Nghị lực phi thường và khát khao sáng tác đã giúp một con người bị mù, bại liệt tạo ra một tác phẩm được các thế hệ tìm đọc, trở thành cuốn sách gối đầu giường của nhiều người, được xuất bản tại 47 quốc gia với 56 thứ tiếng.
Bản thân nhà văn cho biết chính việc viết cuốn tiểu thuyết này đã không cho phép ông đánh mất ý chí và khát vọng được sống trở lại. Tính cách thép của Ostrovsky đã được tôi luyện trong những hoàn cảnh vô cùng nghiệt ngã.
Tuổi thơ và tuổi trẻ
Nikolai Alexeevich Ostrovsky sinh ngày 29/9/1904 trong một gia đình khá giả ở làng Viliya, tỉnh Volyn. Thời thơ ấu là khoảng thời gian hạnh phúc nhất trong cuộc đời nhà văn. Khi Nikolai đến tuổi thiếu niên, gia đình trở nên nghèo khó và dân làng không có nhiều tình cảm đối với những người giàu có trước đây. Ngoài ra, vào thời điểm này, chiến tuyến của Thế chiến I đã đến gần ngôi làng địa phương. Người mẹ đã đưa các con rời đến Shepetinka - một ngã ba đường sắt lớn.
Tại đây, Nikolai bắt đầu làm việc trong căng-tin của nhà ga, nhưng tiền lương thấp và không đủ sống. Ostrovsky đặc biệt thông minh và học rất giỏi, anh theo học trường giáo xứ và tốt nghiệp loại xuất sắc. Sau đó, anh vào một trường trung cấp, đồng thời làm đủ mọi công việc, từ đốt lò, thợ làm khuôn cho đến nhân công nhà bếp. Chàng trai trẻ đã không nề hà bất cứ công việc gì để giúp gia đình tồn tại.
Năm 1919, Ostrovsky gia nhập tổ chức Đoàn thanh niên Cộng sản Komsomol. Không lâu sau, anh ra mặt trận, chiến đấu rất kiên cường và quả cảm đến mức quên mình. Trong một trận chiến anh đã bị thương nặng, sau đó phải nằm viện hơn hai tháng. Hầu hết thời gian đó Nikolai bị bất tỉnh và mê sảng. Các bác sĩ đã hết hy vọng. Bất chấp tất cả, anh vẫn sống sót và đứng vững trở lại.
 |
Sau đó, Ostrovsky lại nhanh chóng ra tiền tuyến. Chỉ sau một thời gian ngắn, trong một trận chiến anh bị ngã từ trên lưng ngựa và bị thương ở cột sống và lại phải nhập viện. Các biến chứng đã khiến mắt của anh bị giảm thị lực, một mảnh đạn đã làm hỏng dây thần kinh của mắt phải. Sau đó, anh được chuyển sang đội dự bị, song con người dũng cảm không thể ngồi yên và không ngừng nghỉ đóng góp cho đất nước, ít nhất là ở hậu phương.
Người đoàn viên thanh niên cộng sản kiên cường Nikolai Ostrovsky đã đến Kyiv để góp sức khôi phục đường sắt. Công việc nặng nhọc, những người thợ xây sống trong khu nhà không có hệ thống sưởi, có rất ít thức ăn. Một ngày nọ, anh cảm thấy khắp người đau nhói. Anh đã gắng gượng dùng tất cả sức lực của mình vượt qua nó để đi làm việc như những người khác. Hậu quả là công trình chưa kịp hoàn thành thì chàng trai trẻ đã bị căn bệnh viêm đa khớp quật ngã. Các bác sĩ đã đưa ra một chẩn đoán đáng thất vọng: tất cả các khớp xương đang trong tình trạng dần bị cốt hóa. Hội đồng y khoa đã xếp anh vào nhóm khuyết tật, nhưng Ostrovsky đã từ chối tiền trợ cấp để giấu cha mẹ sự thật rằng anh đã trở thành người khuyết tật nhóm I.
Thép đã được tôi luyện
Ba năm sau, Ostrovsky được cử đến quận Berezdovski với tư cách là thư ký ủy ban quận Komcomol. Lúc này anh đi lại khập khiễng, khó nhọc và không thể di chuyển nếu không có đôi nạng. Song sự thương hại của những người xung quanh khiến anh vô cùng khó chịu và không thể chịu đựng được khi họ cố gắng giúp đỡ nên luôn giận dữ từ chối. Cuối cùng, anh đổ bệnh và tình trạng mỗi ngày càng trở nên tồi tệ. Các bác sĩ đề nghị Nikolai cắt cụt chân, nhưng anh cương quyết từ chối.
Trong một bức thư gửi cho người bạn của mình, Nikolai viết rằng anh tự thấy mình giống như một con sói con bị nhốt trong lồng, thậm chí còn không thể tự chải đầu. Sự bất lực này khiến cho nhà văn tương lai lo sợ đến mức anh đã gắng tập luyện đến khi kiệt sức với dụng cụ là một con lăn được đóng đinh vào trần nhà phía trên giường, một sợi dây thừng được vắt lên đó, một đầu dây được buộc vào chân. Nikolai dùng tay nắm lấy đầu dây bên kia. Khi anh kéo dây, hai chân anh nhấc lên, nhưng khi buông dây thì đôi chân lại thõng xuống. Những nỗ lực đến tuyệt vọng đã không có tác dụng và khả năng di chuyển không bao giờ khôi phục được nữa, đồng thời đôi mắt anh cũng đã bị hỏng hoàn toàn.
Tại thời điểm này, Nikolai nảy ra ý tưởng viết một cuốn tiểu thuyết. Anh phải chứng minh cho sự tồn tại của mình bằng cách nào đó, điều được coi là không hề dễ dàng. Đồng thời, Nikolai biết rất rõ rằng mình cần phải khẩn trương hơn. Anh đã yêu cầu người vợ Raisa viết lại những thứ mình đọc, song anh thấy thất vọng vì cô viết rất chậm. Với ánh mắt vô hồn, nhà văn đã nhìn thẳng về phía trước và cảm thấy như đã nhìn thấy tận mắt những gì mình đọc ra.
Raisa không thể luôn túc trực bên giường, cô còn phải làm việc. Nikolai bắt đầu tự mình viết. Anh lấy những tờ giấy và rất nỗ lực viết từng chữ bằng bút chì nhưng thấy rất khó để cầm bút bằng những ngón tay khó bảo của mình. Thường xuyên xảy ra hiện tượng các dòng chữ chồng lên nhau và những gì đã được viết ra sau đó không thể đọc được. Để khắc phục điều này, anh đã tạo ra một chiếc khuôn đặc biệt, trên tấm bìa cứng có khía những dòng kẻ dài rộng và anh đã viết lên đó.
Hầu hết Nikolai thường làm việc vào ban đêm. Người vợ anh để sẵn cho anh một tập giấy và vài cây bút chì được vót nhọn. Nhà văn đã làm việc suốt những đêm dài. Đến sáng, trên khắp sàn nhà trải đầy những tờ giấy viết nguệch ngoạc. Anh đánh số các trang rồi sau đó người nhà xếp chúng theo thứ tự. Một thời gian sau, một người hàng xóm là cô Galina Alexeevna bắt đầu giúp đỡ Ostrovsky. Với sự trợ giúp của cô, vào mùa thu năm 1931, anh đã hoàn thành phần đầu tiên của cuốn tiểu thuyết Thép đã tôi thế đấy. Trong cuốn tiểu thuyết, theo cách riêng của mình, anh đã truyền đạt tất cả những điều mà bản thân đã trải qua.
Ostrovsky gửi bản thảo cho Tạp chí Đội cận vệ thanh niên nhưng chỉ nhận được sự đánh giá tiêu cực. Nhà văn vẫn cố thuyết phục họ xem xét lại và rồi những trang viết vẫn được in. Các nhà xuất bản sách thì vẫn từ chối. Sau khi được đăng trên tạp chí, câu chuyện bắt đầu được tìm đọc rồi nhanh chóng trở nên nổi tiếng. Trong các thư viện là những hàng người chờ đến lượt đọc và các buổi đọc truyện trực tiếp đã được tổ chức. Ostrovsky bắt đầu nhận được rất nhiều thư khen ngợi từ các độc giả biểu thị lòng biết ơn. Điều đó đã khích lệ anh rất nhiều. Anh đã sẵn sàng làm việc nhiều hơn trong lĩnh vực viết văn. Kể từ khi đó thành công đã trở nên trọn vẹn khi cuốn sách đã được đưa vào xuất bản. Ngay cả khi Ostrovsky còn sống, cuốn tiểu thuyết đã được tái bản hơn 40 lần.
Thành tựu trở thành di sản
Trong những năm tiếp theo, cuốn sách đã được dịch sang tiếng Nhật và tiếng Anh. Chưa dừng lại ở đó, tổng cộng cuốn tiểu thuyết đã được xuất bản tại 47 quốc gia với 56 ngôn ngữ khác nhau. Trong bản dịch tiếng Anh, cuốn Thép đã tôi thế đấy được đổi tên thành Tạo ra người anh hùng và Trở thành anh hùng. Ostrovsky đồng ý với sự thay đổi đó, nhưng cũng yêu cầu có kèm theo tiêu đề gốc.
Tại Liên Xô, Thép đã tôi thế đấy đã trở thành cuốn sách được xuất bản nhiều nhất. Chỉ tính riêng xuất bản phẩm bằng tiếng Nga đã có hơn 500 lần tái bản. Còn trong số 75 ngôn ngữ của các dân tộc Liên Xô, cuốn tiểu thuyết được xuất bản tới 773 lần với số lượng phát hành hơn 53 triệu bản! Cuốn tiểu thuyết cũng ba lần được dựng thành phim vào các năm 1942, 1956 và 1973. Trong cuộc chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, cuốn truyện đã được đọc trước những người lính trong chiến hào. Một con phố ở Moscow thậm chí còn được đặt theo tên của nhân vật chính - đây là trường hợp duy nhất khi một đường phố được đặt theo tên của một nhân vật văn học.
Phần thưởng xứng đáng
Năm 1935, Nikolai Ostrovsky đã được trao tặng Huân chương Lenin đồng thời được phong danh hiệu Chính ủy Lữ đoàn. Chính phủ Liên Xô đã cấp cho nhà văn một ngôi nhà ở Sochi và một căn hộ ở Moscow. Những tháng cuối đời, Ostrovsky sống ở con phố mang tên mình, ông tiếp đón độc giả và các nhà văn tại nhà. Vào mùa hè cùng năm, nhà văn chính thức cam kết sẽ viết một cuốn sách mới mà ông đặt tên là Sinh ra trong bão táp. Cuốn tiểu thuyết này được coi như một tác phẩm về cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản Ucraine chống lại Ba Lan và cuộc đấu tranh sắp tới chống chủ nghĩa phát xít. Việc cuốn sách mới này ít tiếng vang hơn cuốn trước là điều hiển nhiên, nhưng tác phẩm vẫn khẳng định tài năng và sự phát triển nghề nghiệp của tác giả.
Thật không may, đã không còn dịp để đánh giá một cách trọn vẹn sáng tác của nhà văn. Cuốn sách mới đã không bao giờ có hồi kết. Vào ngày 22/12/1936 Nikolai Alexeevich Ostrovsky đã trút hơi thở cuối cùng khi còn chưa kịp hoàn thành cuốn tiểu thuyết mới của mình. Khi đó ông mới chỉ 32 tuổi. Theo các bác sĩ thời nay, nhà văn đã qua đời vì căn bệnh đa xơ cứng và bệnh viêm cột sống dính khớp tiến triển.
Người con vĩ đại của đất nước Xô Viết có tính cách thép đã được mai táng tại Moscow. Bất chấp mọi trở ngại vô cùng nghiệt ngã và cái chết trẻ, cùng với sự giúp sức của người vợ yêu thương và chung thủy, nhà văn - chiến sĩ đã không thể bị đánh bại.
