Cuốn Loài tinh tinh thứ ba ra mắt năm 1991. Sách từng được NXB Tri thức phát hành tiếng Việt. Mới đây, tác phẩm tái xuất bạn đọc Việt trong một diện mạo mới, đồng bộ với 4 tác phẩm nổi bật của Jared Diamond.
Cuốn sách nằm trong bộ 5 tác phẩm về chủ đề lịch sử nhân loại có tên "Thế giới bốn triệu năm", bao gồm: Loài tinh tinh thứ ba; Súng, vi trùng và thép; Sụp đổ; Thế giới cho đến ngày hôm qua; Biến động.
 |
| Bộ sách của Jared Diamond. Ảnh: O. P. |
Trong Loài tinh tinh thứ ba, tác giả viết về quá trình tiến hóa của nhân loại và sự liên quan thế giới hiện đại. Jared Diamond trình bày về các đặc điểm giúp phân biệt loài người và các loài động vật khác. Tác giả tìm cách lý giải vì sao loài người đã tìm ra phương thức thống trị thế giới trong 5 chương sách.
Jared Diamond đi từ kiến thức sinh học, dẫn việc loài người và loài tinh tinh chia sẻ tới 98% số gen di truyền. 2% số gen còn lại đã tạo ra sự khác nhau giữa hai loài có chung nguồn gốc tiến hóa.
Trong khi loài người dần phát triển, tạo nên các nền văn minh, tôn giáo, phát triển khoa học kỹ thuật, xây dựng cộng đồng, tạo ra những tác phẩm vĩ đại… thì loài tinh tinh vẫn đấu tranh để sinh tồn.
Ở phần II, Jared Diamond chứng minh những biến đổi trong vòng đời con người có tác động tới sự phát triển ngôn ngữ và nghệ thuật. Ông chỉ ra vòng đời con người hoàn toàn khác các loài: Con người vẫn nuôi con sau khi cai sữa (còn các loài khác thì để con cái tự kiếm ăn); hầu hết nam và nữ giới đều kết thành đôi; phần lớn cha mẹ đều chăm sóc con; nhiều người sống lâu cho tới tuổi ông bà…
Các đặc điểm văn hóa làm nên điều đặc biệt của con người được trình bày trong phần III. Nhờ có ngôn ngữ, công nghệ, nông nghiệp, loài người trở nên khác biệt với các loài còn lại.
Sách cũng bàn về xu hướng bài ngoại (loại trừ người ngoài nhóm) ở loài người. Tác giả cho rằng từng có một ngôn ngữ nguyên thủy là gốc gác của các ngôn ngữ hiện đại. Công nghệ, văn hóa, địa lý đã ảnh hưởng tới những cuộc cạnh tranh giữa các nhóm người. Jared Diamond cho rằng loài người cần nhìn lại bài học lịch sử để tránh những cuộc thảm sát.
Sau khi trình bày các vấn đề về sự tiến hóa của loài người, tác giả đưa ra lời cảnh báo về tương lai nhân loại.
Từ lâu, loài người đã có thể tiêu diệt được các loài thú dữ có khả năng ăn thịt mình. Nhưng loài người cũng hủy hoại một số con mồi khác khi chúng xâm chiếm một môi trường hay có được sức mạnh mới. Jared Diamond cảnh báo: “Chúng ta có nguy cơ tự tiêu diệt bằng cách tiêu diệt nền tảng tài nguyên của mình”.
Loài tinh tinh thứ ba là cuốn sách khoa học thường thức hấp dẫn. Sách được viết bằng sự kết hợp kiến thức đa ngành: Nhân chủng học, sinh học tiến hóa, di truyền học, sinh thái học, ngôn ngữ học. Phương pháp này được Jared Diamond tiếp tục sử dụng trong những cuốn sách sau, giúp đưa ông thành tác giả sách phi hư cấu nổi bật.
Tác giả Jared Diamond là giáo sư Địa lý tại Đại học California, Mỹ. Ông là học giả, chuyên gia trong nhiều lĩnh vực, từ sinh thái học, điểu học cho tới nhân học.
Ông từng nhận các giải thưởng: Huy chương Khoa học Quốc gia, Giải thưởng Cosmos Quốc tế (Nhật Bản), Giải thưởng Lewis Thomas (Đại học Rockefeller trao tặng), giải Pulitzer 1998 cho Súng, Vi trùng và Thép.
