỹ, ông Stan Gehrt, nhà sinh vật học hoang dã tại Đại học Ohio State, tưởng rằng chúng chỉ có thể tồn tại trong các cánh rừng hoặc công viên, nhưng ông sớm nhận ra mình đã đánh giá thấp loài vật này.
"Chúng đã đi quá những gì mà chúng ta cho là giới hạn của chúng. Bây giờ thì ta thấy chúng ở mọi nơi, mọi khu dân cư, mọi đô thị hay trung tâm các thành phố. Chỗ duy nhất mà chúng ta không gặp chúng là các sân bay, bởi vì chúng bị giết ở đó", ông Gehrt cho biết.
|
|
Sói đồng cỏ Bắc Mỹ (coyote) đang tiếp tục sinh sôi và phát triển mạnh, ở cả những nơi mà con người hiện diện đông đúc. Ảnh: Guardian. |
Phân bố toàn nước Mỹ
Là loài vật bản địa ở 2/3 lãnh thổ nước Mỹ về phía tây, sói đồng cỏ bắt đầu mở rộng phạm vi hoạt động của chúng vào đầu thế kỷ 20. Môi trường sống của loài này đã tăng thêm 40% kể từ thập niên 1950, gấp đôi tỷ lệ của bất cứ loại thú ăn thịt nào khác ở Bắc Mỹ. Chúng đã hiện diện ở mọi bang của Mỹ, chỉ trừ Hawaii.
Do sói xám - kẻ thù tự nhiên của sói đồng cỏ - đã gần như tuyệt chủng, trong khi nhu cầu cho thắt lưng làm từ da của chúng đã sụt giảm, và nguồn thức ăn dồi dào ở các vùng ngoại ô, sói đồng cỏ Bắc Mỹ đang sinh sôi mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Hàng triệu năm tiến hoá cũng giúp cho loài vật này có khả năng thích nghi tuyệt vời với sự thay đổi của môi trường.
"Chúng có sự cân bằng đáng kinh ngạc giữa việc trở nên đủ mạnh dạn cho việc đi săn, tấn công hay giết một con mồi, trong khi vẫn đủ nhút nhát để tránh việc bị giết bởi kẻ mạnh hơn", chuyên gia Gehrt nhận định.
Từ thành phố New York tới Florida hay Hollywood, không thành phố hay thời tiết nào là quá khắc nghiệt với sói đồng cỏ. Gần đây, chúng còn được phát hiện ở Panama, lần đầu tiên trong lịch sử xuất hiện ở Nam Mỹ.
Bao giờ thì chúng sẽ dừng lại đây? Đó là câu hỏi mà nhiều nhà sinh vật học đô thị quan tâm. Tới nay, sói đồng cỏ đã vượt qua hầu hết trở ngại truyền thống, thậm chí là các dịch bệnh.
Ông Roland Kays, nhà động vật học tại Bảo tàng Khoa học Tự nhiên Bắc Carolina, là người đã nhiều năm nghiên cứu về sự phát triển và lan tỏa khắp lục địa của sói đồng cỏ. "Chúng gần như không chững lại ở hầu hết khu vực", ông Kays nhận xét.
|
|
Một người gặp sói đồng cỏ khi đang dắt chó đi dạo ở San Francisco, các nhà khoa học đang khuyến cáo con người học cách chung sống hoà bình với loài vật này. Ảnh: Guardian. |
Mặc dù được biết đến là loài động vật có khả năng thích ứng linh hoạt, sói đồng cỏ cũng có 2 tập tính cứng nhắc: chúng rất chung thuỷ - một cặp đực cái sẽ sống cùng nhau tới lúc có một trong hai con chết; và chúng cần sinh sống trong một lãnh thổ cố định.
Chủ nghĩa lãnh thổ này, theo ông Gehrt, có thể là một nhân tố giúp hạn chế sự lan toả của chúng. Thông thường, khi không còn môi trường thích hợp, người ta cho rằng số lượng sói đồng cỏ sẽ không tăng nữa. Nhưng tại Chicago, những con vật này đã len lỏi vào mọi ngóc ngách, thậm chí là ở khu phố trung tâm sầm uất. Nếu một con sói non không tìm được lãnh thổ mới, bố mẹ chúng sẽ nhượng lại một phần lãnh thổ để con mình an cư lạc nghiệp.
Đang tiến xuống Nam Mỹ
Bản năng lãnh thổ cũng khiến cho việc giết sói để kiểm soát số lượng trở nên không hiệu quả. Khi một con sói bị giết, con khác sẽ tiếp quản lãnh thổ đó. Thêm nữa, các nhà khoa học nhận thấy khi số lượng sói bị giết tăng lên, các con sói non sẽ bước vào tuổi sinh sản nhanh hơn, và sói cái đẻ nhiều con hơn trong một lứa.
Bệnh tật cũng là một nhân tố khác hạn chế sự sinh sản của động vật hoang dã, nhưng ông Gehrt nhận thấy ngoại trừ một số bệnh vặt, nguyên nhân cái chết của hầu hết sói đồng cỏ ở Chicago đến từ tai nạn xe hơi. Thậm chí sói thành phố còn có sức khoẻ tốt hơn đồng loại ở nông thôn.
Đối với một số động vật có thực đơn chuyên biệt, việc thiếu hụt thức ăn cũng có thể hạn chế sự gia tăng dân số. Nhưng sói đồng cỏ, cũng giống như con người, là động vật ăn tạp. Chúng có thể ăn cả trái cây và rau quả, những nguồn thực phẩm dồi dào ở vùng ngoại ô. Tuy nhiên, hầu hết chó sói thành thị vẫn săn nhiều con mồi hoang dã, đặc biệt là thỏ và sóc, thay vì đi bới rác hoặc tìm thức ăn của con người.
Dù thích chúng hay không, sói đồng cỏ đang phát triển cực thịnh ngay trong thời đại Anthropocene - khi con người thống trị, trái ngược với hầu hết động vật khác. "Đây là câu chuyện tiến hoá thực sự thú vị xảy ra ngay trước mắt chúng ta", ông Kays nhận định.
|
|
Một con sói chết sau khi ăn phải bả cyanide do cục quản lý động vật hoang dã của Cơ quan Môi trường Mỹ (EPA) lắp đặt. Chính phủ Mỹ giết khoảng 80.000 con sói hoang mỗi năm. Ảnh: Center for Biological Diversity. |
Như một điều tất yếu, sói đồng cỏ, sau khi xâm chiếm toàn bộ lục địa nước Mỹ, đang có xu hướng tiến sâu xuống phía nam. Những con sói đầu tiên được phát hiện ở Panama vào năm 2013, sau khi nạn phá rừng ở đây mang tới một môi trường sống thuận lợi cho chúng.
Vùng đầm lầy Darien Gap giờ đây là vật cản cuối cùng của sói đồng cỏ Bắc Mỹ trên đường đi xuống lục địa Nam Mỹ. Một khi chúng vượt qua nơi này, theo ông Kays, "chúng nhiều khả năng sẽ kiểm soát hoàn toàn các khu vực không phải là rừng rậm ở lục địa, như các vùng đất nông nghiệp ở Colombia, Venezuela hay Brazil".
