Chính quyền của Tổng thống Joe Biden chuẩn bị công bố chiến lược kinh tế tổng thể đầu tiên ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Đây là tài liệu được các doanh nghiệp Mỹ và đồng minh của nước này đón chờ trong bối cảnh Bắc Kinh gia tăng ảnh hưởng trong khu vực.
Với tài liệu này, Washington hướng đến việc hợp tác chặt chẽ hơn với các đối tác trong các vấn đề như thương mại kỹ thuật số, chuỗi cung ứng hay công nghệ xanh.
Ngoài ra, Mỹ cũng muốn “lấp lỗ hổng” gây ra bởi quyết định rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) năm 2017 - thỏa thuận vốn được Mỹ kỳ vọng trở thành đối trọng với Trung Quốc.
Tài liệu này dự kiến được công bố “trong vài tuần tới”, theo Phó đại diện Thương mại Mỹ phụ trách châu Á - Thái Bình Dương Sarah Bianchi.
Chiến lược mới
Cắt giảm thuế quan và sử dụng các biện pháp mở cửa thị trường truyền thống được coi là biện pháp quan trọng để Mỹ tăng cường quan hệ với khu vực, đặc biệt với các quốc gia đang phát triển muốn xuất khẩu hàng nông sản và sản phẩm chế biến - chế tạo sang Mỹ.
“Sự tiếp cận thị trường là một trong những lợi ích quan trọng mà các nước trong khu vực trông đợi từ sự dẫn dắt của Mỹ”, Bộ trưởng Thương mại Hàn Quốc Yeo Han Koo nói với các quan chức Mỹ tại Washington vào tháng 1 vừa qua.
 |
| Các nước đang phát triển ở châu Á - Thái Bình Dương muốn Mỹ mở cửa thị trường cho hàng hóa xuất khẩu. Ảnh: Reuters. |
Tuy vậy, dưới sự phản đối của các nghiệp đoàn lao động, đảng viên Dân chủ và một bộ phận đảng viên Cộng hòa, Tổng thống Biden ít khả năng thực hiện các biện pháp này do lo ngại sẽ gây tác động tiêu cực tới người lao động Mỹ.
Theo các chuyên gia đối ngoại và kinh tế, nếu không có các biện pháp mở cửa thị trường, chiến lược kinh tế mới của Mỹ sẽ chỉ như một “câu lạc bộ” của Mỹ và các đồng minh, đối tác giàu có như Nhật Bản, Australia, New Zealand và Singapore - vốn đã hoạt động trên các quy định và giá trị chung.
Washington coi chiến lược kinh tế mới là “bước đi quan trọng” trong nỗ lực đối phó với ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực trong các lĩnh vực bên ngoài an ninh.
Năm 2021, Tổng thống Biden củng cố sự hiện diện của Mỹ trong khu vực qua việc tăng cường nhóm Bộ Tứ với Ấn Độ, Nhật Bản và Australia, cũng như thiết lập “liên minh tay ba” với Anh và Australia.
Tuy vậy, kể từ khi rút khỏi TPP năm 2017, Mỹ thiếu đi một chiến lược kinh tế tổng thể khi cả đảng Dân chủ và Cộng hòa lo ngại tác động của các hiệp định thương mại tới người lao động Mỹ.
Chiến lược được đưa ra trong bối cảnh Trung Quốc tăng cường “ngoại giao kinh tế” trong khu vực. Nước này đang đẩy mạnh vai trò trong Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), khu vực thương mại tự do có dân số đông nhất thế giới.
 |
| Ông Tập Cận Bình phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới, tháng 1/2022. Ảnh: AFP. |
Bắc Kinh cũng đã nộp đơn xin gia nhập Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Kỹ thuật số - thỏa thuận được coi là “tương lai thương mại kỹ thuật số” giữa New Zealand, Chile và Singapore.
Các động thái của Trung Quốc gây ra quan ngại với các doanh nghiệp và đồng minh của Mỹ. Sự thiếu hiện diện của Mỹ trong các hiệp định thương mại tự do khu vực cho Bắc Kinh cơ hội đóng vai trò dẫn dắt và “thiết lập luật chơi”, đặc biệt trong các lĩnh vực mới như trí tuệ nhân tạo hay thương mại kỹ thuật số.
Cân bằng lợi ích
Ý tưởng về chiến lược kinh tế mới được Tổng thống Biden tiết lộ trong khuôn khổ Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á tháng 10/2021. “Đây là phương diện quan trọng trong nỗ lực đảm bảo khu vực tự do và rộng mở của chúng tôi”, bà Laura Rosenberger, quan chức cấp cao phụ trách Trung Quốc tại Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, tuyên bố.
Bà Rosenberger nhấn mạnh “tầm quan trọng của sự lãnh đạo của nước Mỹ trong thiết lập các quy tắc, để người lao động và doanh nghiệp Mỹ không gặp bất lợi về dài hạn trước Trung Quốc.
Bản chiến lược kinh tế tổng thể sẽ có dạng tập hợp của các thỏa thuận riêng biệt. Các nước trong khu vực có quyền lựa chọn tham gia tùy thuộc vào mong muốn của mình.
Đại diện Thương mại Katherine Tai sẽ phụ trách các vấn đề như thương mại kỹ thuật số, tiêu chuẩn lao động hay thúc đẩy thương mại. Trong khi đó, Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo phụ trách lĩnh vực chuỗi cung ứng, cơ sở hạ tầng, giảm phát thải carbon, thuế và tham nhũng.
Để xây dựng chiến lược, giới chức Mỹ sẽ cần cân bằng giữa nhu cầu của các đối tác thương mại, doanh nghiệp Mỹ, người lao động, cũng như phe cấp tiến trong đảng Dân chủ.
 |
| Chính quyền của Tổng thống Biden sẽ phải tính đến cả lợi ích của các doanh nghiệp và người lao động Mỹ. Ảnh: AP. |
Các nhóm lợi ích đại diện cho giới doanh nghiệp Mỹ đã vận động hành lang để đưa các điều khoản về thương mại kỹ thuật số vào nội dung chiến lược với kỳ vọng đảm bảo sự đi đầu của Mỹ trong các lĩnh vực công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo hay 5G.
Ông Charles Freeman, Phó chủ tịch cấp cao phụ trách châu Á tại Phòng Thương mại Mỹ, cho biết thỏa thuận về kỹ thuật số cần có vai trò “dẫn đầu và trung tâm” trong chiến lược của Mỹ.
“Có nhiều điều cần nếu chúng ta muốn cạnh tranh cân bằng với Trung Quốc”, ông nói.
Trong khi đó, một số đảng viên đảng Dân chủ Mỹ lo ngại chiến lược có thể khiến người lao động và người tiêu dùng Mỹ tuân thủ các quy tắc thương mại kỹ thuật số mà không có sự chấp thuận từ Quốc hội.
“Nước Mỹ đã thất bại trong điều chỉnh lĩnh vực công nghệ trong nước để bảo vệ quyền riêng tư của người tiêu dùng”, Hạ nghị sĩ Andy Levin tuyên bố. “Làm sao chúng ta có thể đảm bảo sự tham gia của Mỹ vào thương mại kỹ thuật số trong các hiệp định tương lai không kéo dài ‘cuộc đua xuống đáy' này?”.
Bên cạnh đó, một số quốc gia trong khu vực như Nhật Bản, Australia và Singapore bày tỏ mong muốn Mỹ quay trở lại TPP. Tuy vậy, giới chức Mỹ đã bác bỏ khả năng này với lý do không nhận được đủ sự ủng hộ của cả hai đảng trong Quốc hội, cũng như vấp phải sự phản đối của các công đoàn lao động.
Dù sao, các dấu hiệu về sự tham gia sâu hơn của Mỹ vào nền kinh tế khu vực vẫn đang được hoan nghênh.
“Nếu không quay trở lại TPP, có nhiều lĩnh vực mà nước Mỹ có thể đóng vai trò dẫn dắt”, Đại sứ Nhật Bản tại Washington Koji Tomita nhận định.
