Năm 1978, John Mackey và bạn gái Renee Lawson đã cùng nhau mở cửa hàng thực phẩm chay đầu tiên của họ với mong muốn đơn giản là kinh doanh kiếm tiền đồng thời mang đến cho mọi người một đời sống khỏe mạnh bằng chế độ ăn uống lành mạnh hơn. Trong suy nghĩ khi đó của chàng sinh viên bỏ học 25 tuổi râu tóc bù xù, lợi nhuận là một “tội lỗi cần thiết”.

Trong một căn hộ cũ kỹ theo phong cách Victoria tại thành phố Austin, tiểu bang Texas, cặp Mackey - Renee tự sản xuất, bán thức ăn và nông phẩm với số lượng lớn. Buổi tối, họ ngủ luôn trên tấm đệm ở văn phòng trên lầu ba. Họ đặt tên cửa hàng nhỏ của mình là Safer Way, một cách chơi chữ với tên chuỗi cửa hàng khổng lồ Safeway.

Tuy cả hai không nhận một đồng tiền lương nào trong năm đầu hoạt động, nhưng Safer Way vẫn bị lỗ mất nửa số vốn: 23.000/45.000 đôla đầu tư ban đầu. Năm thứ hai, họ kiếm được 5.000 đôla lợi nhuận. Họ nhận ra cửa hàng khó có khả năng cạnh tranh lâu dài vì nó quá nhỏ. “Dù cửa hàng bị thua lỗ nặng nề nhưng tôi vẫn cố gắng thuyết phục các nhà đầu tư ban đầu rót thêm vốn để mở rộng quy mô cửa hàng”, Mackey nhớ lại. “Tất nhiên họ không cho đó là một ý kiến hay”.

Các nhà đầu tư yêu cầu Mackey tiếp tục kinh doanh ở cửa hàng đó và chứng minh ý tưởng của anh có thể thành công. Mackey thuyết phục họ: “Tôi nghĩ nếu chúng ta không thay đổi, về lâu dài ắt hẳn chúng ta sẽ thất bại. Chúng ta cần một địa điểm rộng lớn hơn”.

Nghe vậy, họ nói với Mackey: “Nếu anh có thể tìm được một người nào đó sẵn sàng đầu tư thêm từ 25.000 đến 50.000 đôla thì chúng tôi sẽ cân nhắc lại vấn đề này”. Mackey biết đó là một cách từ chối khéo vì “họ nghĩ rằng tôi chẳng thể kiếm được một người nào khờ khạo đến mức chịu bỏ thêm tiền vào cái cửa hàng này cả”.

Doanh nhân John Mackey. Nguồn: cnbc.

Nhưng các nhà đầu tư đó đã đánh giá thấp khả năng thuyết phục của Mackey. Mackey đã thuyết phục được một người bạn thường chơi bóng rổ cùng rót thêm vốn vào cửa hàng. Với số tiền mặt này, Mackey sáp nhập cửa hàng của mình với một đối thủ trong lĩnh vực kinh doanh thực phẩm tự nhiên là Clarksville Natural Grocery. Năm 1980, họ khai trương siêu thị Whole Foods Market đầu tiên tại Austin ở một nơi trước đó là hộp đêm. Cửa hàng mới rộng hơn 920 m2 đã đưa Whole Foods Market gia nhập thị trường siêu thị thực phẩm tự nhiên ở Mỹ.

Cửa hàng nhanh chóng thành công ngay khi vừa khai trương. Mackey phát biểu với sự phấn khích: “Chúng tôi thu được lợi nhuận gấp ba lần lúc trước chỉ trong buổi chiều đầu tiên. Đó là một khởi đầu tốt đẹp bởi chúng tôi đã cạn vốn khi mở cửa hàng này. Chúng tôi thiếu tiền và không thể trả nổi lương cho nhân viên. Vì vậy, chúng tôi buộc phải mở cửa hàng bán thực phẩm để có thể trả lương cho họ. Chúng tôi không có quầy bán thịt, cũng không bán bia rượu. Chúng tôi chỉ cố gắng lấp đầy cửa tiệm với tất cả những gì sẵn có. May thay cửa hàng này lại thành công lớn.”

Chỉ trong vài năm, siêu thị Whole Foods Market đã trở thành siêu thị thực phẩm tự nhiên lớn nhất nước Mỹ. Nhưng bất cứ công việc kinh doanh nào cũng luôn tiềm ẩn những khó khăn và thách thức. Sau khi siêu thị Whole Foods hoạt động được tám tháng, cả thành phố Austin đã phải hứng chịu một trận lũ lụt tồi tệ nhất trong 100 năm qua. Dòng lũ cao gần 2,5m tràn vào cửa hàng, gần như cuốn phăng mọi thành quả kinh doanh của Mackey và các cộng sự.

Nhưng trong cái rủi lại có cái may. Khi cơn lũ qua đi, các khách hàng đã quay trở lại, nhiệt tình phụ giúp dọn dẹp, sắp xếp mọi thứ. Nhờ vậy, siêu thị nhanh chóng hoạt động bình thường như trước. Chính sự kiện này đã khiến Mackey tin rằng ông không nên đặt toàn bộ công việc kinh doanh vào một cửa hàng duy nhất. Việc mở rộng hệ thống siêu thị là một yêu cầu cấp bách ngay lúc đó.

Ngày nay, Whole Foods Market đã có hơn 300 siêu thị ở vùng Bắc Mỹ và Anh Quốc. Năm 2011, công ty có tổng cộng 61.000 nhân viên và đạt lợi nhuận hơn 10 tỷ đôla. Tuy nhiên, thành công quan trọng nhất của nhà sáng lập kiêm CEO Mackey là ông đã góp phần thay đổi chế độ ăn uống hàng ngày của hàng triệu người tiêu dùng cũng như cách thức mà người Mỹ sản xuất, mua sắm và tiêu thụ thực phẩm.

Thành công nổi bật của Whole Foods đã thay đổi cả những đối thủ kỳ cựu trong ngành công nghiệp thực phẩm. Giờ đây, bạn sẽ dễ dàng tìm thấy những thực phẩm có nguồn gốc tự nhiên trên kệ hàng của bất cứ siêu thị nào. Chính Mackey cũng ngạc nhiên về những thay đổi mà họ tạo ra đối với toàn bộ hệ thống phân phối thực phẩm.

“Hai mươi năm trước, nếu có ai đó nói với tôi rằng siêu thị Walmart sẽ là một trong những nhà cung cấp thực phẩm tự nhiên hàng đầu thế giới, tôi sẽ nghĩ điều đó thật buồn cười”, ông nói. “Nhưng tôi đã nhìn thấy những thay đổi lớn”.

Không chỉ có siêu thị Whole Foods mới thành công ngoạn mục mà chính bản thân Mackey cũng có sự thay đổi. Một nhà văn từng ví von rằng: “Sự phát triển của một tập đoàn cũng giống như sự phát triển của người tạo ra nó; nó là hiện thân cho những giấc mơ, những thói quen, những mâu thuẫn và những nông nổi của chính con người đó, cũng như cho bất cứ điều gì anh ta đọc và cảm nhận”.

Mackey kể rằng ông từng là một người cánh tả, nhưng giờ thì ông đã trở thành một tín đồ của “chủ nghĩa tư bản” và ngưỡng mộ Ayn Rand, Milton Friedman và Ronald Reagan. Một trong những niềm đam mê của ông được chính ông gọi là “Chủ nghĩa tư bản nhận thức” - một nỗ lực để giúp mọi người nhận thức rõ hơn sự thật là việc kinh doanh đã tạo ra những giá trị to lớn cho mọi người - cho nhân viên, khách hàng, các nhà cung cấp và cả cộng đồng. Cốt lõi của niềm tin này nằm ở việc yêu cầu mỗi doanh nghiệp hãy theo đuổi một mục tiêu cao cả hơn việc tối đa lợi nhuận hoặc chia sẻ chi phí.

Đó thật sự là một niềm tin tốt đẹp để bắt đầu việc kinh doanh.