 |
Một thập kỷ trước, Pakistan đã thực hiện các bước đi cụ thể nhằm tự bảo vệ khỏi các loại giá tăng đột biến. Quốc gia Nam Á đã đầu tư lớn vào khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) và ký hợp đồng dài hạn với các nhà cung cấp ở Italy và Qatar.
Giờ đây, một số nhà cung cấp đó đang hủy đơn hàng mặc dù họ vẫn tiếp tục bán hàng vào thị trường châu Âu béo bở hơn.
Điều này khiến Pakistan rơi vào vị trí mà nước này đã cố gắng tránh khỏi.
Thiếu hụt về năng lượng
Để tránh mất điện trong kỳ nghỉ lễ Eid tháng 5, chính phủ Pakistan đã chi gần 100 triệu USD để mua một lô hàng LNG từ thị trường giao ngay. Đây là một kỷ lục đối với quốc gia vốn đang thiếu tiền mặt này.
Trong năm tài chính kết thúc vào tháng 7, chi phí của Pakistan đối với LNG có thể lên tới 5 tỷ USD, gấp đôi so với một năm trước.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đang đàm phán nhằm cứu trợ quốc gia này với điều kiện chính là cắt giảm trợ cấp nhiên liệu và điện.
 |
| Một người đàn ông làm việc dưới ánh sáng điện thoại di động tại cửa hàng in ấn trong thời gian mất điện ở Karachi, vào ngày 8/6. Ảnh: Bloomberg. |
Hiện các khu vực của Pakistan đang trải qua thời gian mất điện theo kế hoạch kéo dài hơn 12 giờ, khiến điều hòa không thể phát huy hiệu quả giảm nhiệt trong đợt nắng nóng gay gắt. Các cuộc biểu tình chống đối thủ tướng tiền nhiệm vẫn chưa chấm dứt liên quan tới vấn đề lạm phát tăng 13,8%.
Đầu tháng 6, chính phủ nước này đã công bố một loạt các biện pháp tiết kiệm năng lượng mới. Các công chức được cắt giảm ngày làm việc vào thứ 7 để tiết kiệm nhiên liệu. Ngân sách dành cho nhân viên an ninh đã bị cắt giảm 50%.
"Tôi nhận thức sâu sắc về những khó khăn mọi người đang phải đối mặt", Thủ tướng Shehbaz Sharif nói trong một tweet vào tháng 4 trước kỳ nghỉ lễ Eid. Ông đã ra lệnh cho chính phủ tiếp tục mua các lô hàng khí đốt tự nhiên đắt đỏ ở nước ngoài cùng tuần đó.
Đầu tháng 6, ông cảnh báo rằng chính phủ không còn đủ tiền để tiếp tục mua khí đốt từ nước ngoài.
Chính phủ chuyển hướng cung cấp khí tự nhiên hiện có cho các nhà máy điện. Các nhà sản xuất phân bón thay đổi ngắn hạn sự phụ thuộc vào nhiên liệu làm nguyên liệu.
Động thái này có thể ảnh hưởng vụ thu hoạch tiếp theo, dẫn đến chi phí lương thực cao hơn trong năm tới. Các tháp điện thoại di động đang sử dụng máy phát điện dự phòng để duy trì dịch vụ trong thời gian mất điện. Nhưng các thiết bị này cũng sắp hết nhiên liệu.
Chi phí LNG tăng cao
Giá cả LNG đã tăng hơn 1.000% trong hai năm qua. Nhu cầu sau đại dịch và cuộc xung đột Ukraine - Nga ảnh hưởng đến con số này.
Nga là nhà cung cấp khí đốt tự nhiên lớn nhất của châu Âu. Mối đe dọa gián đoạn nguồn cung đã khiến tỷ giá giao ngay lên mức kỷ lục vào tháng 3.
Trong khi đó, châu Âu cần nhiều LNG hơn. Cho đến nay, nhập khẩu LNG của châu Âu đã tăng 50% so với cùng kỳ năm ngoái và không có dấu hiệu chậm lại.
Các nhà hoạch định chính sách ở Liên minh châu Âu đã soạn thảo kế hoạch tăng đáng kể việc cung cấp LNG như giải pháp thay thế cho khí đốt của Nga.
Các quốc gia như Đức và Hà Lan đang theo dõi nhanh việc xây dựng các bến nhập khẩu nổi. Những bến đầu tiên dự kiến bắt đầu trong vòng 6 tháng tới.
Steve Hill, Phó chủ tịch điều hành của Shell Plc, nhà kinh doanh nhiên liệu hàng đầu thế giới, cho biết: “Châu Âu đang hút LNG khỏi thế giới. Nhưng điều đó có nghĩa là sẽ có ít LNG đến các thị trường đang phát triển".
Cách đây không lâu, Pakistan đại diện cho tương lai của ngành công nghiệp LNG.
Vào giữa những năm 2010, nhu cầu về nhiên liệu, khí làm mát đến 162 độ C để vận chuyển khắp thế giới thông qua tàu chở dầu, đã giảm xuống ở các thị trường phát triển.
Nhưng tiến bộ công nghệ đã làm giảm chi phí và thời gian xây dựng các bến nhập khẩu. Các mỏ khí đốt mới cũng làm giảm giá nhiên liệu.
Với mức giá mới thấp hơn, các nước nghèo hơn cuối cùng cũng có thể cân nhắc về nhiên liệu. Các nhà cung cấp đặt tầm nhìn vào những thị trường mới này. Khi Pakistan đấu thầu cung cấp LNG dài hạn, hơn chục công ty đã tham gia đấu thầu.
 |
| Một người bán hàng rong đẩy xe hàng trong thời gian mất điện vào ngày 8/6. Ảnh: Bloomberg. |
Năm 2017, Pakistan đã chọn Eni SpA của Italy và công ty thương mại Gunvor Group Ltd nhằm cung cấp LNG cho nước này trong thập kỷ tới. Vào thời điểm đó, các điều khoản được đánh giá tốt với giá thấp hơn hợp đồng tương tự đã ký với Qatar vào năm 2016.
Tuy nhiên, hiện hai nhà cung cấp đã hủy bỏ hơn chục lô hàng dự kiến giao từ tháng 10/2021 đến tháng 6/2022. Điều này trùng với sự tăng vọt của giá khí đốt tại châu Âu.
Bruce Robertson, nhà phân tích tại Viện Kinh tế Năng lượng và Phân tích Tài chính, cho biết những vụ hủy đơn hàng như vậy hầu như chưa từng xảy ra trong ngành LNG. Các thương nhân không thể nhớ lần cuối cùng nhiều đơn hàng bị hủy bỏ mà không liên quan trực tiếp đến sự cố lớn tại cơ sở xuất khẩu.
Eni và Gunvor cho biết họ phải hủy bỏ đơn hàng vì đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt và không có LNG để gửi đến Pakistan. Thông thường, khi các nhà xuất khẩu đối mặt với những thách thức đó, họ thay thế việc giao hàng bằng cách mua một lô hàng trên thị trường giao ngay, nhưng Eni và Gunvor đã không làm được điều đó.
Gunvor từ chối bình luận về câu chuyện này. Công ty Italy cho biết trong nhà cung cấp của Eni đã không đáp ứng nghĩa vụ do đó buộc phải hủy bỏ đối với các lô hàng đến Pakistan.
Các nhà cung cấp thường không thích việc phải hủy đơn hàng. Điều này làm tổn hại đến mối quan hệ kinh doanh, và thường phải trả giá đắt. Các thị trường phát triển thường yêu cầu mức phạt "bất khả thi" lên đến 100%. Theo Valery Chow, nhà phân tích tại Wood Mackenzie Ltd., "rất hiếm khi các nhà cung cấp LNG gia hạn hợp đồng dài hạn ngoài các trường hợp bất khả kháng".
Các hợp đồng của Pakistan có mức phạt khiêm tốn hơn 30% nếu hủy hợp đồng. Tại thời điểm này, giá trên thị trường giao ngay châu Âu đủ cao để bù đắp những khoản phạt đó.
Theo tính toán của Bloomberg, một lô hàng LNG để giao tháng 5 tới Pakistan thông qua hợp đồng dài hạn sẽ có giá 12 USD/triệu đơn vị nhiệt của Anh. Để so sánh, một lô hàng giao ngay trong tháng 5 tới châu Âu đang được giao dịch ở mức hơn 30 USD. Eni và Gunvor đã tiếp tục đáp ứng các cam kết của họ với khách hàng.
Hiện Pakistan trở lại vị thế đàm phán tồi tệ hơn trước. Thủ tướng Imran Khan bị lật đổ vào tháng 4 sau một vụ lùm xùm với quân đội Pakistan bao gồm việc quản lý nguồn cung cấp năng lượng và nền kinh tế lớn.
 |
| Người dân ngủ trên đường phố để trốn cái nóng trong sự cố mất điện vào ngày 8/6. Ảnh: Bloomberg. |
Chuyển hướng mua nhiên liệu từ Nga
Thủ tướng mới, ông Shehbaz Sharif, đã ra lệnh cho nhà nhập khẩu thuộc sở hữu nhà nước phải mua nhiên liệu bằng bất kỳ giá nào để ngăn chặn tình trạng mất điện.
Họ cũng đang cố gắng đàm phán các thỏa thuận mua LNG dài hạn mới mặc dù các điều khoản chắc chắn tệ hơn so với sáu năm trước. Bộ Năng lượng cho biết trong một tuyên bố với Bloomberg, chính phủ "sẽ thực hiện thỏa thuận có lợi nhất".
Viện Nghiên cứu Kinh tế Năng lượng và Phân tích Tài chính cho biết nước này hiện có "nguy cơ vỡ nợ cao". Moody's Investors Service đã hạ triển vọng về Pakistan xuống mức tiêu cực so với mức ổn định, với lý do lo ngại về tài chính bao gồm sự chậm trễ trong gói cứu trợ của IMF.
Việc Pakistan phụ thuộc vào LNG và sự sẵn sàng hủy đơn hàng của các nhà cung cấp đã khiến cuộc khủng hoảng năng lượng ở nước này trở nên tồi tệ hơn. Không chỉ Pakistan, các quốc gia mới nổi trên thế giới cũng phải vật lộn để đáp ứng nhu cầu của công dân trong ngân sách giới hạn.
Điều này thúc đẩy các quốc gia mới nổi mua năng lượng từ Nga, làm giảm tác động của nỗ lực cắt giảm năng lượng của châu Âu.
Trong bối cảnh khủng hoảng tài chính và tình trạng thiếu hụt dầu lớn, Sri Lanka đã chuyển sang Nga để mua nhiên liệu.
Pakistan cũng đang tìm hiểu các hợp đồng dài hạn với các nhà cung cấp LNG của Nga. Ấn Độ đã tăng cường mua hàng từ Nga, một xu hướng có thể tăng nhanh. Để đối phó với cái nóng gay gắt của mùa hè, chính phủ đã ra lệnh cho các nhà máy điện mua nhiên liệu từ nước ngoài.
 |
| Tình trạng mất điện tại Karachi hôm 8/6. Ảnh: Bloomberg. |
Tai ương của Pakistan cũng báo hiệu không tốt cho các nhà nhập khẩu thiếu tiền mặt khác, bao gồm Bangladesh và Myanmar. Công ty thuộc sở hữu nhà nước ở Bangladesh gần đây đã mua các lô hàng LNG đắt nhất từ thị trường giao ngay để giữ cho lưới điện hoạt động và các ngành dự trữ. Myanmar đã ngừng nhập khẩu năm ngoái do giá tăng.
Sự thay đổi lớn của châu Âu có thể khiến các quốc gia khác, như Ấn Độ và Ghana, suy nghĩ lại về các kế hoạch lâu nay nhằm tăng cường sự phụ thuộc vào nhiên liệu siêu lạnh.
Thay vào đó, các chính phủ sẽ cắt giảm gấp đôi đối với than hoặc dầu đốt bẩn hơn. Điều này làm suy giảm những nỗ lực đạt được các mục tiêu giảm ô nhiễm trong thập kỷ này.
Trong một lưu ý gần đây, Fereidun Fesharaki, chủ tịch công ty tư vấn ngành FGE, đã chỉ trích mạnh mẽ các chính sách năng lượng của châu Âu vì đã tạo ra "giá cao hơn, khan hiếm kinh tế và kinh tế khốn khổ" trên khắp thế giới.
“Châu Âu có quyền quyết định những gì họ muốn trong biên giới của họ. Nhưng thật không công bằng và không hợp lý khi để lan mớ hỗn độn ra nước ngoài, đặc biệt là sang các nước đang phát triển”, ông Fesharaki nhận định.
