Tùy vào giới tính, có bệnh truyền nhiễm hay không, yếu tố di truyền, bệnh mạn tính, tình trạng thể chất của từng người... mà nguy cơ mắc ung thư của mỗi người sẽ khác nhau.
Trong những yếu tố đó, mọi người thường đặc biệt chú ý tới yếu tố “di truyền”.
Đúng là di truyền và ung thư thường được nói là “có mối liên hệ với nhau”.
Tuy nhiên, trong trường hợp một gia đình có mẹ mất vì ung thư vú, bố mất vì ung thư phổi, ông lại mất vì ung thư dạ dày,thì suy nghĩ “nhiều người thân mắc nhiều loại ung thư khác nhau nên gia đình tôi thuộc vào gia đình ung thư” là một suy nghĩ sai lầm.
Mối quan hệ giữa di truyền và ung thư không đơn giản ở mức độ có thể dễ dàng khẳng định là “thể chất dễ mắc ung thư” hay “thể chất khó mắc ung thư”.
Người ta hay nói về hiện tượng di truyền nguy cơ mắc một số loại ung thư nhất định như “nguy cơ mắc ung thư đại tràng”, “nguy cơ mắc ung thư vú”...
 |
| Ung thư trực tràng là bệnh ung thư có nguy cơ di truyền cao. Nguồn: benhvienthucuc. |
Mặc dù vậy, nguy cơ di truyền này không giống nhau ở tất cả các loại ung thư. Có loại ung thư có nguy cơ di truyền cao và có loại không phải như vậy.
Có 3 loại ung thư có nguy cơ di truyền đặc biệt cao là “ung thư đại tràng”, “ung thư vú” và “ung thư tuyến tiền liệt”.
Các bệnh ung thư này được gọi là các “khối u mang tính di truyền, tính gia đình” và có tỷ lệ cao sẽ di truyền cho thế hệ sau.
Hầu hết nguyên nhân gây ra ung thư mang tính di truyền, tính gia đình này đều là do “gen ức chế ung thư hoạt động bất thường”.
Như tôi đã đề cập trong phần mở đầu, nguyên nhân gây phát bệnh ung thư là do bột phát số lượng tế bào ung thư hoặc do sự hoạt động bất bình thường của các tế bào ức chế ung thư. Và các khối u mang tính di truyền, tính gia đình này lại dễ trở thành bệnh ung thư do di truyền sự bất thường của các gen ức chế các loại ung thư đặc biệt.
Có thể ví dụ bằng hình ảnh như sau. Trong khi người bình thường khi sinh ra đã có 100 người lính ức chế ung thư đại tràng thì người mang di truyền bất thường chỉ có khoảng 10 người lính bảo vệ.
Cũng có thể hiểu rằng khả năng miễn dịch của những người này với các loại ung thư đặc biệt đó đều thấp.
Vậy nên, bước đầu tiên để giảm thiểu các bệnh ung thư có tính di truyền là cần biết người thân của mình mất vì loại ung thư nào. Và khi đã biết được nhiều loại ung thư có tính di truyền, chúng ta nên nỗ lực cho việc tầm soát, phát hiện sớm và lên phác đồ điều trị các bệnh ung thư đó.
Việc hiểu rõ nền nếp gia đình đóng vai trò quan trọng.
“Rõ ràng yếu tố di truyền không cao mà tại sao gia đình tôi toàn người bị ung thư dạ dày?”
Những trường hợp như vậy có thể liên quan đến “nền nếp” của gia đình bạn.
Nền nếp gia đình là từ để chỉ những thói quen, môi trường sinh hoạt… của gia đình đó.
Nếu gia đình bạn có nhiều người bị ung thư dạ dày, vậy có thể gia đình bạn có thói quen ăn nhiều muối như “món canh miso ở nhà tôi từ xưa đã nấu với vị đậm đà”, “trên bàn ăn có đồ muối là chuyện thường ngày”, hoặc môi trường sinh hoạt trong gia đình bạn dễ phải chịu áp lực như “bố mẹ, ông bà đều là người nghiêm cẩn, nóng tính”...
Ngoài ra, còn có những nguy cơ khác cũng đến từ nền nếp gia phong như:
- Hút thuốc trong phòng là điều bình thường → ung thư phổi.
- Thích uống rượu → ung thư gan.
- Chế độ ăn uống không điều độ → các bệnh ung thư liên quan mật thiết với bệnh béo phì hay hấp thu các chất phụ gia.
Trong trường hợp gia đình, dòng họ bạn có nhiều người mất vì các bệnh ung thư có tính di truyền thấp, bạn cũng nên xem xét và sửa lại nền nếp sinh hoạt của gia đình mình.
