Trong cuộc trả lời phỏng vấn báo giới ngày 1/8, Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đưa ra nhiều đánh giá về thành tựu, thách thức và định hướng của ASEAN sau nửa thế kỷ hình thành và phát triển. Zing.vn trích đăng nội dung cuộc trao đổi.
Vị thế quan trọng sau 50 năm
- Thưa Phó thủ tướng, năm nay là thời điểm vàng kỷ niệm 50 năm thành lập ASEAN, Phó thủ tướng đánh giá thế nào về thành tựu của ASEAN trong nửa thế kỷ qua?
- Sau năm thập kỷ hình thành và phát triển, ASEAN đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, trong đó có thể khái quát 3 thành tựu nổi bật. Thứ nhất, ASEAN là tập hợp của các nước Đông Nam Á, có đa dạng về văn hóa, khác biệt về thể chế chính trị, nhưng cùng nhau tạo thành một tổ chức, đóng góp vào việc duy trì hòa bình, ổn định quan hệ thân thiện giữa các nước, tạo ra môi trường cho người dân.
Thứ hai, ASEAN, từ tập hợp các nước phần lớn có nền kinh tế nghèo, lạc hậu, trở thành một cộng đồng kinh tế năng động nhất trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, tạo ra thị trường rộng lớn gồm 630 triệu người dân, với tổng sản phẩm quốc nội 3.000 tỷ USD, với mức tăng trưởng 4,7%/năm. Đó là mức cao trong khu vực và trên thế giới.
 |
| Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh . Ảnh: Tiến Tuấn. |
Đặc biệt ASEAN có sức hấp dẫn đối với tất cả các nước có quan hệ kinh tế với Hiệp hội, bởi ASEAN tạo dựng được liên kết kinh tế thông qua các hiệp định thương mại tự do, trở thành mạng lưới với 3 tỷ dân, tổng sản phẩm quốc nội 20 nghìn tỷ USD. Đó là mối quan hệ kinh tế mà các tiểu khu vực khác khó đạt được.
Thứ ba, ASEAN tạo được vị thế quan trọng. Đó là liên kết không chỉ trong nội bộ ASEAN, mà ASEAN còn có các cơ chế với sự tham gia của các nước lớn trên thế giới. Các cơ chế này bao trùm chính trị, an ninh, quốc phòng. Đó là giá trị của ASEAN, không những của khu vực mà còn trên thế giới.
Thách thức thứ hai là: ASEAN, với vai trò địa chính trị quan trọng, chịu sự cạnh tranh chiến lược của các nước lớn đối với khu vực
- Phó thủ tướng nhìn nhận như thế nào về những thách thức của ASEAN hiện nay?
Phải nhìn nhận rằng 50 năm qua, ASEAN cũng có nhiều thách thức. Một trong những thách thức đó là trình độ phát triển kinh tế của các nước ASEAN không đồng đều. Với sự khác biệt trong lợi ích, ASEAN đang cố gắng tạo ra điểm đồng giữa các nước để xây dựng cộng đồng.
Thách thức thứ hai là: ASEAN, với vai trò địa chính trị quan trọng, chịu sự cạnh tranh chiến lược của các nước lớn đối với khu vực. Đây là vấn đề ASEAN cần phải xử lý.
Ngoài ra, ASEAN cũng phải đối phó với những thách thức về an ninh truyền thống, an ninh phi truyền thống như khủng bố.
Lấy người dân làm trọng tâm, lấy luật lệ làm nền tảng
- Vậy trong tương lai, Cộng đồng ASEAN được hình dung sẽ phát triển như thế nào, thưa Phó thủ tướng?
- ASEAN đã xây dựng một tầm nhìn đến năm 2025. Với tầm nhìn này, mục tiêu của ASEAN sẽ là tiếp tục xây dựng cộng đồng gắn kết về chính trị, liên kết về kinh tế và chia sẻ trách nhiệm xã hội.
Điều này có nghĩa là (ASEAN) lấy người dân làm trọng tâm trong chính sách của mình, lấy luật lệ, luật pháp làm nền tảng cho hoạt động. ASEAN đã xây dựng hiến chương, và chính hiến chương này là nền tảng cho các hoạt động của ASEAN.
Một lĩnh vực nữa ASEAN hết sức quan tâm trong thời gian tới là làm sao xây dựng cộng đồng tự lực phát triển, đồng thời đóng vai trò trung tâm và vai trò đoàn kết (trong khu vực).
Xây dựng được sự đoàn kết là hết sức quan trọng đối với sự sống còn trong ASEAN. Bởi đó là mẫu số chung lớn nhất các lợi ích của tổ chức. Duy trì được đoàn kết thì từ đó, ASEAN mới duy trì được vai trò trung tâm của mình.
VN đi đầu trong thực hiện các mục tiêu Cộng đồng ASEAN
- Phó thủ tướng đánh giá như thế nào về vai trò và những đóng góp của Việt Nam trong quá trình phát triển của ASEAN?
- Từ khi tham gia Việt Nam đã đóng góp tích cực và có trách nhiệm trong vai trò thành viên của ASEAN. Tựu trung lại, Việt Nam đã đóng góp trên những lĩnh vực: Một là mở rộng ASEAN, đưa ASEAN từ tập hợp 5 nước trở thành cộng đồng ngày nay gồm 10 nước.
Hai là, chúng ta đóng góp tích cực vào việc xây dựng Cộng đồng ASEAN. ASEAN trở thành cộng đồng vào năm 2016. Đó là sự đóng góp của các nước thành viên, trong đó Việt Nam đã đóng góp thông qua các sáng kiến, các đề xuất, như Chương trình Hành động Hà Nội 2010, chúng ta xây dựng các mục tiêu và thực hiện các mục tiêu cũng như chỉ tiêu để thành lập Cộng đồng ASEAN. Cho đến nay Việt Nam có thể nói là một trong những nước đi đầu trong việc thực hiện các mục tiêu của Cộng đồng ASEAN với 95% mục tiêu được thực hiện.
 |
| Năm 2010, Việt Nam đã thành công trong vai trò chủ tịch ASEAN, với những đóng góp cụ thể cho sự lớn mạnh của tổ chức. Trong ảnh là các lãnh đạo ASEAN tại Hội nghị ASEAN 16 tại Hà Nội tháng 4/2010. Ảnh: AFP. |
Ba là, chúng ta cũng có vai trò điều phối cơ chế với các nước bên ngoài, như Trung Quốc và Ấn Độ. Việt Nam đã đóng góp vào việc kết nối, mở rộng, làm sâu sắc quan hệ và quan hệ chiến lược giữa ASEAN và các đối tác này.
Bốn là, chúng ta đưa ra những sáng kiến như mở rộng thành viên của Hội nghị cấp cao Đông Á, bằng cách kết nạp Nga và Mỹ ở ASEAN-10, tổ chức năm 2010 tại Hà Nội; đề xuất mở rộng cơ chế hỗ trợ quốc phòng. Đó là những cơ chế hết sức quan trọng không chỉ trong nội bộ khối mà còn giữa ASEAN với các nước, tạo ra vị thế cho ASEAN.
Năm là, chúng ta cũng 2 lần đảm nhiệm thành công vai trò chủ tịch ASEAN, vào năm 1998 và 2010, với những đóng góp hết sức cụ thể. Việt Nam cũng đóng góp hết sức tích cực vào việc giúp ASEAN đối mặt với các thách thức, như việc xây dựng Tuyên bố của các bên về ứng xử ở Biển Đông (DOC), duy trì hòa bình, ổn định ở khu vực.
Những thách thức an ninh
- Cộng đồng ASEAN hình thành có tác động như thế nào đến tình hình hợp tác thương mại, đầu tư trong nội khối?
- Tôi chưa có con số cụ thể, nhưng có thể nói từ khi trở thành cộng đồng, lượng thương mại giữa các nước ASEAN với nhau tăng lên rõ rệt. Tuy nhiên đối với Việt Nam, một điều nghịch lý là thương mại giữa Việt Nam và ASEAN bị giảm đi khoảng 7 đến 8%.
Mặc dù vậy, chắc chắn đầu tư của các nước vào Việt Nam tăng lên rất nhiều. Điều này không chỉ diễn ra sau khi ASEAN trở thành cộng đồng, mà trước đó, lượng đầu tư giữa các nước thành viên với nhau đã tăng lên nhờ có các hiệp định về thúc đẩy đầu tư.
Như vậy, điều đáng lo lắng là tỷ lệ thương mại của chúng ta với các nước ASEAN chưa tăng lên như chúng ta mong muốn. Có nhiều lý do, trong đó có vấn đề cạnh tranh hàng hóa.
Đối với Việt Nam, một điều nghịch lý là thương mại giữa Việt Nam và ASEAN bị giảm đi khoảng 7 đến 8%
- Phó thủ tướng đánh giá thế nào về những thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống mà ASEAN phải đối mặt? Ông có thể cho biết rõ hơn về sự phối hợp của các nước trong việc đối phó với các thách thức an ninh như nạn buôn người, an ninh mạng, hay khủng bố?
- Việc đối phó với các thách thức an ninh là một trong những vấn đề mà ASEAN quan tâm và ưu tiên. Trong ASEAN có các cơ chế như Bộ trưởng An ninh, Cảnh sát, Tư pháp, chống khủng bố. Đây là những cơ chế định kỳ của tổ chức.
Với nạn buôn người, ASEAN có sự phối hợp giữa một số quốc gia với nhau. Giống như cơ chế hiện có giữa Philippines, Malaysia và Indonesia: phối hợp tuần tra trên biển để đối phó với các vấn đề trong vùng biển chung của ba nước, nhất là nạn cướp biển.
- Việt Nam cần tiếp tục làm gì để cùng chung sức giúp ASEAN vượt qua những thách thức hiện nay?
- Vấn đề quan trọng sắp tới của các nước ASEAN, đó là làm sao xây dựng được cộng đồng gắn kết chính trị, liên kết kinh tế và chia sẻ trách nhiệm, thông qua việc tôn trọng Hiến chương ASEAN, thực hiện theo đúng các luật và quy định của ASEAN.
Chúng ta cũng cần đóng góp vào xây dựng đoàn kết trong ASEAN, việc tăng cường vai trò, vị thế của ASEAN, không chỉ trong khu vực mà còn trên thế giới.
