Năm 2017, khi Bieguni - cuốn tiểu thuyết thứ sáu của Olga Tokarczuk - được xuất bản tại Anh, giới phê bình đã hào hứng thốt lên “bà có lẽ là một trong những nhà văn tại thế vĩ đại nhất mà bạn chưa từng biết tới”.
Với bạn đọc yêu văn chương Việt, không nhiều người biết tới Olga Tokarczuk khi chỉ một vài truyện ngắn của bà được dịch. Chỉ tới năm 2019, khi Viện Hàn lâm Thụy Điển vinh danh Olga Tokarczuk cho giải Nobel văn học 2018, tên tuổi của bà mới được nhiều người biết tới.
Mới đây, Bieguni, những người không ngừng chuyển động - tác phẩm nặng ký trong sự nghiệp Olga Tokarczuk - được xuất bản tại Việt Nam qua bản dịch của Nguyễn Văn Thái.
 |
| Sách Bieguni, những người không ngừng chuyển động. Ảnh: Y. N. |
Nỗ lực đưa tinh hoa văn chương về Việt Nam
Trong buổi ra mắt sách tiếng Việt chiều 4/12, Đại sứ quán Cộng hòa Ba Lan đã dành một bất ngờ cho bạn đọc Việt. Đó là video họ thực hiện ghi hình nhà văn Olga Tokarczuk gửi lời tới bạn đọc Việt.
Trong video, tác giả đoạt Nobel văn học 2018 nói: “Tôi chưa bao giờ đến Việt Nam. Và tôi luôn hy vọng khi sách của tôi được xuất bản tại Việt Nam, tôi sẽ có cơ hội đến đây. Tôi xin hứa với bản thân và các quý vị, khi hết dịch bệnh, khi thế giới trở lại bình thường, tôi sẽ gặp quý vị thật sự”.
Qua video, bà Tokarczuk gửi lời cảm ơn dịch giả Nguyễn Văn Thái và NXB Phụ nữ Việt Nam: “Tôi xin cảm ơn dịch giả. Nhờ sự lao động vất vả của ông mà bỗng nhiên các độc giả ở một đất nước rất xa với tôi lại có thể đọc dược tác phẩm của tôi. Tôi xin cảm ơn nhà xuất bản đã vượt qua nhiều khó khăn để xuất bản cuốn sách này. Tôi xin cảm ơn ngài đại sứ vì sự hỗ trợ và nhiệt huyết để cuốn sách có thể ra mắt tại Việt Nam”.
Dịch giả Nguyễn Văn Thái đang sinh sống tại Ba Lan cũng gửi lời tới bạn đọc Việt. Trong đoạn video, ông kể về quá trình dịch cuốn sách. Là tiến sĩ trắc địa bản đồ nhưng có lòng yêu văn chương, Nguyễn Văn Thái đã dịch một số tác phẩm kinh điển của Ba Lan sang tiếng Việt như Nông dân, Chàng Tadeusz…
 |
| Đại sứ Cộng hòa Ba Lan tại Hà Nội nói về tác phẩm trong buổi ra mắt sách. Ảnh: Y. N. |
Thời gian gần đây, ông nghĩ cần giới thiệu tác phẩm đương đại để giới thiệu tới bạn đọc Việt. Cuối cùng ông chọn tác phẩm của Olga Tokarczuk. Năm nào nhà văn Ba Lan này cũng có tác phẩm mới ra đời. Bà từng 2 lần đoạt giải thưởng văn học danh giá của Ba Lan. Nguyễn Văn Thái đã chọn Bieguni, những người không ngừng chuyển động và tác phẩm được dư luận đánh giá rất cao.
“Từ 2018, tôi bắt đầu tìm hiểu để dịch Bieguni. Ngày 2/9/2019, tình cờ tôi gặp ngài Wojciech Gerwel - Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Ba Lan tại Việt Nam. Chính ông đã nói nếu có gì khó khăn trong việc dịch văn học Ba Lan thì hãy liên hệ với ông. Sau đó, tôi viết mail cho ông, thông báo đã dịch xong cuốn sách, và khó khăn trong việc xin bản quyền”, dịch giả Nguyễn Văn Thái kể.
Đầu năm nay, cán bộ Đại sứ quán Ba Lan tại Hà Nội đã viết mail cho biết sẽ hợp tác trong quá trình dịch thuật và xuất bản cuốn sách. NXB Phụ nữ Việt Nam và dịch giả Nguyễn Văn Thái gấp rút tiến hành chỉnh sửa bản dịch để sách ra mắt sớm nhất có thể.
Bà Khúc Thị Hoa Phượng - Giám đốc, Tổng biên tập NXB Phụ nữ Việt Nam - cho biết xuất bản cuốn sách là bước đi mạo hiểm, nhà xuất bản phải cân nhắc nhiều. “Với sách thông thường, chúng tôi in 1.500-2.000 bản, với các sách đạt giải thưởng hàn lâm khó đọc, thì còn ít độc giả hơn nữa”.
Vì vậy, với Bieguni, những người không ngừng chuyển động, NXB Phụ nữ Việt Nam in 1.200 cuốn và 200 bản đặc biệt. “Đây là cố gắng của NXB Phụ Nữ Việt Nam khi muốn đưa tinh hoa văn học thế giới tới Việt Nam”, bà Hoa Phượng nói.
Để ra sách, đội ngũ nhân viên NXB Phụ nữ Việt Nam đã họp bàn rất nhiều, từ biên tập tới phòng kinh doanh, truyền thông, làm sao để những tác phẩm tinh hoa có thể đến với đông đảo bạn đọc Việt Nam.
 |
| Nhà văn Olga Tokarczuk. Nguồn ảnh: magazin.aktualne. |
Thay đổi cách nhìn thế giới
Tại chương trình, Đại sứ Cộng hòa Ba Lan tại Việt Nam chia sẻ thông tin về văn chương Ba Lan và Olga Tokarczuk. Ông nói, Olga Tokarczuk là người Ba Lan thứ 5 đoạt giải Nobel văn học.
Đại sứ ba Lan bày tỏ niềm vui vì Việt Nam có nhiều dịch giả Ba Lan, theo thống kê chưa đầy đủ, có khoảng 110 tác phẩm văn học Ba Lan đã được giới thiệu tiếng Việt.
Về tác phẩm Bieguni, những người không ngừng chuyển động, nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên nói tác phẩm đặc sắc ở cả nghệ thuật tiểu thuyết lẫn nội dung, tư tưởng.
Về mặt nghệ thuật, tác phẩm là tập hợp những tiểu luận, truyện ngắn, nghiên cứu, hợp thành một tiểu thuyết.
Về mặt nội dung, tư tưởng, cuốn sách để lại ấn tượng sâu sắc về cách nhìn thế giới, hãy đi, hãy chuyển động, thay đổi cách nhìn thế giới.
“Cuốn sách này cho ta thấy sự xê dịch sẽ mang tới một cách nhìn thế giới khác. Đây là một tiểu thuyết khác lạ, từ bỏ cách thức truyền thống, một tác phẩm mới lạ về thi pháp. Đọc xong tác phẩm khiến ta muốn chuyển động, nhất là chuyển động tư duy”, nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên nói.
Trong video gửi bạn đọc, dịch giả Nguyễn Văn Thái cũng chia sẻ về quá trình dịch và nội dung cuốn sách. Ông cho biết sau lễ công bố Nobel 2019, Olga Tokarczuk trở nên rất nổi tiếng. “Dịch tác phẩm của một tác giả nổi tiếng, lại có giọng văn huyền bí, là điều không dễ dàng. Từ ‘Bieguni’ vốn không có trong từ điển. Sau khi tìm hiểu, tôi biết Bieguni bắt nguồn từ chữ 'chạy' và 'chạy trốn' trong tín ngưỡng của những tín đồ cổ hủ, muốn chạy trốn khỏi quỷ dữ”, dịch giả Nguyễn Văn Thái nói.
Nhưng cuốn sách này không chỉ có việc chạy bằng chân, mà chạy bằng xà lan, tàu điện ngầm, máy bay, lừa, ngựa, thuyền, ôtô... các nhân vật di chuyển bằng nhiều phương tiện. Đây không phải là sách du lịch, nhưng tác giả đã đưa chúng ta đi khắp nơi trên thế giới.
“Olga Tokarczuk đã mô tả thế giới quanh ta bằng phương pháp hết sức đặc biệt, thông minh và nhạy cảm”, dịch giả đánh giá
