Khả năng tiếp cận mọi đối tượng bạn đọc là một trọng tâm được Hiệp hội các nhà xuất bản quốc tế (International Publishers Association - IPA) quan tâm. Ông Hugo Setzer - Chủ tịch IPA - đang kêu gọi các nhà xuất bản (NXB) hỗ trợ thực hiện xuất bản dễ tiếp cận.
Xuất bản dễ tiếp cận
Vài năm trước, khi tham dự một hội thảo với những người khiếm thị, ông Hugo Setzer bắt đầu tìm hiểu nhu cầu cụ thể của cộng đồng người bị hạn chế về thị giác. Trong công ty của ông có một đồng nghiệp tên là Laura, cô ấy gặp vấn đề về thị giác. “Tôi phát hiện ra cô ấy đang học về truyền thông nhưng không tìm được giáo trình phù hợp với năng lực thị giác, khiến cô khó chủ động tiếp cận sách vở. Gia đình cô phải đọc sách thành tiếng cho cô nghe”.
 |
| Sách chữ nổi dành cho người khiếm thị. |
Điều đó khiến Hugo Setzer quan tâm đến việc làm sao để mọi đối tượng có thể dễ tiếp cận với sách. Ông quan tâm đến hoạt động của Hiệp hội sách có thể tiếp cận (Accessible Book Consortium - ABC), một sáng kiến chung có nhiệm vụ tăng số lượng sách dễ tiếp cận trên toàn thế giới.
Trước nay, nền xuất bản góp phần khuyến khích sự bình đẳng bằng việc làm ra những cuốn sách có nội dung nhân văn về vấn đề hòa nhập cộng đồng. Nhưng hòa nhập không chỉ là làm ra những cuốn sách nói về việc xóa bỏ ranh giới sắc tộc, tôn giáo, địa vị… Hòa nhập có nghĩa là mọi người, kể cả những người khuyết tật, đều có quyền được tôn trọng và được đánh giá cao trong cộng đồng.
Nền xuất bản hòa nhập hướng tới việc làm ra những cuốn sách mà mọi đối tượng đều dễ dàng tiếp cận, tức là đề cao khía cạnh tiếp nhận sách của độc giả.
Nói một cách đơn giản, xuất bản dễ tiếp cận là những cuốn sách và dịch vụ được thiết kế riêng cho người khuyết tật, yếm thế; có khả năng cung cấp và truyền đạt nội dung sách đến độc giả mục tiêu của mình.
 |
| Xuất bản dễ tiếp cận là làm ra những định dạng giúp mọi đối tượng độc giả đều được hưởng thụ sách. |
Xuất bản dễ tiếp cận bao gồm việc làm sách với những định dạng khác nhau như chữ nổi, sách nói, văn bản điện tử, sách in có kích cỡ lớn… Đối tượng mà xuất bản dễ tiếp cận phục vụ là những người khiếm thị, thị lực kém, hoặc khó tiếp cận sách in, những người khó có khả năng đọc sách…
Không phải cuốn sách nào làm ra cũng có thể dễ dàng chuyển đổi sang những định dạng mà nhiều nhóm độc giả có thể tiếp nhận. Hiệp hội ABC khuyến khích các NXB tham gia cùng cam kết làm ra sách dễ tiếp cận.
Bản thân Hugo Setzer là giám đốc NXB Manual Moderno - đơn vị đã tham gia ABC. Trước đó, Manual Moderno không có cuốn sách nào ở định dạng dễ tiếp cận cả. Bằng những nỗ lực hướng tới cộng đồng, đến nay, NXB này có 10 tựa sách dễ dàng chuyển đổi sang những định dạng khác nhau. “Việc làm sách dễ tiếp cận là không quá khó khi ngay từ ban đầu bạn đã cam kết, sau đó tích hợp các tính năng vào quy trình xuất bản của bạn”, ông Hugo Setzer nói.
Nền xuất bản hướng tới mọi người
Có hai cách để các nhà xuất bản triển khai việc làm sách dễ tiếp cận. Cách thứ nhất là ngay từ khi bắt đầu làm một tác phẩm, NXB có kế hoạch rõ ràng đó sẽ là cuốn sách dễ dàng tiếp cận cho mọi đối tượng độc giả. Điều này giúp họ làm ra những định dạng sách dễ dàng sử dụng cho người khiếm thị, người gặp vấn đề về sức khỏe.
Cách thứ hai, các NXB có thể làm việc với những tổ chức chuyên biệt để họ giúp chuyển đổi các file dữ liệu kỹ thuật số thành những định dạng phù hợp với nhóm bạn đọc. Hiện nay, Hiệp hội ABC có nhiều thành viên là những tổ chức đại diện cho người khuyết tật như Liên minh người mù thế giới (WBU), thư viện cho người mù, đại diện cho tác giả, NXB…
 |
| Ông Hugo Setzer - Chủ tịch IPA - người tích cực khuyến khích các NXB tham gia làm sách dễ tiếp cận. |
Trước đây, một số NXB nghi ngờ phương pháp xuất bản dễ tiếp cận. Họ cho rằng cách làm này cực kỳ khó khăn, tốn kém. Nhưng ông Hugo Setzer chỉ ra rằng không khó để triển khai các tính năng giúp dễ tiếp cận vào quy trình xuất bản mà không làm chi phí sản xuất tăng cao.
“Điều này đặc biệt đúng đối với những cuốn sách chỉ có văn bản và có rất ít hình ảnh, bảng biểu. Tôi khuyên các NXB nên bắt đầu với những cuốn sách có nhiều chữ. ABC thậm chí còn đưa ra bản hướng dẫn các NXB làm sách dễ tiếp cận như thế nào để tiết kiệm chi phí”, Chủ tịch IPA nói.
“Ngoài ra, nhiều đồng nghiệp nhầm tưởng rằng họ phải cung cấp miễn phí các cuốn sách dễ dàng tiếp cận. Những người khiếm thị, cũng giống như độc giả bình thường, sẽ mua bất kỳ cuốn sách nào mà họ muốn đọc. Đối với các NXB, xuất bản dễ tiếp cận là cơ hội để thâm nhập vào một thị trường ngách, mở ra sự đa dạng của sách dành cho những người gặp vấn đề với bản in, những người ốm yếu, gặp khiếm khuyết”, ông Hugo Setzer nói thêm.
Chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất bản quốc tế cho rằng trong nỗ lực kêu gọi làm sách cho mọi người, truyền thông là mắt xích quan trọng. Vì vậy IPA liên tục làm việc với ABC để tìm ra những ý tưởng sáng tạo, nhằm truyền đạt tới các NXB. “Chúng tôi đã cố gắng khuyến khích mọi NXB ký điều lệ tham gia xuất bản dễ tiếp cận. Bên cạnh đó, giải thưởng ABC quốc tế được trao hàng năm tại Hội sách London tôn vinh những NXB và cá nhân nhiều đóng góp trong xuất bản dễ tiếp cận”.
Ông Hugo Setzer hy vọng đến năm 2024, khoảng 50% sách được xuất bản sẽ có sẵn định dạng dễ tiếp cận.
