Trong bài diễn thuyết về chính sách đối ngoại với các học viên quân sự tại West Point, New York hôm 28/5, Tổng thống Obama cho rằng Mỹ không nên bàng quan và quân đội cần chuẩn bị sẵn sàng cho các cuộc khủng hoảng, AFP đưa tin.
 |
| Tổng thống Obama thăm một học viện quân sự ở Mỹ trong năm 2014. Ảnh: AP |
“Các hành động gây hấn vượt quá tầm kiểm soát, dù ở Biển Đông, miền nam Ukraina hay bất cứ nơi nào khác trên thế giới đều sẽ ảnh hưởng tới các đồng minh của chúng ta, buộc quân đội chúng ta phải can thiệp”, Obama tuyên bố. Tuy nhiên, ông chủ Nhà Trắng nhấn mạnh sự cẩn trọng khi đưa ra mọi quyết định về sử dụng vũ lực.
Obama đưa ra tuyên bố sau khi tàu Trung Quốc đâm chìm một tàu cá Việt Nam trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam. Một nhà phê bình Nhật Bản lo ngại thất bại của Mỹ ở bán đảo Crimea gửi “tín hiệu sai” tới Trung Quốc.
Nhiều quan chức Mỹ đã chỉ trích hành vi hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 của Trung Quốc ở Biển Đông. Họ gọi đó là những hành động khiêu khích và không thể chấp nhận. Trong cuộc họp báo tại Hà Nội, Thượng nghị sĩ Ben Cardin, Chủ tịch Tiểu ban Đông Á - Thái Bình Dương thuộc Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ, khẳng định các hành vi đơn phương và gây hấn của Trung Quốc như vụ đâm chìm tàu cá Việt Nam đã gây ra tình trạng căng thẳng cao độ, có thể gây nên rủi ro lớn về tài sản và nhân mạng.
"Chúng tôi quan ngại về tình hình hiện nay vì nó không chỉ ảnh hưởng an ninh của Việt Nam mà còn tác động tới an ninh, hàng hải khu vực", vị thượng nghị sĩ nhấn mạnh.
Cardin cùng 5 thượng nghị sĩ thuộc Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ ra tuyên bố chung hôm 10/5 để lên án những hành động "gây rối" gần đây của Trung Quốc trên Biển Đông.
Tuyên bố chung mô tả việc Bắc Kinh di dời giàn khoan dầu khí Hải Dương-981 vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam cùng "những chiến thuật tấn công sau đó" của các tàu Trung Quốc, bao gồm việc đâm vào và gây hư hỏng cho tàu của Việt Nam, là diễn biến thực sự đáng quan ngại. Nhóm nghị sĩ yêu cầu chính phủ Mỹ nói rõ với Trung Quốc rằng các yêu sách và tranh chấp lãnh thổ cần phải được giải quyết một cách hòa bình, thông qua ngoại giao và phù hợp với luật pháp quốc tế. Những hành động đơn phương nhằm thay đổi nguyên trạng hoặc sử dụng vũ lực, cưỡng bức hoặc hăm dọa đều sẽ dẫn tới bất ổn.
Trong bài viết trên tờ The Diplomat hôm 28/5, giáo sư Carl Thayer, chuyên gia về các vấn đề châu Á thuộc Học viện Quốc phòng Australia, cũng cho rằng Trung Quốc đang tham gia vào một "cuộc chiến tranh tiêu hao" bất bình đẳng với Việt Nam.
Theo ông Carl, chiến thuật của Trung Quốc là dùng tàu có trọng lượng lớn hơn gấp hai đến 4 lần để đâm tàu Việt Nam, gây thiệt hại vừa đủ để buộc tàu Việt Nam quay về cảng.
Nhiều chuyên gia phân tích cho rằng, Trung Quốc sẽ tiếp tục thực hiện các hành động gây hấn tương tự trong thời gian tới nhằm đẩy Việt Nam vào thế không đủ tàu để đối phó với họ quanh giàn khoan Hải Dương 981.
Nghiên cứu gần đây của Scott Bentley - một chuyên gia thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) - cho thấy, Bắc Kinh đang cố tình phun nước với công suất mạnh nhằm vào các cột thông tin liên lạc và ăng-ten của tàu thuyền Việt Nam. Đa số tàu của Trung Quốc mang súng hải quân. Các tàu cảnh sát biển và tàu khu trục của Hải quân Trung Quốc đã tháo bạt che súng và cố ý nhằm vào các tàu thuyền Việt Nam. Mặc dù vậy, Việt Nam hành động khôn khéo nhằm đáp trả động thái hung hăng của Trung Quốc.
Các tàu của lực lượng cảnh sát biển Việt Nam liên tục phát thông điệp để yêu cầu phía Trung Quốc lập tức rút khỏi vùng biển Việt Nam. Carl Thayer nhắc lại rằng Việt Nam nhiều lần kêu gọi phía Trung Quốc thực hiện các cuộc đàm phán, đồng thời mở đường dây nóng giữa các nhà lãnh đạo hai nước. Song Trung Quốc từ chối phương pháp giải quyết vụ việc thông qua đối thoại hòa bình mà Việt Nam đề nghị.
