Đó là một nhận định không hề ngoa ngôn, không chỉ bởi Iron Man/Tony Stark của Downey là linh hồn, biểu tượng của MCU. Câu chuyện cuộc đời và sự nghiệp của người đàn ông 54 tuổi này còn là nguồn cảm hứng cho rất nhiều diễn viên trong thời đại ngày nay.
Trong suốt những năm tuổi trẻ, Downey thừa nhận cuộc sống của anh gắn liền với ma túy, trại cai nghiện và những lần vật vờ trên trường quay trong tình trạng lơ mơ. Downey sử dụng ma túy trong suốt thập niên 80 và lối sống bê tha này kéo dài sang những năm 90.
Tình trạng nghiện ma túy của Downey một phần xuất phát từ người bố, nhà biên kịch kiêm đạo diễn Robert Downey Sr. Mới 5 tuổi, Downey đã xuất hiện với tư cách diễn viên trong phim Pound (1970) do cha làm đạo diễn.
Cuộc sống của cậu bé từ đó gắn liền với trường quay, trở nên thiếu ổn định do di chuyển liên tục khắp nơi trên thế giới để đóng phim. Năm 8 tuổi, Downey đã được ông bố nghiện ngập cho tập tành hít chất marijuana, một loại cần sa kích thích thần kinh rất phổ biến trong giới nghệ sĩ những năm 80.
Năm 11 tuổi, cha mẹ li dị, cuộc sống của Downey càng bất ổn do phải sống thường xuyên với ông bố nghiện ngập. Anh cũng từng cay đắng thừa nhận rằng những lần hít cần sa là những lần mà cha con họ gần gũi với nhau nhất.
Từ tài năng trẻ đến kẻ tù tội
Tuy nhiên, lúc đó cần sa chưa ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống của Downey. Ở tuổi 12, tài năng nhí xuất hiện trong nhiều series truyền hình, nổi bật là Saturday Night Live (1985 - 1986) hay các phim điện ảnh như Back to School (1986), Less Than Zero (1987), True Believer (1989)...
 |
| Robert Downey Jr. thời trẻ là một diễn viên tài năng nhưng chìm đắm trong ma túy. Ảnh: Pinterest. |
Năm 1990, ở tuổi 25, Downey được đánh giá là một trong những tài năng trẻ nổi bật của thập niên 90 bên cạnh những cái tên lừng lẫy như Tom Cruise, Keanu Reeves, Brad Pitt, Johnny Deep hay River Phoenix - một nam diễn viên trẻ cũng nghiện ma túy nặng.
Người có ảnh hưởng đến Downey trong giai đoạn này là Mel Gibson, người đàn anh đang có sự nghiệp sáng chói sau thành công của hai thương hiệu phim ăn khách Mad Max và Lethal Weapon. Năm 1990, Mel Gibson thuyết phục nhà sản xuất và đạo diễn của Air American chọn Downey đóng vai chính cùng anh trong bộ phim hành động hài này.
Downey kể: “Khi tôi không thể tỉnh táo, Mel bảo tôi đừng từ bỏ hy vọng và khuyến khích tôi tìm lại niềm tin của mình. Khi tôi có nguy cơ không có vai diễn vì nghiện ngập, cũng chính Mel đưa tôi vào vai chính của một bộ phim được phát triển cho riêng anh ấy”.
Tình bạn của Mel Gibson và Downey bắt đầu từ đó và kéo dài mãi tới sau này. Điều đặc biệt là 20 năm sau, tài tử Iron Man có cơ hội trả lại món nợ ân tình của quá khứ. Anh đứng ra bênh vực và giúp đỡ Mel Gibson khi ngôi sao này dính một loạt scandal, đặc biệt là phát ngôn kỳ thị người Do Thái khi đang say bí tỉ, và bị đưa vào danh sách đen của Hollywood.
Sau Air America, sự nghiệp của Dowey thăng hoa khi anh được đạo diễn huyền thoại người Anh Richard Attenborough chọn đóng vai chính vua hài Charles Chaplin trong phim tiểu sử Chaplin (1992). Ở tuổi 27, Downey nhận đề cử Oscar Nam diễn viên chính xuất sắc.
Suốt thập niên 90, bên cạnh bộ phim chất lượng như Heart and Souls, Short Cuts (1993), Natural Born Killers, Only You (1994), Richard III (1995), U.S Marshals (1998) hay Wonder Boys (2000), Downey còn liên tục gây xôn xao vì nghiện ngập ma túy, vào tù ra trại như cơm bữa.
 |
| Robert Downey Jr. trong vai vua hài Chaplin. Ảnh: TriStar Pictures. |
Downey từng nhiều lần đi cai nghiện trong giai đoạn này, nhưng đều bất lực do chất gây nghiện đã ảnh hưởng quá mạnh tới cuộc sống của anh. Năm 1996, cảnh sát tìm thấy heroin, cocaine và một khẩu súng lục trong xe của Downey khi anh bị chặn vì chạy quá tốc độ. Năm 1999, anh tiếp tục xộ khám do vi phạm quy định quản chế.
Đầu những năm 2000, danh tiếng bị nhúng chàm, Downey mất nhiều cơ hội trong các phim mà anh đã thử vai thành công. Năm 2002, đạo diễn series truyền hình Ally McBeal quyết định cắt vai diễn của anh để không ảnh hưởng đến danh tiếng của loạt phim ăn khách này.
Cú sốc này đã khiến Downey thực sự thay đổi. Năm 2003, anh thực hiện nghiêm ngặt các đợt cai nghiện ma túy và quyết định thay đổi khi gặp người phụ nữ của cuộc đời mình: Susan Levin.
Phải duyên phải số nó vồ lấy nhau
Susan Levin kết hôn với Downey khi sự nghiệp của anh nát vì tù tội và ma túy. Ai mà tin được một gã đàn ông ngoài 35 tuổi, gánh trên vai hai cuộc hôn nhân tan vỡ, một danh sách tiền án, sự nghiệp bết bát, bị các nhà sản xuất lớn cho vào “sổ bìa đen” có thể tìm lại hào quang.
Nhưng Levin tin vào điều đó, vì cô nhìn thấy ở gã nghiện ngập này phẩm chất của một nghệ sĩ lớn. Một diễn viên từng được đề cử Oscar năm 27 tuổi khi hóa thân thành Charles Chaplin - một trong những huyền thoại của Hollywood - thì chắc chắn không phải là nghệ sĩ tồi, cho dù con người anh ta tồi thật.
Levin lúc đó là phó giám đốc sản xuất hãng Silver Pictures của Joel Silver, một tay trùm sản xuất phim bom tấn của Hollywood với những loạt phim tầm cỡ như Lethal Weapon, The Matrix, Die Hard, V for Vendetta...
Cô đã giúp Downey có vai diễn trong Gothika (2003) và Kiss Kiss Bang Bang (2005). Cuối cùng thì anh chàng lắm tài nhiều tật cũng thực sự quay trở lại Hollywood. Năm 2003, Downey cầu hôn Levin trên trường quay Gothika vào đúng sinh nhật 30 tuổi của cô.
 |
| Robert Downey Jr. và vợ Susan Levin, người đã cứu vớt cuộc đời anh. Ảnh: The Hollywood Reporter. |
Levin đưa ra hai điều kiện. Một là Downey phải cai nghiện hoàn toàn. Nếu anh còn dính ma túy một lần nữa, cô sẽ dứt áo ra đi. Hai là vợ chồng không được xa nhau quá hai tuần, cho dù bận rộn đến đâu đi nữa.
Cuộc hôn nhân đã đưa họ trở thành cặp nhà sản xuất - diễn viên hiếm có của Hollywood. Năm 2008, Downey trở thành Iron Man, mở màn cho đế chế Marvel và thay đổi hoàn toàn hình ảnh siêu anh hùng trên màn ảnh: ngông cuồng nhưng hài hước, phong thái quý ông lịch lãm nhưng cũng rất “cool”.
Cùng năm đó anh nhận đề cử Oscar lần thứ 2 với vai diễn một tên lính... châu Phi trong bộ phim hài chiến tranh Tropic Thunder của Ben Stiller.
Sự nghiệp của Downey lên như diều gặp gió từ đó. Vì điều kiện thứ hai (không được xa nhau quá hai tuần) nên Levin kéo chồng vào dự án Sherlock Holmes của đạo diễn Guy Ritchie, do cô sản xuất ở Anh. Năm 2009, Sherlock Holmes thắng lớn.
Năm 2010, Downey kéo vợ vào dự án Iron Man 2 với vai trò sản xuất, đồng thời đóng một phim hài khác do Levin sản xuất là Due Date. Cả hai phim đều thành công vang dội. Họ không cần mất đến hai tuần xa nhau vì đã dính chặt trên trường quay ở mỗi phim.
Từ năm 2010 đến nay, Downey luôn đứng số 1 trong danh sách các ngôi sao kiếm nhiều tiền nhất của Hollywood theo thống kê của tạp chí Forbes. Ví dụ như năm 2010, anh bỏ túi tới 70 triệu USD từ cát-xê và tiền chia doanh thu bom tấn Iron Man 2.
 |
| Ngoài Iron Man và The Avengers, Sherlock Holmes cũng là series phim rất thành công của Robert Downey Jr. Ảnh: Warner Bros. |
Năm 2011 Sherlock Holmes: A Game of Shadows kiếm bộn tiền. Năm 2012 The Avengers gây chấn động Hollywood. Riêng cát xê của Downey là 50 triệu USD, bằng tất cả các siêu anh hùng khác trong bom tấn này cộng lại.
Năm 2013 anh tiếp tục thành công với Iron Man 3. Chỉ trong vòng 5 năm, cùng vai diễn Iron Man, cát-xê của Downey tăng từ 500.000 USD lên 50 triệu USD, tức gấp… 100 lần. Đó là một kỷ lục chưa từng có trong lịch sử Hollywood.
Và từ năm 2014 đến thời điểm này, khi bom tấn Avengers: Endgame đang gây bão khắp thế giới, sự nghiệp của Downey tiếp tục có những cột mốc đáng kinh ngạc.
Từ một kẻ nghiện ngập mất tất cả, Downey quay trở lại đỉnh cao trong suốt một thập niên, chưa có “hồi kết”. Sau lưng anh là một người phụ nữ nhỏ bé, chỉ cao 1,6 m. Đó là người mà Downey mô tả là quan trọng nhất trong cuộc đời mình. Phải duyên phải số nó vồ lấy nhau là vậy.
“Tôi là Iron Man”
Năm 2008, Iron Man ra rạp và đạt doanh thu toàn cầu gần 600 triệu USD. Downey cho biết anh rất biết ơn đạo diễn Jon Favreau đã chọn mình, đồng thời cũng cảm ơn vợ đã vực dậy sự nghiệp của anh từ tro tàn. Downey từng nói nếu sự nghiệp vẫn còn ở đỉnh cao như thời điểm sau phim Chaplin, rất có thể anh đã từ chối vai diễn này.
Iron Man thành công lớn, mở đường xây dựng thương hiệu Người Sắt và cả loạt phim thuộc vào loại thành công nhất thế kỷ 21: The Avengers. Không chỉ vậy, giới phê bình cho rằng Iron Man của Downey có ảnh hưởng cực lớn đến hầu hết các bộ phim ra đời sau đó trong MCU.
Không thể phủ nhận rằng nếu không có Downey và thành công của Iron Man, Avengers: Endgame chắc chắn sẽ không tạo được một cơn sốt toàn cầu như hiện nay.
Với sự nghiệp lừng lẫy, Downey trở thành nguồn cảm hứng và hình mẫu để các diễn viên trẻ noi theo. Điển hình là Tom Holland, cũng đóng phim từ bé và rơi vào khủng hoảng khi sự nghiệp chững lại ở tuổi 20.
 |
| Iron Man (2008) là bộ phim tạo nền tảng vững chắc để MCU hình thành và phát triển. Ảnh: Marvel Studios. |
Năm 2017, khi được chọn đóng vai Spider-Man trong dự án của Marvel và diễn cùng Downey, chàng diễn viên sinh năm 1996 mô tả đó là một đặc ân vì được chung sức với thần tượng của mình.
Với anh em đạo diễn Anthony Russo và Joe Russo của Avengers: Infinity War và Endgame, Downey chính là thủ lĩnh, là linh hồn và biểu tượng sáng chói của MCU. Họ đánh giá bản thân Iron Man đã thay đổi rất nhiều trong suốt 11 năm của MCU.
Từ một tay tỷ phú ích kỷ và ngạo mạn, Iron Man/Tony Stark dần dần trở thành một con người kỳ diệu hơn bất kỳ công nghệ nào mà anh ta sáng chế ra. Đó là một người đàn ông hi sinh vì mọi người, xả thân vì nghiệp lớn.
Không chỉ là một siêu anh hùng theo nghĩa đẹp nhất của từ này, Iron Man là một con người đúng nghĩa với tất cả những hỷ nộ ái ố thường tình.
Đó là lý do mà người ta nhận xét rằng một vai diễn trong MCU có thể định nghĩa lại nghề nghiệp cho bất kỳ diễn viên nào, nhưng với trường hợp của Downey, anh chính là ngôi sao đã định nghĩa MCU.
Trong thế giới truyện tranh, Iron Man không có cửa gì nếu so với Batman, Superman, Spider-Man hay thậm chí là Captain America và Thor. Nhưng giờ đây, trong MCU và thế giới điện ảnh nói chung, Iron Man của Downey là siêu anh hùng được yêu thích nhất. Đó là một kỳ tích.
11 năm gắn bó với MCU, Downey xuất hiện trong 10 phim. Với cái kết nghẹn ngào của Avengers: Endgame,Downey đã chia tay MCU với vị thế đỉnh cao. Chắc chắn anh sẽ để lại sự hụt hẫng, một khoảng trống lớn và khiến nhiều khán giả tiếc nuối.
 |
| Sau Avengers: Endgame, Robert Downey Jr. sẽ nói lời từ giã MCU. Ảnh: Marvel Studios. |
Nhưng với Downey, đây là thời điểm thích hợp để từ giã nhân vật biểu tượng này.
Trong bài viết về Endgame, cây bút nổi tiếng Richard Roeper của tờ Chicago Sun-Times nhận định: “Vai diễn Iron Man/Tony Stark của Downey là nhân vật quyến rũ nhất, phức tạp, và lôi cuốn nhất trong tất cả các siêu anh hùng của MCU mà tôi từng biết. Có thể Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Mỹ (AMPAS) không bao giờ thừa nhận diễn xuất tuyệt vời của các diễn viên trong phim siêu anh hùng, nhưng điều đó không có nghĩa là Downey không xứng đáng nhận giải Oscar”.
“I am Iron Man” (Tôi là Iron Man) - câu nói nổi tiếng của Người Sắt trong bom tấn năm 2008 được lặp lại ở Endgame, khi siêu anh hùng này từ giã MCU. Đó có thể trở thành một câu thoại kinh điển và đáng nhớ nhất của điện ảnh Hollywood trong thế kỷ 21.
Sau Endgame là gì?
Sự nghiệp của ngôi sao quyền lực nhất thế giới ở tuổi 54 với hơn 40 năm trong nghề và gần 100 vai diễn sẽ như thế nào sau khi anh rời MCU? Đó là câu hỏi lớn mà người hâm mộ quan tâm nhất hiện nay.
Với khối tài sản khoảng 350 triệu USD, Downey hoàn toàn có thể giã từ điện ảnh và sống đến hết đời trong sung sướng. Nhưng đó không phải là con người của anh, kẻ tái sinh từ đống tro tàn như phượng hoàng trong truyền thuyết.
Sau Endgame, Downey sẽ tái xuất với nhân vật bác sĩ Dolittle trong phim The Voyage of Doctor Dolittle - câu chuyện kinh điển kể về chàng bác sĩ có thể nói chuyện với động vật. Nhân vật này từng gắn liền với sự nghiệp của diễn viên da màu Eddie Murphy nhưng sẽ được làm mới qua diễn xuất của Downey.
 |
| Sau Avengers: Endgame, Robert Downey Jr. sẽ không dừng lại. Ảnh: Getty Images. |
Bộ phim hài giả tưởng dành cho trẻ em này còn có sự tham gia của một “cựu Avengers” khác là Tom Holland, sẽ ra mắt vào mùa xuân 2020. Một phim hài khác mà Downey đã hoàn thành phần ghi hình là All-Star Weekend do Jamie Foxx làm đạo diễn. Phim còn có sự tham gia của một dàn sao gồm Eva Longoria, Gerard Butler, Benicio Del Toro và Jamie Foxx.
Ngay sau đó, Downey sẽ quay trở lại với phần 3 của Sherlock Holmes, dự kiến ra mắt vào năm 2021. Anh cũng đã xác nhận sẽ đóng một phim tiểu sử về John Brinkley, kẻ lừa đảo nổi tiếng ở thế kỷ 20.
Có những người thành công ở tuổi 20 và về hưu ở tuổi 40-50, nhưng cũng có những người lãng phí cả thanh xuân và chỉ thực sự làm lại cuộc đời khi đã bước sang tuổi trung niên. Downey thuộc nhóm thứ 2.
Bí quyết thành công của Downey đơn giản như chính một câu nói nổi tiếng của anh: “Lắng nghe, mỉm cười, đồng ý và sau đó tốt nhất là hãy làm những việc mà đằng nào bạn cũng phải làm”.
