Vào ngày 12/10/2018, giữa không gian ấm cúng bao quanh bởi hàng nghìn cuốn sách tại thư viện Công cộng Thành phố Stockholm, Thụy Điển, giải văn chương The New Academy lần đầu tiên và duy nhất (Den Nya Akademien - litteraturpriset 2018) đã được công bố thuộc về nữ nhà văn Maryse Condé đến từ đảo Guadeloupe thuộc Pháp.
Cho đến sát tận những ngày trước khi thông báo kết quả cuối cùng, đa số giới báo chí truyền thông và các nhà phê bình chuyên nghiệp vẫn nghĩ rằng Giải thưởng Văn học của Viện Hàn lâm mới này chỉ là một trò đùa dai của những người bất mãn với việc hoãn trao giải chính thức năm nay vì sự cố quấy rối tình dục.
 |
| Hình ảnh lễ trao giải The New Academy diễn ra tại Thư viện Công cộng Thành phố Stockholm, Thụy Điển . Ảnh: The New Academy. |
Được thành lập từ tháng 07/2018 bởi 100 nhân vật đang hoạt động trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật ở Thụy Điển, giải thưởng mới đã đi qua 3 vòng tuyển lựa với hàng trăm thư viện tham gia đề cử và gần 33.000 lượt người đọc bình chọn qua mạng để có danh sách bốn tác giả đứng đầu vào cuối tháng 08/2018.
Bốn cái tên này chỉ còn lại ba sau khi nhà văn Nhật Bản Haruki Murakami rút lui vào giữa tháng 9 với lý do muốn dành thời gian cho sáng tác và tránh xa truyền thông.
Theo đó người đoạt giải sẽ được chọn ra từ một trong ba ứng viên còn lại gồm Neil Gaiman (người Anh), Kim Thúy (người Canada gốc Việt) và Maryse Condé bởi ban giám khảo chuyên môn của The New Academy.
Thành viên Ban giám khảo là những nhân vật có kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực xuất bản văn học cũng như thư viện nhưng không thuộc vào viện hàn lâm chính thống của Thụy Điển như ban giám khảo của giải truyền thống.
 |
| Nhà báo Alexandra Pascalidou, một trong những người sáng lập The New Academy trong lễ trao giải . |
Horace Engdahl, thư ký thường trực của Viện Hàn lâm Thụy Điển từng trả lời phỏng vấn của báo CNN (Mỹ) rằng The New Academy chỉ là “một trò đùa” và việc muốn trao một giải thưởng để thế chỗ cho Nobel Văn chương là một “ý tưởng nực cười”.
Tuy nhiên những người sáng lập của The New Academy vẫn rất kiên định và tự tin vào dự án của mình. Alexandra Pascalidou, nhà báo, tác giả một cuốn sách về phong trào #Metoo và cũng là một trong những người đầu tiên kêu gọi thành lập giải thưởng mới từ chối việc coi nỗ lực của cô và các cộng sự là cố gắng để thay thế và cạnh tranh với giải Nobel truyền thống.
“Chúng tôi không phải là một sự thay thế, chúng tôi là cái gì đó mới. Chúng tôi đang cố gắng thu hút càng nhiều người càng tốt, về sự bình đẳng và minh bạch. Chúng tôi không có vị vua nào ủng hộ đằng sau. Chúng tôi chỉ có tầm nhìn và niềm đam mê của chính mình".
Pascalidou cho rằng dự án này là một phần của phong trào lớn hơn hướng tới sự dân chủ hóa văn học, trao trả lại quyền lực cho cộng đồng. Số lượng người ủng hộ là nữ giới rất đông cũng cho thấy sự thay đổi đang diễn ra trong thời đại hiện nay, “những người phụ nữ muốn làm những điều mới, phá vỡ sự im lặng".
Việc này hoàn toàn đối lập với thực tế đang diễn ra ở Viện Hàn lâm Thụy Điển, nơi chỉ có chín thành viên là nữ kể từ khi thành lập năm 1786 đến giờ, trong đó có bốn người đã xin từ chức trong năm nay kể từ sau vụ bê bối liên quan đến chồng của Viện trưởng Sara Danius.
 |
| Nhà văn Maryse Condé là sự lựa chọn đúng đắn và khôn ngoan của The New Academy. Ảnh: frtrace |
Trong bối cảnh đó, việc trao giải cho Maryse Condé, một nữ tác giả gốc Phi lớn lên ở vùng thuộc địa Pháp, người đã có nhiều đóng góp cho nền văn chương thế giới cũng như từng hoạt động tích cực trong các phong trào tự do, nữ quyền… của thế kỷ 20 thực sự là một lựa chọn sáng suốt.
Điều này giúp The New Academy bác bỏ những lời cáo buộc xem thường từ giới tinh hoa, đồng thời tự khẳng định lại vai trò và tầm nhìn khác biệt của mình trong mắt công chúng.
