'Muôn vị nhân gian' - bộ phim khơi gợi mọi giác quan của Trần Anh Hùng

Genre: Lãng mạn, Chính kịch
Director: Trần Anh Hùng
Cast: Juliette Binoche, Benoît Magimel
Rating: 7.5/10
*Lưu ý: Bài viết tiết lộ một phần nội dung phim

Trần Anh Hùng đó nay vẫn luôn được xem là niềm tự hào của điện ảnh Việt. Dù không phải đại diện chính thức, song chính ông, với những tác phẩm nói tiếng Việt của mình, đã đưa đất nước lẫn con người Việt Nam đến hầu hết liên hoan phim danh giá trên thế giới.

Từ những xúc cảm trong trẻo, e ấp của Mùi đu đủ xanh, cho đến sự dữ dội, khốc liệt xen lẫn dịu dàng, ấm êm trong Xích lô, điện ảnh của Trần Anh Hùng, dù ở hình thù nào, cũng được khoác lên thứ ngôn ngữ duy mỹ và phức tạp, đòi hỏi người xem phải tìm tòi, ngẫm nghĩ.

Điều đó vô hình trung tạo nên khoảng cách giữa ông và khán giả đại chúng. Song nếu tiếp cận được, trải nghiệm xem phim Trần Anh Hùng sẽ là thứ xúc cảm khó tìm thấy ở bất cứ đâu, khi mọi cảnh phim đều ẩn chứa ý nghĩa, và cũng là khi mọi giác quan đều được kích thích, như thể chính khán giả được chạm tay vào khung hình.

Muôn vị nhân gian, bộ phim mới nhất của vị đạo diễn cũng được xây dựng dựa trên thứ ngôn ngữ điện ảnh duy mỹ và phức tạp đó. Tác phẩm đem về cho Trần Anh Hùng giải thưởng Đạo diễn xuất sắc tại liên hoan phim Cannes danh giá.

Khi tình yêu và đam mê ẩm thực hòa quyện

Lấy bối cảnh nước Pháp cuối thế kỷ 19, Muôn vị nhân gian là câu chuyện tình giữa ẩm thực gia lừng danh Dodin (Benoît Magimel) và vị nữ đầu bếp Eugénie (Juliette Binoche). Đồng hành cùng nhau hai mươi năm, họ như hai mảnh ghép không thể tách rời. Eugénie chính là người đã biến những ý tưởng món ăn trong đầu Dodin thành hiện thực. Ngược lại, vị ẩm thực gia cũng góp ý, tạo ra những thử thách để nữ đầu bếp nâng cao tay nghề.

Không chỉ dừng lại ở căn bếp, cả hai còn đồng hành ở hầu hết phương diện cuộc sống. Họ đôi khi là tri kỷ, đôi khi là tình nhân và đôi khi cũng là vợ chồng. Nói đôi khi là bởi, Eugénie với khao khát tự do, đã nhiều lần khước từ lời cầu hôn của Rodin.

Song, đó mới là thứ khiến mối quan hệ của cả hai thiêng liêng hơn hết thảy. Trong suốt 20 năm, vị ẩm thực gia vẫn luôn kiên nhẫn với người bạn đồng hành của mình. Anh tôn trọng những mong muốn của cô, để cô tự do khóa trái cửa phòng vào những đêm không muốn gần anh.

Eugénie và Rodin đã đồng hành cùng nhau 20 năm trong căn bếp.

Khi Eugénie ví von hôn nhân giống như một món tráng miệng, ngụ ý đây là cái kết cho những điều tốt đẹp, Rodin đã tạo ra món súp khai vị mang chính tên cô, như lời hồi đáp cho người tri kỷ. Khi khác, vị ẩm thực gia được người em yêu hỏi "Em là vợ anh hay đầu bếp của anh?". Sau cú nhíu mày và chần chừ hồi lâu, Rodin đã chọn “đầu bếp”, đúng với ý muốn của Eugénie. Đó là một khoảnh khắc điện ảnh quá đỗi xúc động, như thể trên tất cả, anh tôn trọng và thấu tỏ mọi mong muốn của cô.

Ở phương diện ngược lại, Eugénie cũng là một người phụ nữ giàu đức hy sinh. Cô chấp nhận lùi về sau căn bếp, phục vụ người đàn ông cô yêu. Đôi lúc, Eugénie tỏ ra chần chừ về những quyết định bếp núc của Rodin, song sau cùng, cô vẫn tin anh, cùng anh hiện thực những ý tưởng.

Muôn vị nhân gian là một sự hòa quyện giữa đam mê và tình yêu, giữa sự ân cần của người đàn ông và đức hy sinh của người phụ nữ, và cũng là nơi giao thoa giữa điện ảnh và ẩm thực.

Những thước phim khơi gợi mọi giác quan

Từ cảnh cận, zoom sát những con dòi trên khuôn miệng anh lái xích lô sau khi gây án trong Xích lô, khiến khán giả bất chợt rùng mình, cho đến những giọt nước tinh khôi đọng lại trên vai Mùi trong Mùi đu đủ xanh, Trần Anh Hùng đó nay vẫn luôn biết cách tạo ra những khung hình kích thích mọi giác quan, giúp khán giả như đang sống trong chính tác phẩm.

Với Muôn vị nhân gian, một tác phẩm dựa trên câu chuyện về ẩm thực, phong cách làm phim này càng trở nên nổi bật hơn.

30 phút đầu phim, Trần Anh Hùng hướng máy quay vào gian bếp, bắt trọn từng hành động nấu nướng. Ở đó, Rodin như một người nhạc trưởng, chỉ đạo dàn nhạc gồm Eugénie và hai cô bé học việc. Những cú máy cận giúp lột tả sự tươi nguyên của thực phẩm, làn khói nghi ngút bốc lên từ nồi súp và cảm giác chân thật khi nhân vật chạm tay vào thức ăn.

Khói nghi ngút bốc lên từ căn bếp.

Vị đạo diễn cũng không sử dụng âm nhạc trong xuyên suốt bộ phim. Thay vào đó, ông cường điệu hóa từng âm thanh, dù là chi tiết nhỏ nhất. Trong không gian không có giọng nói, tiếng bước chân gấp gáp, tiếng xoong nồi va vào nhau, tiếng mở tủ, tiếng nước chảy đều trở nên sống động, khiến khán giả mường tượng ra căn bếp dù không trực tiếp ở đó.

Những cú máy dài (longtake), đặc sản của Trần Anh Hùng cũng được sử dụng tinh tế. Nó liên kết từng hành động của những con người trong căn bếp, khiến họ như một thể thống nhất, dưới sự chỉ huy tài tình của Rodin. Nó tập hợp những tiểu tiết trong không gian nấu nướng thành một bức tranh sinh động, giàu năng lượng.

Thêm vào đó, việc sử dụng ánh sáng tự nhiên cũng giúp bộ phim trở nên tinh khôi và chân thực hơn. Muôn vị nhân gian thi vị, nhưng không thi vị một cách tuyệt đối. Một vài khung hình bị nhòe đi bởi ánh sáng mặt trời, song đó cũng là thứ tạo nên sức sống cho gian bếp của Rodin và Eugénie.

Trần Anh Hùng là bậc thầy trong việc sử dụng ánh sáng tự nhiên.

Hai trong số những khung hình đẹp nhất phim là cảnh bộ đôi hàn huyên, chia nhau một bóng tối sau ngày làm việc dài, và khi họ cùng sánh bước trong lễ kết hôn. Ánh sáng tự nhiên đóng vai trò rất lớn. Chúng ấm áp, tinh tế, mát lành và đầy riêng tư.

Trong phân đoạn cuối, Trần Anh Hùng dùng một cú máy dài để khán giả chiêm ngưỡng lại căn bếp. Cường độ ánh sáng lúc này làm bật lên sự chuyển dịch mùa màng. Xuân, hạ, thu, đông rồi lại xuân. Một đầu bếp kiệt xuất mất đi sẽ có một tài năng nấu nướng thay thế. Nhưng sau cùng, những bữa ăn, những giây phút đầy ấm áp của cả hai sẽ luôn tồn tại mãi.

Muôn vị nhân gian là một kiệt tác nghệ thuật của Trần Anh Hùng. Ông dùng ngôn ngữ điện ảnh để kể chuyện, để khơi gợi cảm xúc và để gửi gắm những thông điệp về cuộc đời và tình yêu. Song cũng cần một sự kiên nhẫn nhất định để thưởng thức tác phẩm.

Tuyến truyện mỏng cộng với nhịp phim chậm là một thách thức lớn đối với khán giả đại chúng. Đôi khi, người xem cần phải căng mắt đọc ẩn ý trong từng khung hình, cố gắng nghiền ngẫm từng câu thoại.

Có lẽ, bộ phim phức tạp như món tủy xương của nhân vật Rodin. Thứ ẩm thực mà anh nói với cô học trò của mình rằng, cần phù hợp văn hóa và ký ức để thưởng thức.