Trong chiến tranh Iraq năm 2003, hàng nghìn xe tăng chiến đấu chủ lực T-72 của Nga xuất khẩu cho Iraq đã bị trực thăng tấn công AH-64 Apache của Mỹ “đập tơi tả” hay những chiếc xe tăng chiến đấu chủ lực siêu hạng như Merkava MK4 của Israel, M1A2 của Mỹ cũng liên tục bị hạ đo ván ở dải Gaza, chiến trường Iraq bởi các loại vũ khí chống tăng cá nhân.
Đã có những ý kiến cho rằng, ngày tàn của xe tăng chiến đấu chủ lực đã đến. Nhằm tiếp tục duy trì sức mạnh của xe tăng trên chiến trường, các nhà thiết kế vũ khí trên thế giới đã phát triển hệ thống phòng vệ chủ động (APS) để tăng cường khả năng bảo vệ cho xe tăng trước mối đe dọa của vũ khí chống tăng.
 |
| Cận cảnh hệ thống cảm biến của APS Arena trên xe tăng chiến đấu chủ lực T-80UM1 của Nga. |
Nga và Israel được xem là 2 quốc gia đi tiên phong trong lĩnh vực này. Đầu những năm 1990, phòng thiết kế KBP ở Kolomna, Nga đã phát triển thành công hệ thống phòng vệ chủ động APS Arena để tăng cường khả năng sống sót trên chiến trường cho các xe tăng Nga.
Arena là một hệ thống APS được thiết kế để bảo vệ xe tăng chiến đấu chủ lực hay xe bọc thép trước mối đe dọa từ tên lửa chống tăng có điều khiển, súng phóng lựu chống tăng cá nhân. Cấu hình hệ thống bao gồm một trạm cảm biến được bố trí gần cuối tháp pháo.
Bên trong trạm cảm biến được trang bị một radar xung Doppler đa chức năng, radar này có phạm vi quét 360 độ xung quanh xe. Một hệ thống đánh chặn gồm có 26 đạn được bố trí xung quanh tháp pháo, cung cấp khả năng đánh chặn từ 220-270 độ về phía trước và 2 bên hông xe tăng.
Arena được trang bị một máy tính điều khiển kỹ thuật số. Hệ thống có nguyên tắc hoạt động như sau: Hệ thống cảm biến sẽ quét khu vực xung quanh xe tăng để phát hiện mối đe dọa từ các loại vũ khí chống tăng. Khi một tên lửa chống tăng phóng về phía xe tăng, thông số về mục tiêu sẽ được hệ thống cảm biến truyền về cho máy tính điều khiển.
 |
| APS Arena được giới thiệu cùng gói nâng cấp xe chiến đấu bộ binh BMP-3. Hệ thống này sẽ tăng cường khả năng sống sót từ 1,5-2 lần cho xe tăng và xe bọc thép trước vũ khí chống tăng. |
Dựa vào thông số về tọa độ, vận tốc của tên lửa, máy tính điều khiển sẽ kích hoạt hệ thống đánh chặn ở vị trí phù hợp. Arena sẽ phóng ra một đạn hình hộp chữ nhật được kích nổ cách xe tăng khoảng 1,5m, khi nổ, nó sẽ phóng ra hàng nghìn mảnh đạn nhỏ để tiêu diệt tên lửa hay đầu đạn của vũ khí chống tăng khác.
Hệ thống Arena có thời gian phản ứng với mục tiêu chỉ 0,07 giây, nó có thể đối phó với các mục tiêu có tốc độ lên đến 700m/s. Arena còn có khả năng nhận dạng các mục tiêu giả và các loại đạn xuyên giáp cỡ nòng nhỏ không đủ khả năng đe dọa xe tăng.
Arena có trọng lượng khoảng 1.100kg, khi hoạt động, nó yêu cầu bộ binh phải tránh xa xe tăng một khu vực an toàn khoảng 30m xung quanh. Hệ thống Arena cung cấp phạm vị bảo vệ khoảng 50m xung quanh xe tăng.
Các thử nghiệm trên thao trường Kubinka vào năm 1995 cho thấy hệ thống Arena đã bảo vệ thành công xe tăng trước cuộc tấn công bằng tên lửa chống tăng có điều khiển và đạn xuyên giáp động năng sử dụng thanh xuyên cố định.
 |
| Phạm vị bảo vệ xe tăng của Arena trước mối đe dọa từ vũ khí chống tăng. |
Xe tăng chiến đấu chủ lực được trang bị Arena sẽ có khả năng sống sót trên chiến trường cao gấp 1,5-2 lần so với xe tăng không được trang bị hệ thống APS này. Nếu Arena kết hợp cùng hệ thống phòng vệ mềm Shtora thì khả năng bảo vệ còn tăng lên rất nhiều.
Hệ thống Arena đang được thử nghiệm trên xe tăng chiến đấu chủ lực T-80UM1, hệ thống này cũng được giới thiệu với biến thể xe chiến đấu bộ binh nâng cấp BMP-3. Biến thể xuất khẩu Arena-E đi kèm với xe tăng chiến đấu chủ lực T-72 tại triển lãm Defexpo-2014 đang diễn ra tại Ấn Độ.
APS Arena đang được kỳ vọng sẽ mang lại một sức mạnh mới cho xe tăng chiến đấu chủ lực của Nga cũng như các xe tăng, xe bọc thép khác.
