Một thời làm chính sách kiểu ông Sáu Dân

TS Trần Du Lịch, đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa XIII, trong buổi ra mắt sách. Ảnh: Đức An.

TS Trần Du Lịch, đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa XIII, kể lại quá trình làm việc với cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt từ đầu thập niên 1990 tại tọa đàm ra mắt sách Ký ức - Niềm tin & Khát vọng: Hành trình nhận thức về mô hình phát triển kinh tế Việt Nam. Qua các câu chuyện cụ thể, ông phác họa cách cố Thủ tướng giao việc, xử lý hồ sơ và tham vấn chính sách theo hướng trực tiếp, ít hình thức, chú trọng hiệu quả thực tiễn.

Tọa đàm diễn ra ngày 27/12 tại Đường sách TP.HCM, với sự tham dự của bà Phạm Phương Thảo - nguyên Phó bí thư Thành ủy, nguyên Chủ tịch HĐND TP.HCM; TS Nguyễn Khắc Cảnh - nguyên Phó hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG TP.HCM); ThS Phạm Bình An - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM.

TS Trần Du Lịch từng là Viện trưởng Viện Kinh tế TP.HCM, Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội TP.HCM khóa XII và XIII. Ông là thành viên Tổ tư vấn cho cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt, có nhiều công trình nghiên cứu khoa học và hiện là Chủ tịch Hội đồng Tư vấn triển khai Nghị quyết 98 của Quốc hội.

Cách “lọt vào mắt xanh” Thủ tướng Võ Văn Kiệt

Trong kỳ họp thứ 2 của Quốc hội khóa IX (năm 1992), TS Trần Du Lịch lúc ấy vừa mới được bầu làm đại biểu. Ông bất ngờ được Thủ tướng Võ Văn Kiệt gọi ra phía sân sau hội trường Ba Đình để trao đổi riêng.

“Ông nói với tôi: 'Tôi thấy cậu nói ngôn ngữ luật nhiều quá, mà ở đây tôi không được nghe ngôn ngữ luật, tôi muốn nghe cái đó'. Có lẽ vì tôi được đào tạo về luật nên khi nói thường dựa trên các nguyên lý, và chính điều này đã giúp tôi 'lọt vào mắt xanh' của Thủ tướng”, nguyên Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội TP.HCM khóa XII và XIII kể.

Năm 1996, cố Thủ tướng thành lập “Tổ nghiên cứu đổi mới kinh tế, xã hội và hành chính” với 9 thành viên chuyên tranh và 9 thành viên kiêm nghiệm, trong đó có ông Tràn Đức Nguyên, GS Đào Công Tiến và TS Trần Du Lịch. Theo TS Lịch, dù có Tổ tư vấn, khi có việc cần, cố Thủ tướng chỉ hỏi ý kiến của người có chuyên môn sâu liên quan, những cuộc tham vấn ý kiến cả tổ chỉ diễn ra vài lần mỗi năm.

Ông Trần Du Lịch kể về nhiều kỷ niệm trong thời làm chính sách với cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt. Ảnh: Đức An.

Những cuộc hỏi ý có thể diễn ra ở “bất cứ nơi nào tiện”, có khi tại phòng làm việc của cố Thủ tướng trong khuôn viên Văn phòng Chính phủ, khi là nhà riêng của ông trên đường Phan Đình Phùng (Hà Nội) hoặc Tú Xương (TP.HCM), cũng có khi ở sân tennis của Văn phòng Chính phủ, sân tennis trong khuôn viên dinh Thống nhất…

Phong cách của Thủ tướng Võ Văn Kiệt cũng rất đặc trưng, ông thường xưng hô với người thân cận như TS Trần Du Lịch là “mầy - tao”, đến khi không vui hoặc không bằng lòng việc gì mới gọi là “cậu”.

Cố Thủ tướng thường thích những người dám nói lên chủ kiến. “Có lần ông nói với tôi một câu: 'Tao thích mày vì mày dám nói ý kiến khác tao'. Tôi trả lời ông rằng những gì tôi nói đều xuất phát từ cái tâm xây dựng của mình”, ông Lịch nhớ lại.

Những chính sách phát triển kinh tế Việt Nam

Một buổi sáng đầu những năm 1990, TS Trần Du Lịch nhận được cuộc gọi từ thư ký của Thủ tướng, yêu cầu đến “nhà hai tầng” trong khuôn viên Văn phòng Chính phủ. Khi ông vừa tới, Thủ tướng đặt một tập hồ sơ dày trước mặt và nói: “Đây là một dự án đầu tư nước ngoài liên doanh với ta làm cao ốc văn phòng cho thuê. Tao định ký sáng nay, nhưng còn ngờ ngợ, vì tao đọc tất cả tờ trình cho Thủ tướng đều thấy: tờ trình nào cũng ghi bên ta có lợi, mà không thấy bên nước ngoài lợi gì cả. Tư bản đến đây kiếm lợi nhuận hay làm từ thiện. Mầy mang sang phòng bên đọc kỹ giùm tao”.

“Ông đặt nghi vấn không dựa trên nội dung cụ thể của dự án, mà trên cách giải trình của các cơ quan tham mưu; mâu thuẫn với mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận của nhà đầu tư. Câu hỏi làm tôi bất ngờ…”, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế TP.HCM bày tỏ.

Sau khi xem xét, ông giải thích nhà đầu tư đã dùng tiền ứng trước của người thuê nên dòng tiền của họ vẫn có lời dù hệ số sinh lời trên tổng vốn thấp. Cố Thủ tướng vỗ bàn, ký ngay.

Sách Ký ức - Niềm tin & Khát vọng: Hành trình nhận thức về mô hình phát triển kinh tế Việt Nam. Ảnh: NXB Tổng hợp TP.HCM.

“Làm việc với Thủ tướng Võ Văn Kiệt suốt nhiều năm, tôi học được rất nhiều về phong cách của ông: chân lý phải là thực tiễn. Nói lý thuyết suông với dân là vô nghĩa, phải lấy thực tiễn chứng minh”, TS Lịch nhận xét.

Một buổi tối cuối năm 1994 - đầu năm 1995, ông trình bày hai tiếng đồng hồ về mô hình tổ chức và hoạt động của các tổng công ty nhà nước. Cố Thủ tướng nghe xong thì bảo: “Bây giờ làm thử, viết thử điều lệ cho Tổng công ty 91 (Dầu khí) mới thành lập xem có làm được không”. Sau đó, ông Lịch ngồi làm việc liên tục 43 tiếng, không ngủ, chỉ ăn mì gói và hút thuốc lá, hoàn thành nhiệm vụ được giao trước 7 ngày. Nghe về “kỷ lục” này, cố Thủ tướng khen ông: “Mầy khỏe, thần kinh tốt".

Sau khi nghỉ hưu, ông Võ Văn Kiệt vẫn thường gọi TS Trần Du Lịch đến nhà trao đổi chuyện TP.HCM. Ông thường nhắc nhở khi tham mưu kinh tế cho lãnh đạo Thành phố, phải tránh tư duy manh mún, đầu tư phải đến nơi đến chốn và có tầm nhìn dài hạn.

Một lần, ông xin góp ý về dự án giải tỏa ven kênh Tàu Hủ - Bến Nghé, cố Thủ tướng cười, nói: “Mầy cứ hình dung, khi đi bên này kênh Bến Nghé đã giải tỏa, mà bên kia không giải tỏa, các nhà "chồ” hiện ra, mầy sẽ nhìn thấy những gì…”.

Câu nói tưởng đùa ấy lại trở thành lý do khiến TS Trần Du Lịch quyết tâm tham mưu với thành phố chỉnh trang cả hai bờ kênh, mở rộng thành đại lộ Đông Tây (đường Võ Văn Kiệt). Mỗi lần đi qua con đường nay đã rộng mở, ông Lịch lại nhớ về nụ cười “tủm tỉm” và những câu nói nửa đùa, nửa thật của “chú Sáu Dân”.