Làm cá chết hàng loạt, Formosa bồi thường 500 triệu USD

Bắt đầu họp báo nguyên nhân cá chết ở miền Trung Việt Nam

16h30 mặc dù còn 30 phút nữa mới bắt đầu cuộc Họp báo Chính phủ chuyên đề, nhưng hàng trăm phóng viên đã có mặt tại hội trường số 11 Lê Hồng Phong, trong đó có nhiều hãng thông tấn nước ngoài.

Đúng 17h, Chủ nhiệm VPCP Mai Tiến Dũng, Bộ trưởng Thông tin và truyền thông Trương Minh Tuấn, Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà, Bộ trưởng Bộ KHCN Chu Ngọc Anh, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam Chu Văn Minh đã có mặt để chủ trì cuộc họp báo chuyên đề công bố nguyên nhân sự cố môi trường biển tại miền Trung thời gian vừa qua.

Xác định đúng đối tượng gây cá chết để xử lý

Mở đầu, Bộ trưởng – Chủ nhiệm VPCP Mai Tiến Dũng thông tin tới phóng viên ở trong và ngoài nước về "sự cố bất thường" gây chết hải sản tại 4 tỉnh ven biển miền Trung của Việt Nam.

Theo Bộ trưởng Dũng, đây là sự cố môi trường nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn về kinh tế - xã hội, ảnh hưởng đời sống người dân và an ninh trật tự xã hội.

Ngay sau khi có thông tin về sự cố, lãnh đạo Đảng và Nhà nước đã trực tiếp, thường xuyên, Thủ tướng, các phó thủ tướng đã quyết liệt chỉ đạo và triển khai kịp thời các biện pháp; đồng thời chỉ đạo giữ vững an ninh chính trị trật tự an toàn xã hội, bước đầu xác định thiệt hại môi trường, kinh tế - xã hội.

Chính phủ cũng chỉ đạo các cơ quan chức năng trên tinh thần khách quan, chính xác và đúng pháp luật, xác định rõ đối tượng để xử lý đúng pháp luật. 

Bộ trưởng – Chủ nhiệm VPCP Mai Tiến Dũng.

Formosa là nguyên nhân gây cá chết

Theo Bộ trưởng Dũng, Việt Nam cũng đã huy động trên 130 nhà khoa học trong và nước, thu thập dữ liệu, có sự phản biện của các chuyên gia quốc tế và xác định có nguồn thải từ khu vực Vũng Áng.

Đây là nguồn thải lớn nhất chứa độc tố tạo thành hỗn hợp có tỷ trọng lớn hơn nước biển, theo dòng hải lưu từ Hà Tĩnh tới Thừa Thiên - Huế, là nguyên nhân làm hải sản và sinh vật biển chết hàng loạt, nhất là tầng đáy biển.

Bộ TN&MT đã thành lập các đoàn kiểm tra môi trường và tài nguyên nước với sự tham gia của các cán bộ chuyên gia và các nhà khoa học đã phát hiện ra Công ty TNHH Gang thép Formosa đã có hành vi xả thải ra biển có chứa độc tố Phenol Cyanua, sắt vượt quá mức cho phép.

"Từ các căn cứ trên, các bộ ngành cơ quan chức năng đã thẩm định kỹ lưỡng, tham vấn các nhà khoa học quốc tế và kết luận những vi phạm về sự cố trong quá trình thi công và vận hành thử nghiệm nhà máy Formosa Hà Tĩnh đã là nguyên nhân khiến hải sản chết bất thường tại các tỉnh ven biển Miền Trung", Bộ trưởng Mai Tiến Dũng thông tin.

Formosa cam kết 5 điểm

Bộ trưởng Dũng cho biết, với các căn cứ khách quan, khoa học và chính xác, các cơ quan Chính phủ đã nhiều lần làm việc với Tập đoàn Formosa Đài Loan và công ty Formosa Hà Tĩnh.

Ngày 28/6/2016, Công ty Formosa Hà Tĩnh đã nhận trách nhiệm về việc gây ra sự cố môi trường, làm hải sản chết hàng loạt tại 4 tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên Huế trong thời gian vừa qua; đồng thời cam kết 5 điểm:

1. Công khai xin lỗi Chính phủ và nhân dân Việt Nam vì để xảy ra sự cố môi trường nghiêm trọng;

2. Thực hiện việc bồi thường thiệt hại kinh tế cho người dân và hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp; bồi thường xử lý ô nhiễm và phục hồi môi trường biển tại 4 tỉnh miền Trung của Việt Nam với tổng số tiền tương đương trên 11.500 tỷ đồng (500 triệu USD);

3. Khắc phục triệt để các tồn tại, hạn chế của hệ thống xử lý chất thải, nước thải, hoàn thiện công nghệ sản xuất, đảm bảo xử lý triệt để các chất thải độc hại trước khi thải ra môi trường theo yêu cầu của các cơ quan quản lý nhà nước của Trung ương và tỉnh Hà Tĩnh để không tái diễn sự cố môi trường như đã xảy ra;

4. Phối hợp với các Bộ, ngành của Việt Nam và các tỉnh miền Trung xây dựng các giải pháp đồng bộ để kiểm soát môi trường biển miền Trung  bảo đảm phòng, chống ô nhiễm, không để xảy ra sự cố môi trường tương tự để tạo niềm tin với người dân Việt Nam và quốc tế;

5. Thực hiện đúng và đầy đủ các cam kết nói trên, không để tái diễn các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên nước; nếu vi phạm thì sẽ chịu các chế tài theo quy định của pháp luật Việt Nam.

Yêu cầu Formosa thực hiện đầy đủ các cam kết

Thủ tướng yêu cầu Formosa Hà Tĩnh thực hiện dầy đủ các cam kết trên và công khai thông tin chất lượng môi trường, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng thông tin. Ông cho biết Thủ tướng cũng yêu cầu triển khai xử lý phục vụ môi trường bị ô nhiễm, tăng cường giữ gìn an ninh trật tự xã hội và không để kẻ xấu lợi dụng; các tổ chức phản động lợi dụng; đồng thời xử lý nghiêm các hành vi vi phạm; làm rõ trách nhiệm và xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật những tổ chức, cá nhân liên quan tới sự cố môi trường tại 4 tỉnh miền Trung vừa qua.

Chính phủ hoan nghênh và thái độ dư luận Đài Loan đã tỏ rõ quan điểm và hoan nghênh Chính phủ Việt Nam xử lý nghiêm sai phạm của Formosa.

Đây cũng là bài học cho các doanh nghiệp trong quá trình đầu tư, phải thực hiện nghiêm các quy định pháp luật đặc biệt là pháp luật về môi trường.

Sao gần 3 tháng mới công bố nguyên nhân cá chết?

Báo Tiền Phong: Xin hãy cho biết quá trình xác định nguyên nhân hải sản chết tại miền Trung như thế nào? Sự tham gia của các nhà khoa học trong và ngoài nước?

Vietnamnet: Bộ trưởng nói cá chết do độc tố cực mạnh thải ra môi trường. Vậy sao gần 3 tháng mới công bố nguyên nhân cá chết?

VTV: Xin hỏi Bộ trưởng Trương Minh Tuấn, đến nay việc xác định nguyên nhân và thủ phạm cá chết ở miền Trung được coi là chậm so với đòi hỏi của dư luận? Đề nghị Bộ trưởng TN&MT cho biết, Chính phủ có lộ trình gì để khắc phục hậu quả?

Tới 17h30, Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn nói để làm rõ thông tin với báo chí, chúng tôi xin cung cấp một clip lãnh đạo Formosa xin lỗi người dân và Chính phủ Việt Nam.

Formosa đã làm cá chết thế nào?

Bộ Khoa học và Công nghệ đã chủ trì, phối hợp với Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, các bộ ngành liên quan, huy động trên 100 chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành từ 30 cơ quan trong và ngoài nước đã tổ chức thu thập, phân tích dữ liệu, có sự phản biện độc lập của các chuyên gia quốc tế, đã xác định có nguồn thải lớn xuất phát từ khu vực Vũng Áng, tỉnh Hà Tĩnh, chứa độc tố như Phenol, Cyanua,… kết hợp với Hydroxit Sắt, tạo thành một dạng phức hỗn hợp (Mixel), có tỷ trọng lớn hơn nước biển, theo dòng hải lưu di chuyển theo hướng Bắc - Nam từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế là nguyên nhân làm hải sản và sinh vật biển chết hàng loạt, nhất là ở tầng đáy.

Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chủ trì, phối hợp với các bộ ngành, địa phương liên quan tổ chức rà soát các nguồn thải; thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành về bảo vệ môi trường và tài nguyên nước với sự tham gia của các cán bộ, chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành và đã phát hiện Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà tĩnh (FHS) có một số hành vi vi phạm; xác định  những sự cố xảy ra trong quá trình vận hành thử nghiệm của FHS đã dẫn đến nước thải từ Công ty xả ra biển có chứa các độc tố Phenol, Cyanua, Hydroxit Sắt vượt quá mức cho phép.

Từ các căn cứ nêu trên, các bộ ngành, cơ quan chức năng có liên quan đã thẩm định kỹ lưỡng, tham vấn các nhà khoa học trong, ngoài nước và kết luận: những vi phạm và sự cố trong quá trình thi công, vận hành thử nghiệm tổ hợp nhà máy của Công ty Formosa Hà Tĩnh là nguyên nhân gây ô nhiêm môi trường biển nghiêm trọng, làm hải sản chết bất thường tại 4 tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế trong tháng 4 vừa qua.

Chậm công bố vì đảm bảo khoa học, khách quan, bài bản, chính xác

Đáp lời, Bộ trưởng TN&MT Trần Hồng Hà cho hay: "Đây là sự cố xảy ra trên diện rộng, rất phức tạp và nghiêm trọng nên phải tiến hành khách quan, bài bản, chính xác. Trước yêu cầu chính đáng của người dân, với sức ép rất lớn, chúng tôi xác định phải tiến hành công việc này có tính toán đầy đủ để đảm bảo chứng cứ không chỉ xác định nguyên nhân vì sao mà còn xác định ai làm thủ phạm".

Theo đó, các cơ quan chức năng đã chia làm 3 nhóm để tiến hành: Thứ nhất là phải hình dung được, giải thích được cái gì đang diễn ra từ 4 tỉnh ven biển của miền Trung, cơ chế gì gây ra cái chết của hải sản. Đây là nhóm rất khó rất phức tạp. Thứ hai, xác định nguồn gây ô nhiễm từ đâu. Và thứ ba, xác định thủ phạm là tổ chức, cá nhân nào.

Nhóm thứ nhất tập trung trên 100 nhà khoa học trong và ngoài nước, ở các lĩnh vực khoa học sinh học, hải dương học, vũ trụ học và tiến hành nhiều công việc từ lấy mẫu, xét nghiệm mẫu cá, mẫu nước, sinh vật phù du và nhiều hoạt động khác nhau từ việc xác định lộ trình, kể cả hồi cố lại sự việc. Nhiều nhà khoa học, nhiều cán bộ khoa học phải xuống biển để lần theo dấu vết, tìm theo các nguồn phát tán.

Qua lao động khoa học và vất vả thậm chí nguy hiểm, qua tiến hành hàng nghìn thí nghiệm, các nhà khoa học còn phải đối chứng với quốc tế để đảm bảo tính pháp lý.

"Khi có kết quả, Thủ tướng chỉ đạo, việc làm khoa học phải theo trình tự khoa học nên chúng tôi đã lấy ý kiến phản biện của các nhà khoa học trong và ngoài nước một cách độc lập. Vì thế hôm nay chúng tôi mới công bố", Bộ trưởng thông tin.

Ông Hà giải thích thêm, quá trình di chuyển của hợp chất này theo dòng hải lưu, là một ổ độc hấp thụ các chất độc, và đi đến đâu thì lấy ôxy tới đó, đi tới đâu gây độc tố tới đó. Điều này đã được xác định qua phân tích hình ảnh từ vệ tinh và đáy biển.

“Chúng tôi đã phát hiện ra sự cố khi kiểm toán năng lượng, theo đó 5 ngày công ty sử dụng năng lượng có 5% tại Formosa”, ông Hà cho biết. Điều này liên quan tới thiết kế, đầu tư, xây dựng, giám sát tự động.

Nhờ đó, các nhà khoa học đã khu trú đối tượng gọn lại.

“Tới bây giờ chúng tôi có dầy đủ chứng cứ, bằng cứ thuyết phục và xác định nguồn thải từ lò luyện cốc của Formosa Hà Tĩnh. Và đó chính là việc các nhà khoa học đã lý giải. Các nhà khoa học và các luật sư của Formosa Hà Tĩnh và công ty tổng đều thừa nhận kết luận của chúng ta”, ông Hà nói.

Nhanh chóng tìm ra nguyên nhân

Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh bổ sung thông tin việc nhanh chóng có kết luật nguyên nhân: Có một sự so sánh tương tự, vào tháng 12/2004, tại Chiba Nhật Bản đã có một sự cố môi trường nghiêm trọng. Hơn 1 năm sau vào ngày 27/12/2005, hội đồng đánh giá sự cố Nhật Bản mới có thể kết luận được nguyên nhân về việc công ty gang thép FJ Nhật Bản thải chất độc tới biển. Đây có thể nói là minh chứng sinh động cho nỗ lực của chúng ta.

Điều tra thủ phạm phức tạp

Bộ trưởng Bộ Thông tin truyền thông Trương Minh Tuấn bổ sung: Điều tra nguyên nhân và điều tra thủ phạm là 2 quá trình khác nhau. Điều tra nguyên nhân là các nhà khoa học. Còn điều tra tìm thủ phạm là các cơ quan điều tra phối hợp với các nhà khoa học và đối tượng là con người nên phức tạp hơn nhiều. Quá trình điều tra được phối hợp chặt chẽ với cơ quan bảo vệ pháp luật, khoa học chuyên ngành... Quá trình điều tra khách quan, các cơ quan tham gia điều tra đã nỗ lực rất lớn và làm hết chức năng của mình.

Thời gian vừa qua, nhiều trang mạng xã hội có bức xúc về việc chậm đưa ra nguyên nhân và thủ phạm làm cá chết. Tôi cho rằng bức xúc này là chính đáng, tuy nhiên sự phản ứng thái quá và suy diễn làm bất lợi cho quá trình điều tra. Có một số thế lực đã lợi dụng sự cố cá chết gây mất trật tự công cộng, gây bất an trong nhân dân. Chúng tôi tôn trọng sự bức xúc của người dân nhưng không chấp nhận việc lợi dụng điều đó để chống phá Đảng và Nhà nước.

Có che dấu thông tin cá chết?

Báo điện tử Infonet: Có hay không việc che dấu thông tin về cá chết tại miền Trung ?

Bộ trưởng Trương Minh Tuấn: Ngay sau khi sự cố xảy ra, báo chí đã thông tin rộng rãi về vụ việc. Tuy nhiên có một thời gian để đảm bảo cho quá trình điều tra, chúng tôi đã yêu cầu các cơ quan báo chí tạm ngừng các thông tin suy diễn, quy chụp để tránh tác động và gây trở ngại tới quá trình điều tra. Trong một vụ việc phức tạp như cá chết vừa rồi điều tra của báo chí không thể thay thế được điều tra của các cơ quan bảo vệ pháp luật và các nhà khoa học.

Bộ trưởng Trần Hồng Hà bổ sung: Nếu chúng tôi cung cấp thông tin hết, sẽ không còn “bảo bối” để đấu tranh với thủ phạm.

Ảnh: Bộ trưởng Trần Hồng Hà (trái) và Bộ trưởng Trương Minh Tuấn (phải).

Có khởi tố Formosa?

AP: Với vụ việc này các cơ quan pháp luật có khởi tố vụ án để điều tra không?

Bộ trưởng, Chủ nhiệm VPCP Mai Tiến Dũng hoan nghênh ý kiến phóng viên hãng thông tấn AP.

Theo Bộ trưởng, khi có thông tin sự cố cá chết hàng loạt tại 4 tỉnh ven biển miền Trung, lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã có thái độ quyết liệt chỉ đạo để làm rõ nguyên nhân và tìm ra thủ phạm, trước hết là tập trung có giải pháp ổn định đời sống người dân ven biển.

“Việc đấu tranh tìm ra thủ phạm là Formosa Hà Tĩnh là thái độ rất cương quyết của VN. Thái độ của VN là xử lý nghiêm không loại trừ bất cứ cá nhân và tổ chức nào”, Bộ trưởng khẳng định.

Tuy nhiên, theo Chủ nhiệm VPCP, VN đang xây dựng môi trường đầu tư, tạo hình ảnh VN trong thời kỳ hội nhập và đang được các bạn bè quốc tế, nhà đầu tư đánh giá rất cao và khẳng định việc kinh doanh thành công của các nhà đầu tư tại VN.

Trong khi đó, Formosa Hà Tĩnh đã nhận lỗi trước Đảng, Chính phủ và nhân dân Việt Nam và cam kết đưa ra hỗ trợ, bồi thường...

“Ở Việt Nam có câu “đánh kẻ chạy đi, không ai đánh người chạy lại”. Chính phủ xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm pháp luật VN, có chính sách khoan hồng độ lượng để cho thấy nếu các nhà đầu tư nước ngoài có vi phạm nhưng nhận lỗi thì chúng tôi sẽ xem xét”, ông Dũng nói.

Ông nhấn mạnh, nếu các nhà đầu tư cam kết thực hiện theo đúng pháp luật VN thì VN sẽ đảm bảo các nhà đầu tư hoạt động có hiệu quả, nhưng nếu vi phạm pháp luật chúng tôi sẽ xử lý nghiêm.

“Việc đưa vụ án ra khởi tố hay không là việc cân nhắc của Chính phủ Việt Nam”, ông Dũng nói. 

Không bất ngờ về thủ phạm

Theo ghi nhận của Zing.vn, từ ngày xảy ra hiện tượng cá chết hàng loạt, ngư dân ở Hà Tĩnh phải tạm gác lại cái nghề nghiệp “đi biển” đã gắn bó, nuôi sống biết bao nhiêu thế hệ gia đình. Dọc theo chiều dài của bãi biển Vũng Áng là hình ảnh quán xã đìu hiu, bến cảng vắng tanh không bóng người mà thay vào đó là những con thuyền nằm trơ trọi trên bãi cát đã rét gỉ vì bị “bỏ rơi” suốt hơn 2 tháng trời.

Tại âu huyền xã Kỳ Lợi, huyện Kỳ Anh (Hà Tĩnh) hàng trăm chiếc tàu thuyền cái đậu dưới nước, cái trên bờ vẫn được ngư dân dùng dây buộc chặt cố định. Sau khi nguyên nhân cá chết được công bố, một số ngư dân tại đây đã quay trở lại bờ biển để sửa lại những máy móc thiết bị mà họ đã bỏ bê lâu nay. Nhiều người bày tỏ sự khắc khoải mong chờ ngày biển sạch để được rẽ sóng ra khơi đánh bắt.

Loay hoay sửa lại chiếc máy nổ từ lâu không hoạt động, anh Nguyễn Viết Nam (38 tuổi, trú tại xã Kỳ Lợi, huyện Kỳ Anh, Hà Tĩnh) cho biết: “Formosa phải chịu trách nhiệm về việc xả thải khiến cá biển chết là điều đương nhiên. Từ việc xả thải chất độc ra môi trường đã khiến biết bao hộ gia đình phải rơi vào cảnh nợ nần, chồng con thất nghiệp không có việc làm. Và chúng tôi phải chờ đến khi nào để cá không còn chết và yên tâm ra khơi”.

Còn bà Đậu Thị Vân (42 tuổi, trú tại xã Kỳ Lợi, huyện Kỳ Anh, Hà Tĩnh) thì chia sẻ“Chúng tôi chẳng bất ngờ gì về việc tìm ra hung thủ là ai vì ngư dân chúng biết là chỉ có Formosa gây ra chuyện này. Trước đây, mỗi ngày tôi thu được 1 - 2 triệu đồng từ tiền lãi mua bán hải sản. Suốt 2 tháng qua, chẳng ai thèm đi biển đa số ngày nào tôi cũng phải về không, nếu có cũng chỉ thu mua được con ghẹ, con ngao cửa một số tàu thuyền đánh bắt xa bờ và bán ra cũng được vài chục ngàn đồng tiền lãi”.

Vì sao 500 triệu USD?

Hãng tin Nikkei Nhật Bản nêu câu hỏi, tại sao lại là 500 triệu USD tiền bồi thường.

Bộ trưởng Trần Hồng Hà đáp lời, “con số 500 triệu USD với chúng tôi không phải là lớn.

Ông lý giải, con số này được thống nhất vì “mới tính toán tới thiệt hại kinh tế, môi trường biển còn những thiệt hại lớn hơn rất nhiều đó là tổn thương tâm lý, những hệ lụy khác chưa thể tính được”.

Bộ trưởng nói thêm, “điều chúng tôi muốn không phải là tiền, chúng tôi muốn Formosa và cổ đông hiểu rằng họ phải có trách nhiệm với những gì đã ra gây ra tại Việt Nam”. 

Thủ tướng yêu cầu rà soát quy hoạch, tiêu chuẩn môi trường

Bộ trưởng Trương Minh Tuấn phát biểu kết thúc buổi họp báo: Trong phiên họp Chính phủ hôm nay, Thủ tướng yêu cầu rà soát tất cả quy hoạch liên quan tới môi trường, các tiêu chuẩn liên quan tới môi trường các và các hoạt động khác. Với các cán bộ có liên quan trực tiếp tới công tác này, dù có ở cấp nào cũng phải xử lý theo đúng pháp luật.

Cảm ơn các tùy viên báo chí nước ngoài, các bạn đồng nghiệp, các vị đại biểu.

Bao giờ biển trở lại như xưa?

“Hãy trả lại biển ngày xưa cho chúng tôi. Formosa nhận lỗi nhưng việc thời hạn sau này phải mất thời gian bao lâu, bao nhiêu năm biển mới sạch được là điều mà ngư dân chúng tôi lo lắng nhất. Chúng tôi không quan tâm họ bồi thường cho ngư dân ngay lúc này mà chúng tôi chỉ cần họ trả lại biển sạch” - ông Nguyễn Bá Gặp (63 tuổi, xã Kỳ Lợi, huyện Kỳ Anh, Hà Tĩnh) kiên quyết.

Còn anh Chu Văn Ba (34 tuổi) chủ quán ăn Yến Trang ở thôn 2, xóm Hải Phong, xã Kỳ Lợi thì than thở: “Hàng quán của gia đình tôi và nhiều hộ gia đình không một bóng khách vãng lai suốt 2 tháng trời. Đền bù thì biết chừng nào cho đủ nhưng chúng tôi chỉ lo lắng cho thế hệ tương lai là các con tôi sau này, liệu từ việc cá nhiễm độc có ảnh hưởng gì đến sức khỏe chúng sau này?”.