 |
Phan Đăng được nhiều người biết tới trong vai trò MC chương trình “Ai là triệu phú”, nhưng công việc chính của anh là thư ký tòa soạn An ninh Thế giới Giữa tháng - Cuối tháng. Giữa năm nay, anh cho ra mắt sách 39 câu hỏi cho người trẻ.
Tư duy với sách, hoài nghi cùng sách
- Công việc của một thư ký tòa soạn, MC vốn bận rộn, điều gì khiến anh dành thời gian viết sách?
- Tôi viết từ nhu cầu của chính mình. Khi còn nhỏ, tôi luôn có rất nhiều thắc mắc, muốn tìm kiếm câu trả lời. Đến giờ, các câu hỏi vẫn luôn xuất hiện, như đang ngồi cà phê, tự nhiên những câu hỏi xuất hiện quanh đầu… Vì vậy, tôi viết cuốn 39 câu hỏi cho người trẻ.
Tôi viết cuốn sách với hy vọng biết đâu gợi mở được người trẻ tham gia những cuộc thảo luận về câu hỏi, chủ đề mà tôi nêu ra.
- Anh nhận được phản hồi ra sao từ bạn đọc, có ai đặt ngược câu hỏi lại cho anh?
- Sau ba tuần phát hành, 3.000 cuốn đầu tiên đã được bán hết. 3.000 cuốn tái bản vừa in xong. Đây là cuốn sách đầu tôi viết hướng tới người trẻ. Tôi như người ở trong bóng tối, bước ra, không biết ánh sáng chiếu vào tác phẩm của mình như nào, vậy mà may mắn làm sao, sách đã được đón nhận.
Sau khi phát hành, nhiều bạn đọc phản hồi. Có người góp ý để tôi hoàn thiện hơn, có người nói đọc thấy sự đồng cảm, sẽ cho con đọc. Đó là niềm hạnh phúc quá lớn với tôi.
- Anh nói từ nhỏ đã luôn đặt câu hỏi về mọi điều xung quanh. Anh thường tìm kiếm lời giải đáp ở đâu?
- Tôi tìm qua nhiều nguồn. 2-3 tuổi, đi qua cánh đồng, tôi hỏi cái gì sinh ra con trâu? Mẹ tôi nói là “mẹ con trâu”. Tôi lại thắc mắc “Ai sinh ra mẹ con trâu?”… Lớn hơn chút, khi nghe thấy từ “Trái Đất tròn”, tôi thắc mắc tại sao Trái Đất tròn chứ không phải vuông?
Tư duy cùng sách, hoài nghi với sách, học hỏi, tìm mình, tìm người ở trong sách, tôi tin đó là hành trình mà bất cứ ai trải nghiệm đều thấy lý thú.
Nhà báo Phan Đăng
Tôi hỏi bố mẹ, thầy cô, thậm chí có thầy cô nhìn thấy tôi là “phát ghét” vì hồi ấy tôi hỏi nhiều quá.
Lớn hơn, tôi tìm lời giải đáp nơi sách vở, tìm sách vở để truy nguồn.
Triết gia Sokrates nói rằng một cuộc đời không suy ngẫm là cuộc đời không đáng sống. Triết gia Descartes thì cho rằng cái làm nên tư duy chính là những thủ pháp hoài nghi. Ta phải hoài nghi mới tư duy được, mới suy ngẫm được. Những câu hỏi do vậy chính là cội nguồn của tư duy, giúp chúng ta lý giải nhiều vấn đề được đặt ra trong đời sống.
Tư duy cùng sách, hoài nghi với sách, học hỏi, tìm mình, tìm người ở trong sách, tôi tin đó là một hành trình mà bất cứ ai trải nghiệm đều thấy lý thú.
- Sách vở đã giúp anh trả lời các câu hỏi của chính mình ra sao?
- Tôi đến với sách vở để phục vụ các câu hỏi vốn có của chính mình thôi. Lúc đầu, tôi thích triết học, văn hóa học. Tôi thích các cuốn triết học ứng dụng chứ không phải triết học hàn lâm, như cuốn Plato và con thú mỏ vịt bước vào quán bar, Tôi là ai - và nếu vậy thì bao nhiêu? Tôi cũng thích các sách viết về các nền văn minh thế giới.
Hồi mới đọc, có những loại sách mà thật sự là tôi phải cố đọc, ví dụ về văn học. Có tiểu thuyết đọc chục trang là tôi không muốn tiếp tục, nhưng phải quyết “chiến đấu” với nó và với chính mình. Cuộc chiến đấu cứ như vậy, nay đọc 10 trang, mai nhích dần lên 12 trang, 15 trang… rồi đến một ngày tôi thấy thích loại sách này lúc nào không hay.
Cần đọc sách có hệ thống
- Ngoài việc tìm đọc để có kiến thức, sách vở còn có ý nghĩa như thế nào với anh?
- Khi học cấp hai, tôi hơi sợ những thứ xung quanh. Tôi không biết làm cách nào để hòa đồng với bạn bè mình. Do vậy sách vở là người bạn để tôi nói chuyện. Đó là thời tôi đọc khá nhiều. Sau này nhìn lại, tôi tự hỏi đó có phải là giai đoạn mà mình ít nhiều có dấu hiệu tự kỷ hay không?
Tôi nhớ là thời đó, đọc đến tác phẩm nào là lại tưởng tượng tác giả đang dắt mình đi trên một con đường, và các nhân vật trong sách cũng như đang dắt mình theo họ.
Thời nay, không ít bạn nghĩ đọc trên mạng là đủ rồi. Đó là quan niệm của mỗi cá nhân, tôi không dám lạm bàn, nhưng với riêng tôi, sách vở vẫn có vai trò riêng.
Trong sách có các liên kết, siêu liên kết, liên văn bản, khiến ta phải đọc A mới biết cái B, đọc B mới biết C. Nó cũng giống khi đọc Truyện Kiều thì phải tìm biết trước các điển tích A, B, C mà cụ Nguyễn Du nói đến.
 |
| Sách 39 câu hỏi cho người trẻ. Ảnh: NXB Kim Đồng. |
Chính những quá trình đó sẽ giúp phông văn hóa của người đọc được bồi đắp, và tôi nghĩ nó là điều rất quan trọng để sinh tồn trong một thế giới hỗn tạp và phân mảnh.
Sau này, khi đi dạy sinh viên, tôi luôn nhắc các bạn phải đọc sách, và đọc sao cho có hệ thống, để dần dần tạo được phông văn hóa.
- Trong thời điểm dịch bệnh hiện nay, nhiều người tìm đến sách vở. Anh khuyên bạn trẻ nên đọc sách gì?
- Tôi không dám khuyên. Nhưng từ kinh nghiệm của mình, tôi có thể chia sẻ đôi điều. Dịch bệnh là thách thức với chúng ta nhưng trong thách thức luôn có cơ hội.
Năm 1665, khi Newton 20 tuổi, có một đợt dịch hạch nguy hiểm bùng nổ tại London (Anh). Trường học đóng cửa, Newton phải tự cách ly tại nhà.
Newton liền đi xin một thấu kính, khoét một cái lỗ trên cửa chớp, cho ánh sáng chiếu qua để bắt lấy từng chùm tia nhỏ nhất. Từ đây, ông xây dựng những tiên đề đầu tiên về quang hình học.
Đến năm 1697, khi trường Cambridge mở cửa trở lại, Newton đã tích lũy được một vốn kiến thức dày dặn và vượt xa bạn bè. Chính quãng thời gian cách ly - tự học đã giúp ông tạo nên những thành tích vượt trội đó.
Phong toả, cách ly khiến đời sống của chúng ta khó chịu, chắc chắn rồi, nhưng với những người làm công việc sáng tạo, có khi lại tạo ra một khoảng tĩnh lặng sâu thẳm để tìm tòi, ngẫm nghĩ.
Với người sáng tạo, sự cô đơn lại là điều rất quan trọng. Chìm vào sách, đôi khi chúng ta cũng đang chìm vào nỗi cô đơn tích cực.
- Hiện tại, anh đọc sách gì và dành thời gian ra sao để đọc sách?
- Một ngày, tôi chia ba loại sách cần đọc: Sách khoa học, tôn giáo, văn chương.
Tôi đang đọc lại một số cuốn sách, vì nhận ra có những tác phẩm trước mình đọc, giờ hiểu theo một cách khác. Ví dụ, tôi đọc Chùa Đàn của Nguyễn Tuân và tìm thấy những vẻ đẹp mỹ cảm văn chương, triết lý phương Đông mà ngày xưa khi đọc mình chưa thấy.
Tôi cũng đọc lại hai cuốn sách và nhận ra những điểm khá thú vị khi các tác giả cùng viết về một giai đoạn - chủ đề, đó là Sapiens - Lược sử loài người của Yuval Noah Harari và Lược sử thế giới của E.H. Gombrich.
Khi đọc sách cùng con, tôi thường đọc các cuốn truyện tranh như Lịch sử Việt Nam bằng tranh của NXB Kim Đồng hoặc sách về Cuộc đời Đức Phật của NXB Tôn giáo.
