Richard Sorge là điệp viên Liên Xô đã đánh cắp một trong những bí mật lớn nhất của chiến tranh thế giới thứ hai: các chi tiết chính xác về cuộc xâm lược Liên Xô của Hitler vào tháng 6/1941.
Thông qua hoạt động gián điệp xuất sắc liên quan đến việc thâm nhập vào các cấp độ quân sự và chính trị cao nhất ở Đức và Nhật Bản, Sorge đã cung cấp cho Moscow kế hoạch chiến đấu của Chiến dịch Barbarossa vài tuần trước khi nó xảy ra.
Lịch sử đầy những "nếu như". Sorge và các thu thập tình báo của ông có thể đã đổi hướng chiến tranh. Tuy nhiên, Stalin không tin Hitler có kế hoạch xâm chiếm mặc dù ông đã nhận được những cảnh báo tương tự từ các nguồn khác của Liên Xô, cũng như của Anh và Mỹ.
Đặc vụ trung thành và xuất sắc nhất
Nhà lãnh đạo Liên Xô không tin tưởng Sorge. Ông cho rằng đặc vụ trung thành và xuất sắc nhất của mình là một kẻ phản bội đang âm mưu đào tẩu. Vì vậy, ông không tăng cường phòng thủ và Nga gần như bị đánh bại trong vài ngày của cuộc chiến. Đó là một trong những sai lầm quân sự tồi tệ nhất mọi thời đại.
 |
| Chân dung Richard Sorge trên một con tem của Liên Xô năm 1965. Ảnh: Getty. |
Dựa trên những nguồn tư liệu mới của Liên Xô cũ, bao gồm tài liệu lưu trữ của Ủy ban An ninh Quốc gia (KGB), đơn vị tình báo của Nga, Owen Matthews đã viết nên cuốn tiểu sử sống động và tỉ mỉ về điệp viên nổi tiếng của Liên Xô.
Matthews, cựu trưởng chi nhánh của Newsweek tại Moscow, ngưỡng mộ bản tính “dũng cảm, thông minh và sôi nổi” của Sorge theo nhiều cách dù liên tục nhắc nhở người đọc rằng đây cũng là người tàn nhẫn, hào nhoáng và khoác lác. “Ông ấy là kẻ xấu trở thành điệp viên vĩ đại”, Matthews kết luận.
Mang nửa dòng máu Đức, nửa dòng máu Nga, sinh ra trong một gia đình tư sản và lớn lên ở Berlin, Sorge gia nhập quân đội Đức khi chiến tranh thế giới thứ nhất bùng nổ.
Ông bị thương hai lần, lần thứ hai để lại cho ông bước đi khập khiễng vĩnh viễn và lòng căm thù cháy bỏng đối với các giai cấp thống trị cũ của châu Âu. Sorge đi theo chủ nghĩa cộng sản và gia nhập Quốc tế Cộng sản vào năm 1921.
Ông được chuyển sang tình báo quân đội Liên Xô và được đào tào tại Moscow. Sorge sở hữu khả năng quyến rũ thượng thừa có thể lừa phỉnh đàn ông và khiến phụ nữ không thể cưỡng lại.
“Mọi người yêu mến ông ấy, thậm chí cả những người đàn ông bị ông ấy cho mọc sừng”, Matthews viết.
Sorge được gửi đến Thượng Hải vào năm 1930 để tham gia một nhánh của đảng Cộng sản được thành lập ở đó. Thượng Hải rất hợp với Sorge. Ông tận hưởng cuộc sống với rượu và phụ nữ dù đã có vợ ở Moscow. Ông cũng đam mê tốc độ với những chiếc môtô phân khối lớn.
Một trong những mánh để quyến rũ phụ nữ mà Sorge ưa dùng là chở họ trên xe máy, phóng qua các đường phố Thượng Hải để khiến họ sợ hãi tột cùng trước khi đột ngột dừng lại.
Điệp viên hoàn hảo
Thành tựu lớn nhất của Sorge là ở Tokyo, nơi ông được phái đi vào năm 1933 để tìm hiểu xem người Nhật có kế hoạch xâm chiếm Nga trong liên minh với Đức hay không và ngăn chặn họ nếu cần.
Để chuẩn bị, ông đã dành một năm ở Berlin xây dựng vỏ bọc nhà báo, phát triển liên lạc với các nhà ngoại giao, tướng lĩnh và chính trị gia cao cấp. Ông được tin tưởng đến mức trở thành thành viên của đảng Quốc xã.
 |
| Richard Sorge ở Tokyo, Nhật Bản, năm 1940. Ảnh: Alamy. |
Tại Tokyo, ông kết bạn với đại sứ Đức (quyến rũ vợ ông và hai người bạn của cô), người đã rò rỉ các kế hoạch cực kỳ bí mật với Sorge, cũng như các nguồn tin của Nhật Bản. Ông cũng kết giao với một họ hàng của Nhật hoàng Hirohito và một thành viên của ủy ban quân sự nội các Nhật Bản.
Sorge đã gửi thông tin quan trọng trở lại Moscow nhưng ông lại bị cuốn vào cuộc thanh trừng của Stalin. Trong thời gian đó, hầu hết quan chức tình báo Liên Xô đã bị xử tử hoặc gửi đến Gulag.
Sorge bị nghi ngờ về tội phản quốc và cũng là người đưa thông tin mà lãnh tụ Liên Xô không muốn nghe. Cảnh sát Nhật Bản cuối cùng đã bắt được ông vào cuối năm 1941. Ông khai nhận toàn bộ và bị treo cổ sau hai năm giam giữ. Liên Xô đã không tìm cách cứu ông.
Khi Richard Sorge, người được biết đến là gián điệp vĩ đại nhất từng sống, bị người Nhật xử tử vào ngày 7/11/1944, những lời cuối cùng của ông là “Hồng quân!”, “Quốc tế Cộng sản!” và “Đảng Cộng sản Liên Xô!”. Tất cả đều được nói bằng tiếng Nhật lưu loát cho những kẻ bắt giữ mình.
Ian Fleming, tác giả của James Bond, gọi Sorge là “gián điệp đáng gờm nhất trong lịch sử”. Nhà văn John le Carré nghĩ rằng ông ấy “hoàn hảo”.
Tuy nhiên, theo Financial Times, khi nhìn vào bức tranh toàn cảnh, Sorge đã thất bại. Người Đức đã xâm chiếm và hơn 20 triệu người Nga đã thiệt mạng trong chiến tranh. Dù xuất sắc và quyến rũ đến thế nào, Sorge không thể tìm cách ngăn chặn nó.
Ông bị đánh bại bởi vấn đề mà các gián điệp phải đối mặt kể từ Trận Actium thời Cộng hòa La Mã đến Iraq thời hiện đại. Các nhà lãnh đạo thường chỉ nghe những gì họ muốn nghe và hành động dựa trên thông tin mà họ thấy hữu ích về mặt chính trị đối với mình. Vì vậy, cuốn sách của nhà báo Matthews vẫn rất phù hợp với ngày nay.
