Theo số liệu từ Liên minh châu Âu (EU) và Tổng cục Hải quan, sau gần 4 năm thực thi Hiệp định EVFTA, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU đã tăng gần 50%. Điều này giúp Việt Nam vươn lên trở thành đối tác thương mại lớn nhất của EU trong số các nước ASEAN, vượt qua cả những quốc gia như Thái Lan và Malaysia, hay thậm chí là nước còn lại trong khu vực cũng đã ký kết hiệp định thương mại tự do là Singapore.
Việt Nam đã khai thác hiệu quả các ưu đãi từ EVFTA, đặc biệt là với các mặt hàng nông sản, giúp củng cố vai trò chủ lực của ngành này trong cơ cấu kinh tế và tạo điều kiện cho các mặt hàng như gạo, hạt điều và hạt tiêu gia tăng mạnh mẽ.
Vai trò chủ lực của nông sản
Theo số liệu từ Bộ Công Thương, trong giai đoạn 2020-2023, kim ngạch xuất khẩu nông sản Việt Nam vào EU đã tăng trưởng trung bình khoảng 10-12% mỗi năm. Sự tăng trưởng này chủ yếu đến từ những mặt hàng chủ lực như cà phê, hạt điều, gạo và các sản phẩm trái cây.
 |
| Nông sản Việt hưởng lợi lớn sau thực thi Hiệp định EVFTA. |
Gần nhất, tổng kim ngạch xuất khẩu nông sản qua EU trong năm 2023 đạt khoảng 5,5 tỷ USD. Một số mặt hàng chủ lực như cà phê, gạo và hạt điều đã có những bước tăng trưởng rõ rệt. Nông sản chiếm khoảng 13-14% tổng kim ngạch xuất khẩu sang EU, đóng góp quan trọng vào việc gia tăng kim ngạch xuất khẩu chung đồng thời mở ra cơ hội cho các mặt hàng như chanh dây, xoài và các loại trái cây khác tiếp cận thị trường khó tính này
Có thể thấy, việc loại bỏ dần các hàng rào thuế quan theo EVFTA đã giúp giảm chi phí xuất khẩu, tăng sức cạnh tranh của nông sản Việt Nam so với các đối thủ như Brazil, Thái Lan, hay Indonesia. Đặc biệt, các sản phẩm như cà phê và gạo Việt Nam được hưởng lợi từ thuế suất 0%, giúp các doanh nghiệp tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Ví dụ, cà phê Việt Nam nhờ thuế suất 0% đã gia tăng kim ngạch xuất khẩu mạnh mẽ so với Thái Lan, nơi sản phẩm cùng loại vẫn phải chịu thuế cao hơn khi vào EU. Trong khi đó, Thái Lan, Indonesia hay xa hơn là Brazil tuy cũng có những mặt hàng nông sản chủ lực tương tự, nhưng lại gặp khó khăn hơn khi tiếp cận thị trường EU do chưa có hiệp định thương mại tự do với liên minh này.
Điều này giúp Việt Nam có thêm lợi thế cạnh tranh về giá và khả năng mở rộng thị phần tại châu Âu trong bối cảnh các quốc gia khác trong khu vực còn chưa thể khai thác các ưu đãi tương tự.
 |
| Cà phê Việt có sức cạnh tranh lớn so với các sản phẩm từ Brazil, Thái Lan, Indonesia... |
EU được đánh giá là một trong những thị trường xuất khẩu tiềm năng nhất với quy mô hơn 500 triệu dân và sức mua lớn. Các sản phẩm nông sản Việt Nam, nhất là những sản phẩm có tính đặc trưng như gạo ST25, cà phê robusta hay thanh long, đã ngày càng nhận được sự quan tâm từ người tiêu dùng châu Âu nhờ vào chất lượng và sự khác biệt. Đặc biệt, khi nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm hữu cơ và bền vững tại EU ngày càng tăng, các doanh nghiệp Việt có nhiều cơ hội để thâm nhập sâu hơn vào thị trường này.
Tuy nhiên, cùng với tiềm năng lớn, EU cũng đặt ra những tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng, an toàn thực phẩm, và tính bền vững. Điều này đòi hỏi nông sản Việt phải đáp ứng không chỉ về chất lượng, mà còn phải đảm bảo các yếu tố về truy xuất nguồn gốc, môi trường và xã hội.
 |
| Nông sản đóng góp tỉ trọng lớn trong kim ngạch xuất khẩu. |
Theo nhiều chuyên gia kinh tế nhận định, để duy trì và phát triển thị trường xuất khẩu nông sản sang EU, Việt Nam cần định hướng phát triển bền vững. Điều này bao gồm việc cải tiến quy trình sản xuất, giảm thiểu tác động đến môi trường, và nâng cao trách nhiệm xã hội.
Hiện nay, người tiêu dùng châu Âu ngày càng ưa chuộng các sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, đạt chuẩn hữu cơ và được sản xuất theo quy trình bền vững. Các quy định như Quy chế 1107/2009 của EU về việc sử dụng hóa chất trong nông nghiệp cũng yêu cầu các sản phẩm nông sản nhập khẩu phải tuân thủ nghiêm ngặt tiêu chuẩn an toàn.
Đòi hỏi này đặt ra cho các doanh nghiệp, đơn vị tại Việt Nam thách thức về việc tăng cường đầu tư vào các hệ thống sản xuất hữu cơ, sử dụng năng lượng tái tạo trong sản xuất và vận hành các trang trại. Chỉ khi đáp ứng được các tiêu chí về phát triển bền vững, nông sản Việt mới có thể mở rộng thị trường tại EU và duy trì sức cạnh tranh trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế ngày càng khốc liệt.
Nhu cầu nguồn vốn và công nghệ - thách thức nhưng cũng là cơ hội
Một trong những thách thức lớn nhất mà ngành nông sản Việt Nam phải đối mặt khi thực thi EVFTA là vấn đề vốn và công nghệ. Việc đáp ứng các tiêu chuẩn của EU đòi hỏi các doanh nghiệp cần đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ chế biến, bảo quản sau thu hoạch, và cải tiến quy trình sản xuất.
Đơn cử, để xuất khẩu các sản phẩm trái cây tươi như xoài, vải, hay thanh long sang EU, doanh nghiệp cần áp dụng công nghệ bảo quản lạnh tiên tiến, đảm bảo sản phẩm giữ được chất lượng và độ tươi ngon trong suốt quá trình vận chuyển dài ngày.
Theo ước tính của nhiều chuyên gia kinh tế, ngành nông nghiệp Việt Nam cần ít nhất 10 tỷ USD vốn đầu tư trong 5 năm tới để đáp ứng các yêu cầu về công nghệ chế biến và phát triển bền vững. Ngoài ra, việc nâng cao năng lực quản lý và xây dựng chuỗi cung ứng bền vững cũng là yếu tố quan trọng giúp nông sản Việt cạnh tranh tốt hơn trên thị trường quốc tế.
Cũng lý do này, trợ lực tài chính từ phía các ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nông sản Việt vươn tầm, đáp ứng ngày càng khắt các tiêu chuẩn quốc tế. Nhiều năm qua, HDBank là một trong những ngân hàng tiên phong mở rộng, cũng như mang đến đa dạng gói giải pháp cho ngành nông nghiệp.
 |
| Trợ lực từ các ngân hàng mở ra cơ hội nâng cao chất lượng nông sản Việt. |
Trong đó, sản phẩm cho vay dành riêng cho nông nghiệp với mức vay không giới hạn từ 50 triệu đồng, thời hạn vay và phương thức trả nợ linh hoạt được xem là giải pháp phù hợp với nhu cầu sản xuất và phát triển kinh tế gia đình của khách hàng. Ngân hàng này cũng triển khai nhiều ưu đãi về phí và lãi suất cho vay dành cho khách hàng cá nhân và khách hàng doanh nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực chuyên biệt: kinh doanh tiêu, cafe, điều, lúa gạo…
Gần nhất, HDBank vừa giải ngân hạn mức tín dụng gần 5.000 tỷ đồng cho Lộc Trời - Tập đoàn dịch vụ nông nghiệp hàng đầu Việt Nam với mục đích bổ sung vốn lưu động (thanh toán/tạm ứng tiền mua lúa, gạo), bảo lãnh cho các đại lý, phát hành LC, tài trợ xuất khẩu sau giao hàng phục vụ hoạt động kinh doanh xuất khẩu lương thực. Đợt giải ngân mới này tạo nguồn vốn kịp thời cho doanh nghiệp trong mùa cao điểm thu hoạch vụ Đông Xuân 2023-2024 tại Đồng bằng sông Cửu Long.
Cùng loạt giải pháp tài chính, HDBank cũng đồng hành doanh nghiệp nông sản “chạy đua” số hóa với nhiều hoạt động, bao gồm: Xây dựng website HDBank 63 tỉnh thành, ra mắt Dịch vụ HDBank nông thôn - giải pháp tài chính chuyên biệt và ưu việt, tích hợp công nghệ thông minh, hợp tác với Trung tâm Xúc tiến thương mại nông nghiệp (Agritrade) và TikTok Việt Nam để cùng triển khai Chương trình quốc gia Mỗi xã một sản phẩm (OCOP)…
Sự đồng hành của HDBank nói riêng và các đơn vị tài chính chủ lực nói chung, cùng đòn bẩy từ phía Hiệp định EVFTA, nông sản Việt đã đạt được những thành công nhất định, đặc biệt là gia tăng kim ngạch xuất khẩu và giữ vững vai trò chủ lực trong nền kinh tế.
Tuy nhiên, để tận dụng tốt hơn những cơ hội từ hiệp định này, Việt Nam cần định hướng phát triển bền vững, đầu tư vào công nghệ và nâng cao chất lượng sản phẩm. EU là thị trường tiềm năng nhưng cũng đầy thách thức, đòi hỏi sự nỗ lực và cải tiến không ngừng từ các doanh nghiệp nông sản Việt Nam.
