Ngang qua bình minh là tác phẩm viết về biển đảo với hình tượng người thủy thủ - chiến sĩ Hải quân trên những con tàu làm nhiệm vụ canh giữ biển trời Tổ quốc.
Đây được ví như “sợi dây” yêu thương kết nối đất liền với hải đảo. Nhà thơ Lữ Mai chia sẻ tập trường ca là kết quả sau chuyến công tác của chị ra quần đảo Trường Sa và Nhà giàn DK1 năm 2019.
"Đây là tác phẩm thực sự mới mẻ trong cách thể hiện nhưng bi tráng và rộng lớn về một đề tài mà dễ “gục ngã” nhất vì chính nội dung của nó. Nhưng tác giả đã vượt qua cái “hố sâu” của một đề tài rất quen thuộc. Cách triển khai trường ca của tác giả bất ngờ, ngôn ngữ đẹp, ý tưởng sâu sắc và sức gợi mở rộng" - nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - nhận định.
Theo tiến sĩ Đỗ Thị Thu Thủy, Trưởng khoa Viết văn - Báo chí (Đại học Văn hóa Hà Nội): "Ngang qua bình minh là khúc ca bi tráng về những người lính kiên trung, bất khuất ấy ở cả chiều kích rộng lớn, hào sảng, tình yêu Tổ quốc, biển cả, tinh thần quyết tử bảo vệ chủ quyền đất nước lẫn những xúc cảm riêng tư, sâu lắng…
Nhờ đặc trưng bao quát và “ôm chứa” thể loại, bố cục này tạo cơ hội cho tác giả triển khai mạch tư tưởng, cảm xúc và hình tượng trữ tình trong sự phong phú, linh hoạt, uyển chuyển, đan xen giữa chất sử thi và thế sự, hùng ca và bi ca, giữa câu chuyện “thời sự” có tính thời điểm liên quan tới chủ quyền trên hai quần đảo Trường Sa, Hoàng Sa".
Nhà phê bình văn học Hoàng Thụy Anh nhận xét về tác phẩm trong bài viết Trái tim người từ lòng biển vút lên: "Ngang qua bình minh của Lữ Mai có 8 chương gọn ghẽ, cô đọng. Chị cấu trúc triển khai tác phẩm theo mô hình khá quen thuộc: Mối quan hệ giữa tiền tuyến và hậu phương. Nhưng, chị đã biết lạ hóa mô hình quen thuộc ấy bằng sự kết hợp nhiều yếu tố song trùng: Thực và mơ, giữa niềm vui và nỗi buồn, giữa tự hào và đau thương, giữa sự sống và cái chết... Chị sử dụng yếu tố kỳ ảo để tạo dựng cuộc gặp gỡ, trò chuyện 'người đã khuất thức cùng người sống'".
Những câu chuyện về người lính, đàn bà, thiếu nữ, trẻ con… ở Điêu Lương lúc xuất hiện cõi dương, lúc cõi âm, lúc đất liền, lúc ngoài hải đảo, tách biệt và hòa nhập đều hết sức bất ngờ.
Lữ Mai dựng chân dung người lính hải quân không đơn thuần chỉ là những công việc, thử thách mà họ đang hàng ngày đối mặt, mà ở đó, chị còn làm đầy lên thế giới tâm hồn, tình cảm hết sức chân thành của những người lính tuổi đôi mươi.
Trong tương quan với không gian biển, nỗi niềm của họ trở nên thật hơn. Biển được chị nhìn mang giữ sự sống, luôn ôm chứa tình mẫu tử thiêng liêng: “Vòng tay mẹ hãy rộng dài nhấp nhô vỗ về như biển / Đủ cho tất cả chúng con”.
 |
| Tác phẩm Ngang qua bình minh của nhà thơ, nhà báo Lữ Mai đã dành được nhiều cảm tình của độc giả. Ảnh: SGGP. |
“Tôi nghĩ rằng lòng biết ơn và sự tri ân của chúng ta đối với những người lính không bao giờ đủ. Người viết trẻ như tôi, còn nhiều thiếu sót và hạn chế, nhất là đối với một thể loại trường sức, một đề tài cao cả, sâu xa.
Biết vậy, nhưng không thể nào không rung động, trắc ẩn và không cầm bút. Viết, trước hết là cho chính chúng tôi, để thêm trân trọng, biết ơn bao thế hệ những người đã hy sinh phần hạnh phúc riêng tư cho Tổ quốc, cho nhân dân được bình yên”, Lữ Mai tâm niệm.
Chia sẻ về trường ca Ngang qua bình minh, tác giả Lữ Mai cho biết: “Đây là lần đầu tiên tôi viết thể loại trường ca. Lao động sáng tạo bao giờ cũng có nỗi nhọc nhằn riêng, nhưng đối với tôi đó cũng là niềm thăng hoa tuyệt diệu.
Trong thời điểm toàn xã hội căng thẳng, tổn thất vì dịch bệnh Covid-19, đúng giai đoạn “sôi sục” nhất, hoang mang nhất, tôi nhận được những cuộc gọi điện hỏi thăm tình hình đất liền từ các đồng chí bộ đội đang làm nhiệm vụ trên tàu trực và ở đảo xa.
Bấy giờ, tôi chợt nhận ra rằng những người lính của chúng ta cũng đang gánh trên vai những nhiệm vụ cao cả, quan trọng, họ phải từng phút, từng giờ canh giữ chủ quyền biển đảo trong mọi điều kiện hoàn cảnh.
Vậy nhưng, dường như mọi sự quan tâm, chia sẻ và yêu thương đều gửi tới đất liền - nơi không chỉ có gia đình, quê hương các anh, mà có cả chúng tôi, những con người chỉ thoáng gặp trong hải trình ngắn ngủi.
Có một người lính còn mang về cho chúng tôi cát và nước biển khi con tàu anh đi thả neo làm lễ tưởng niệm các anh hùng, liệt sĩ đã hy sinh vì Tổ quốc, với niềm tin những người nơi đất liền sẽ luôn được sẻ chia, che chở. Kỷ niệm ấy khiến tôi xúc động và quyết định viết tập trường ca mà ý tưởng, hình ảnh đã được ngẫm ngợi, liên tưởng từ trước đó”.
