Năm 2005, trước các biên tập viên của Hiệp hội Báo chí Mỹ, ông trùm truyền thông Rupert Murdoch tự mô tả về mình như “dân nhập cư kỹ thuật số”. Ông cũng nêu thách thức của báo chí, làm sao tạo ra sự hiện diện trực tuyến để mọi người đặt làm trang chủ (trang đầu tiên mở trên trình duyệt mỗi ngày).
Thay vì mọi người vừa uống cà phê vừa lật tờ báo buổi sáng, “Hãy hy vọng trong tương lai, khi người ta bắt đầu ngày mới của mình, họ sẽ làm điều đó cùng tách cà phê và website của chúng ta”, trích bài phát biểu của Rupert Murdoch trên The Guardian.
Bài phát biểu này thường được dẫn ra như điểm bùng phát đưa đến thay đổi báo chí trong kỷ nguyên kỹ thuật số. 15 năm qua, báo chí trực tuyến đã không ngừng thay đổi, phát triển.
 |
| Sách Cẩm nang báo chí trực tuyến (NXB Trẻ). Ảnh: Y. N. |
Đưa ra xu hướng, cung cấp kỹ năng làm báo trực tuyến
Sách Cẩm nang báo chí trực tuyến (tác giả Paul Bradshaw) ra đời cung cấp kỹ năng để những người hoạt động trong lĩnh vực báo chí có thể tồn tại và phát triển trong kỷ nguyên số. Ở lần chỉnh sửa thứ hai, sách được viết lại gần như toàn bộ, cập nhật những biến đổi không ngừng của báo chí trực tuyến.
Mở đầu sách, tác giả khái quát lịch sử, tương lai, sự thay đổi về kinh doanh và công nghệ của báo chí. Ở đó, tác giả đưa ra các sự kiện quan trọng trong lịch sử báo chí trực tuyến; sự thay đổi từ thiết bị để bàn sang di động, xu hướng “xuất bản trên nền tảng” cùng những lo ngại về sức mạnh của các nền tảng đó.
Các xu hướng mới như tự động hóa trong báo chí, “báo chí robot”, phân tích dữ liệu trong báo chí, các mô hình kinh doanh của báo chí trực tuyến… đều được đề cập.
Các chương tiếp theo, tác giả nêu kỹ năng cho từng hoạt động cụ thể của báo chí trực tuyến. Ở phần “Tìm kiếm manh mối và nguồn tin trực tuyến” là những hướng dẫn về cách tác nghiệp, thu thập thông tin… để đảm bảo tốc độ và chiều sâu khi tường thuật.
Tác giả chỉ ra các kỹ thuật tìm kiếm nâng cao để tìm thông tin quan trọng, tìm chuyên gia trực tuyến, tìm nguồn tin trên mạng xã hội, tìm nhân chứng hiện trường, tìm câu chuyện nhân văn trên các diễn đàn, trang mạng xã hội đáng tin.
Sau khi thu thập và xác minh thông tin, sách hướng dẫn cách viết tin bài cho báo chí trực tuyến (trên web), từ xác định chiến lược nội dung, nguyên tắc cơ bản khi viết bài cho báo trực tuyến, tường thuật, tối ưu hóa công cụ tìm kiếm, theo dõi xu hướng…
Các định dạng mới của báo chí trực tuyến được nhắc tới, và hướng dẫn cách thực hiện trong sách như: Liveblog, audio trực tuyến, video trực tuyến, báo chí dữ liệu…
12 chương sách được viết dưới dạng cẩm nang, mỗi phần đều nêu kỹ năng, có dẫn chứng cụ thể ở những tòa soạn báo, công nghệ mà họ ứng dụng… giúp độc giả dễ hình dung và tiếp nhận thông tin.
 |
| Trong thời đại ai ai cũng có thể "tung" tin tức, báo chí vẫn có vị thế riêng. Ảnh minh họa: Zingnews. |
Vai trò của báo chí trong kỷ nguyên số
Không chỉ cung cấp kỹ năng, cuốn sách cũng trả lời cho câu hỏi đâu là vai trò của báo chí trong thời đại kết nối mạng. Ở kỷ nguyên số, ai cũng có thể trực tiếp công bố thông tin, tuy vậy, báo chí vẫn có những vai trò nhất định.
Báo chí giúp những “người không có tiếng nói được cất tiếng nói của mình”, các nhà báo có thể bước ra thế giới và số hóa các câu chuyện đó.
Không phải mọi điều trên mạng đều dễ tìm, dễ thấy. Báo chí giúp rọi sáng vào những góc khuất, có thể khiến “những điều bị ẩn có thể được thấy”.
Báo chí vẫn giữ vai trò kết nối các cộng đồng. Giờ đây, báo chí trực tuyến có cung cấp thông tin tới túi của mỗi người (thiết bị di động), có trong âm thanh phát ra trên xe của mọi người… Báo chí có vị trí trung gian chuyển thông điệp từ người thực thi quyền lực tới người tuân theo quyền lực… Báo chí cũng có thể đưa những xu hướng đổi mới tới người đọc.
Tin giả, nội dung độc hại trực tuyến là một trong những thách thức của thời đại. Vai trò của báo chí là xác minh thông tin, vạch trần tin giả, sai trái.
Cẩm nang báo chí trực tuyến được viết bởi Paul Bradshaw - người sáng lập và hướng dẫn chương trình thạc sĩ chuyên ngành Báo chí Dữ liệu, Báo chí Di động và Đa nền tảng tại Đại học Thành phố Birmingham, Anh. Ông được công nhận là một trong những người đi đầu về báo chí trực tuyến, báo chí dữ liệu, truyền thông mạng xã hội.
Cuốn sách là tài liệu hướng dẫn cho thế giới báo chí trực tuyến liên tục biến đổi. Ấn bản tiếng Việt được dịch và giới thiệu trong chương trình sách “Vì sự phát triển báo chí Việt Nam” - Cục Báo chí, Cục Phát thanh - Truyền hình và Thông tin điện tử và Trường Đào tạo, Bồi dưỡng Cán bộ quản lý Thông tin và truyền thông phối hợp thực hiện.
