Ngoài Momo, YouTube còn nhiều điều đáng sợ hơn

*Bài viết là quan điểm của biên tập viên Keza MacDonald, The Guardian. Tiêu đề bài gốc "Parents: don't panic about Momo – worry about YouTube Kids instead", tạm dịch: "Các bậc cha mẹ: Đừng hoảng sợ về Momo - thay vào đó hãy lo lắng về YouTube Kids".

Tôi nghe tới Momo lần đầu trong một nhóm trò chuyện của phụ huynh trên WhatsApp. Một phụ huynh trong nhóm đã chụp ảnh màn hình bài viết trên Facebook về một con vật gớm ghiếc xuất hiện trên tin nhắn và một số đoạn trên YouTube mà con họ đang xem, đưa ra những lời khuyên đầy tính bạo lực, tự hủy hoại bản thân.

Lúc đó, tôi không tin ngay, bởi đây không phải lần đầu tiên một thứ như vậy xuất hiện trên Facebook và cuối cùng chỉ là trò lừa. Cái thử thách Momo này dường như hơi quá lố để trở thành một thử thách thực sự.

Và đúng thật, nó chỉ là một trò lừa. Nhiều tổ chức đã xác nhận không có em bé nào làm theo lời khuyên tự tử, tự hủy hoại mình của con vật đó. Nó là một con vật xấu xí, kinh dị, khiến trẻ em lo sợ, nhưng thử thách Momo không có thật.

Thử thách Momo không có thật, nhưng điều đó không có nghĩa là nội dung trên YouTube và YouTube Kids không có vấn đề. Nhiều video hoạt hình nhái Peppa Pig trên YouTube chứa cảnh bạo lực kinh dị không phù hợp cho trẻ em.

Dù vậy, vẫn còn rất nhiều video khác trên YouTube Kids với những lời khuyên tự sát được chèn ngẫu nhiên vào video như một “trò đùa” mà không cần Momo xuất hiện.

Nhiều phụ huynh đã bắt được những khoảnh khắc đó. Bác sĩ nhi khoa Free Hess đã ghi lại những hình ảnh đó và đăng lên mạng. Thế nhưng, đây chỉ là phần nổi của tảng băng, mà phần chìm chính là những nội dung không hề phù hợp với trẻ em vẫn còn đang tồn tại trên YouTube, thậm chí là trên phiên bản dành riêng cho trẻ em.

Những video đáng sợ đã xuất hiện trên YouTube nhiều năm rồi, nhưng tới đầu năm 2017 chúng mới được chú ý khi một nhà văn viết về vấn đề này trên trang Medium của mình. Lúc đó, người ta mới nhận thấy là những video như kiểu Peppa Pig nhổ răng đầy máu me hay chuột Mickey bị tra tấn vẫn đang hiển thị trên YouTube Kids.

Những kênh video, vốn được quảng cáo là “nội dung dành cho gia đình” hiển thị những video trẻ em bị chấn thương, hét lên sợ hãi, và một người chuyên làm video dạng như vậy đã bị mất quyền nuôi 2 con của anh ta.

YouTube đã xóa đi phần lớn những video tệ hại, nhưng chúng vẫn cứ tiếp tục xuất hiện mới, với những cách thức mới để đánh lừa thuật toán kiểm soát. Mới đây nhất, The Verge phát hiện một loạt bình luận của những kẻ mang hơi hướng ấu dâm, khi chúng chỉ bình luận trên những video của trẻ em và lấy số điện thoại để chia sẻ thêm hình ảnh.

YouTube thất bại khi lọc nội dung bởi họ quá dựa dẫm vào hệ thống “gắn cờ”, khi một người đã xem video và nhận thấy có vấn đề trong video họ vừa xem, báo cáo lên YouTube. Trong thực tế, chỉ có chính sách kiểm duyệt trực tiếp, tức là mọi video phải được người kiểm duyệt xem hết, chấp thuận mới được đăng lên YouTube Kids, mới có thể loại bỏ hẳn vấn đề.

Tuy nhiên YouTube dường như không muốn làm vậy. Họ vẫn trả lời rằng hệ thống báo cáo nội dung của mình “rất mạnh mẽ” để có thể lọc nội dung xấu.

Ngay khi bạn tải về ứng dụng YouTube Kids, một dòng thông báo sẽ hiện ra. “Chúng tôi rất cố gắng để đem lại trải nghiệm YouTube an toàn hơn, nhưng không có hệ thống tự động nào là hoàn hảo”.

Thật nực cười. YouTube chưa bao giờ là một nền tảng dành cho trẻ em, nên tôi cũng không hề tin tưởng rằng họ có thể thay đổi mình để phù hợp.

Con tôi khoảng 5 tuổi và rất thích tàu hỏa. Vợ chồng tôi từng để con xem video về tàu hỏa trong vài phút, và khi quay lại thì thấy nó đang xem một video về tai nạn tàu hỏa mà hệ thống tự giới thiệu.

Biên tập viên Keza MacDonald, The Guardian

Giờ đây khi nó đã ở tuổi teen và nghiện những kênh game, chúng tôi thường xuyên phải tranh luận về những ngôi sao YouTube mà nó yêu thích, khi họ dùng những từ bậy bạ hay bảo ai đó vừa bình luận là đi chết đi. Đó là chưa kể tới những người chuyên đăng tải những video về chủ đề phản xã hội, hay những thể loại thuyết âm mưu.

Phần lớn video trên YouTube Kids không kinh tởm như vậy, nhưng chúng cũng tệ hại hoặc ngớ ngẩn. Rất nhiều video cho trẻ em được tải lên có chất lượng thấp. Chúng chỉ là những bài hát vớ vẩn với hình ảnh 3D dựng theo những nhân vật được trẻ con yêu thích như Elsa, Spider Man hay Peppa Pig. Chúng được tạo ra để khai thác thuật toán và sở thích của trẻ con, được càng nhiều lượt xem càng tốt và kiếm tiền từ đó.

Nói cách khác, mục đích của những video này không phải là để trẻ con giải trí hay học tập gì. Nhiều người bạn của tôi có con nhỏ và thường xuyên phàn nàn về những video đánh giá đồ chơi hay quả trứng có quà. Chính đứa bé của tôi cũng có thể xem những video bài hát trẻ con rẻ tiền, lặp đi lặp lại hàng giờ liền nếu tôi không can thiệp.

Vấn đề của YouTube lẫn YouTube Kids là những video hướng tới trẻ em thường có nội dung nhảm nhí, chỉ cần chèn những nhân vật được yêu thích vào để lấy view. Ảnh: Linda Nguyễn.

Giải pháp dễ nhất cho những phụ huynh có con nhỏ là loại bỏ YouTube khỏi mọi thứ bạn có: TV, điện thoại, iPad… Đây là cách chúng tôi áp dụng ở nhà mình, dù vợ chồng tôi đều là phóng viên viết về game và có hàng tá đồ công nghệ.

Bạn không cần phải thông thái về công nghệ để hiểu rằng YouTube Kids vừa ngớ ngẩn, vừa đáng lo ngại. Có rất nhiều nội dung cho trẻ em trên Netflix, BBC iPlayer hay TV, hoặc là những game dành cho trẻ em. Và tôi chắc chắn rằng chúng không hề chứa những đoạn khuyến khích tự tử.