Sông Son là một nhánh rẽ của sông Gianh, chảy qua địa phận xã Sơn Trạch (huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình) rồi xuôi dòng vào thăm hệ thống hang động kỳ vĩ và xinh đẹp tại Di sản thiên nhiên thế giới Phong Nha - Kẻ Bàng. Từ nhiều năm qua, những động khô, động ướt, động Tiên, động Thiên Đường, động Sơn Đòng… với muôn vàn khối thạch nhũ được thiên nhiên kiến tạo qua hàng triệu năm tạo nên khung cảnh thần tiên tráng lệ đã làm lay động khát vọng khám phá, chiêm ngưỡng của không chỉ người Việt Nam mà còn với hàng triệu du khách trên toàn thế giới.
Tôi tình cờ nghe cư dân bản địa và những người chèo đò nhắc đến loài thủy quái "mình rắn - đuôi lươn - răng mõm chó" trên con sông này. Ẩn dưới những ghềnh đá, trú trong hang sâu với dòng chảy xiết, chúng có sức mạnh kinh hồn. Những chuyện kể ly kỳ của dân bản địa đã thúc đẩy chúng tôi lao vào hành trình săn tìm loài thủy quái động ngầm bí hiểm!
 |
| Cận cảnh thủy quái. |
Ông Phú, 46 tuổi, đến từ Hải Phòng khoe đã từng giáp mặt và ăn thịt loài này vài bận: "Tiếng là thủy quái chứ kỳ thực nó là loài cá chình. Chình thì nhiều nơi có nhưng chình sông Son đặc biệt lắm, nó khỏe, nó dữ… thần sầu".
Ông Phú tiết lộ gần 10 năm trước, khi lần đầu tiên đến sông Son, lúc ngược dòng đến địa phận xã Phúc Trạch, thấy nhóm ngư phủ thả câu tóm được con chình cụ nặng gần 5kg, dài khoảng 1,5m, toàn thân đen trùi trũi, ông cùng nhóm chiến hữu đã mua lại và nhờ nhóm thợ câu làm thịt thủy quái để chén: "Ngồi trên con thuyền lắc lư theo dòng chảy nhâm nhi thịt chình khe sâu nướng muối ớt, rồi nấu nghệ, nấu lá giang với rượu pha máu mật của chính nó, cảm giác rất đã" - ông Phú nhớ lại.
Ông Phú chụp khá kỹ thuật bằng điện thoại có máy ảnh độ phân giải lớn nên ảnh rõ nét, rõ màu mắt đục và hàm răng lởm chởm, sắc lẹm như dao cạo của con vật. "Để đưa được nó ra khỏi khe đá, tay thợ câu đã phải vật lộn hơn 2 giờ đồng hồ. Chình sống ở nơi có dòng chảy xiết, chúng phải bám chặt vào các khe sâu để không bị cuốn đi nên rất khỏe. Làm cho nó cắn dính mồi câu đã khó, đưa lên bờ càng khó bội phần".
Tìm hiểu về "quái vật" sông Son, từ thông tin trên trang web của Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, tôi biết được trong hơn 70 loài cá được tìm thấy ở nơi đây, có 3 loài cá có tên trong Sách đỏ Việt Nam, trong đó có 2 loài cá chình là chình hoa và chình mun. Điều này có nghĩa mọi hoạt động mua bán, săn bắt cá chình trên phạm vi sông Son là hành vi vi phạm pháp luật.
 |
| Anh Khen, người từng gặp thủy quái động ngầm nặng đến 15kg. |
Người chèo con đò mang số hiệu 70 đưa chúng tôi đi tham quan hệ thống hang động ở Phong Nha - Kẻ Bàng là anh Khen. Từ chia sẻ của ông Phú, tôi hỏi anh Khen rằng có đúng trong hang Ướt nói riêng, trên dòng sông Son nói chung, loài cá "dữ" về kích thước, về sức mạnh và về giá trị là chình, thì người lái đò gật đầu. Anh bật mí có vùng, người ta gọi loài cá này là "cá rắn" vì mình thon dài như con rắn: "Vùng này là xứ của chình. Sông Son với nhiều đoạn có đá ngầm, hang ngầm là nơi ưa thích của loài cá ngày ẩn trong hang sâu, tối mới ra ngoài kiếm ăn".
Theo anh Khen, sở dĩ thời bấy giờ dân bản xứ chẳng đếm xỉa gì đến cái giống cá mình rắn - thân lươn - đầu chó này bởi sông Son có rất nhiều tôm cá, chỉ cần chèo thuyền ra giữa sông quăng vài tay lưới là có cá ăn thả giàn chứ đâu cần phải nhọc sức, bán mạng săn giống “quái vật” nổi tiếng, khỏe mạnh và hung dữ kia: "Chình sống trong các hang đá, đặc biệt là những nơi tăm tối nên muốn bắt được nó không có chuyện thả lưới mà phải thả câu. Phải là người có nghề mới câu được chình vì chúng rất tinh khôn, hễ cảm nhận được nguy hiểm là ẩn lì trong hang, lúc bị cắn câu rồi thì tìm cách rút vào hang rất khó kéo lên. Có tay vì mê con chình cụ mà theo dây câu hụp lặn mò xuống hang đã bị nó hoặc lao vào tấn công, hoặc kéo vào hang theo kiểu muốn dìm cho chết".
Theo anh Khen, người ta tích cực câu chình, săn chình cao độ khoảng 10 năm trở lại đây, khi hoạt động du lịch phát triển, kéo theo nhu cầu ăn nghỉ, nhất là nhu cầu thưởng thức của ngon vật lạ của khách đường xa. Một ngư dân mà tôi gặp trên đường đến động ướt cho biết nhiều năm trước, vì chình là đặc sản nên các hàng quán tương bảng ầm ầm để hút khách. Sau này khi các cơ quan chức năng làm mạnh vì chình nằm trong Sách đỏ Việt Nam thì người ta không dám công khai mà chỉ bán theo kiểu truyền miệng, nghĩa là khi có khách ghé quán, chủ quán sẽ chào hàng. Khách thuận ý thì người ta sẽ đưa con chình đi làm thịt.
"Chình leo giá vùn vụt, giá chình hiện tại các chủ quán ăn thu vào đã bảy, tám trăm ngàn một kg, câu được con chình là có chắc tiền triệu trong tay, khỏe hơn làm lâm tặc… nên nhiều người đi câu chình lắm", anh Khen nói.Người chèo đò đưa tôi tham quan hang động khẳng định hơn 10 năm trước, anh đã từng thấy con chình mun nặng đến 15kg, đen trùi trũi, dài gần 2m trông chẳng khác gì rắn hổ chúa.
Ông Phú và một số cư dân sở tại, kể cả dân lái đò tiết lộ nếu không có thời gian và điều kiện thuê thuyền chạy lên thượng nguồn sông Son gặp quân săn chình để "ăn hàng" trực tiếp thì ghé bến đò Xuân Sơn (xã Sơn Trạch), nơi có đội thuyền hơn 300 chiếc chuyên nhiệm vụ đưa đón khách khám phá hệ thống hang động ở Phong Nha - Kẻ Bàng và cũng là nơi có nhiều quán ăn chuyên kinh doanh đặc sản sông Son. Thật không may khi thời điểm chúng tôi ghé, hoạt động du lịch ở đây chưa vào mùa, khách đến Phong Nha ít nên chỉ có vài quán mở cửa và không quán nào có sẵn "quái vật" sông Son để khách điểm danh gọi món.
"Chình bây giờ hiếm lắm, muốn ăn phải đặt trước kia. Do nó ngon, nó bổ nên giá lên từng ngày. Hồi trước giá chỉ ba trăm ngàn đồng một ký), sau lên năm trăm, rồi bảy trăm và giờ thì cả triệu đồng, có khi hơn nhưng khách vẫn tranh ăn vì nó xứng đáng đồng tiền bát gạo", người phụ nữ tên H. tại nhà hàng Phương Anh cho biết.
Chị này đưa ra thực đơn của quán ăn Thành Đạt với món đứng đầu danh sách là cá chình, tiếp đến là một số món gắn với cá sông Son khác như cá leo, cá dòng… Chị H. tiết lộ, không như khách ở miền Nam đến sông Son chỉ chú trọng việc đi tham quan nên ăn uống qua loa, khách đến từ miền Bắc rất khoái ăn đặc sản và rất chịu chi. Có khách sành ăn còn để lại số điện thoại dặn nếu có chình chỉ cần điện là họ có mặt ngay, giá cả không thành vấn đề.
 |
| Khách vào tham quan động ướt ở Phong Nha. |
Một số chủ quán ăn cho biết, chẳng rõ từ bao giờ, và cũng chẳng biết xuất phát từ đâu mà nổi lên tin đồn rằng ăn thịt chình sông Son sẽ giúp cải thiện, tăng cường sinh lực, trị các chứng vô sinh, bất lực… Có lẽ vì bị những điều đồn thổi hấp dẫn ấy, hay vì cái sở thích đến vùng nào thì ăn đặc sản vùng đó mà chình sông Son bị khách đến tham quan "săn" rất ác liệt.
Theo như những gì chúng tôi thu thập được thì thực khách muốn "săn" quái vật sông Son chỉ cần ghé các quán ăn ở bến đò Xuân Sơn. Còn các chủ quán săn giống cá chuyên sống chui rúc trong các hang động ngầm bằng cách mua lại từ những ngư dân chuyên câu cá chình.
"Cách bến đò Xuân Sơn khoảng 2km có một ngã ba sông, nếu chạy thẳng khoảng 30 phút sẽ đến miệng hang Ướt, rẽ phải thì có hướng dẫn lên thượng nguồn. Người ta săn chình ở các hướng ấy" - ngư phủ tên Minh cho biết.
