 |
John Edmunds là nhà khoa học đứng đằng sau các nỗ lực của chính phủ Anh với Covid-19, ngay từ khi những ca nhiễm đầu tiên xuất hiện hồi tháng 1/2020. Là giáo sư dịch tễ học đến từ Trường Vệ sinh và Dược học Nhiệt đới London, ông Edmunds trở thành một trong những thành viên hàng đầu của nhóm cố vấn khoa học chính phủ (Sage) và đã liên tục cảnh báo về sự nguy hiểm của đại dịch.
Những nguy cơ này thường hiển thị một cách khá rõ ràng, nhưng tới hôm nay, 18 tháng sau khi ca nhiễm đầu tiên được phát hiện, ông Edmunds cho rằng nước Anh đang ở thời điểm mà không ai có thể đoán trước được điều gì về tương lai.
 |
| Nước Anh đã mở cửa trở lại hôm 19/7, nhưng các nhà khoa học vẫn chưa thể chắc chắn điều gì sẽ xảy ra trong thời gian tới. Ảnh: Getty. |
Tương lai bất định
"Ở bất cứ thời điểm nào khác của đại dịch, việc dự đoán những gì sẽ xảy ra là khá dễ dàng. Nhưng vào lúc này, tôi cho rằng rất khó để hiểu được những gì đã diễn ra, và những gì sắp xảy đến trong tương lai xa hơn. Có một sự không chắc chắn rất lớn về dịch bệnh ở hiện tại", ông Edmunds nhận định.
Ý kiến của nhà khoa học này có thể khiến nhiều người bất ngờ, vì nước Anh đã trải qua hơn một năm rưỡi cùng Covid-19. Trong thời gian này, chính phủ Anh và giới nghiên cứu đã nhanh chóng phát triển các loại vaccine cũng như các loại thuốc điều trị người nhiễm virus SARS-CoV-2. Khoa học đã có những bước tiến rất mạnh mẽ.
Thế nhưng, các nhà nghiên cứu vẫn không chắc liệu đại dịch sẽ diễn biến như thế nào ở Anh trong những tháng sắp tới.
Các số liệu thống kê cũng diễn biến thất thường. Đầu tiên, số ca nhiễm ở Anh tăng vọt vào đầu tháng 7. Ca nhiễm giảm mạnh sau đó, khiến các chuyên gia vật lộn tìm hiểu nguyên nhân.
Liệu ngày mở cửa xã hội hôm 19/7 có ảnh hưởng gì không? Liệu EURO 2020 có góp phần khiến số ca nhiễm tăng vọt? Liệu nước Anh đã đạt miễn dịch cộng đồng chưa? Và việc trường học vẫn đóng cửa tác động thế nào đến diễn biến của đại dịch?
Việc trả lời những câu hỏi này cũng như đánh giá chính xác tác động của vaccine đến xã hội giờ là nhiệm vụ quan trọng và cấp bách nhất. Theo ông Edmunds, đáp án sẽ giúp dự đoán tình hình vào tháng 9 và tháng 10, khi nước Anh hoàn toàn mở cửa vào lúc mùa đông tới.
Nhưng ai cũng phải đồng ý là vaccine đóng vai trò thiết yếu trong việc kiểm soát đại dịch. Nếu như chính phủ Anh mở cửa khi một phần lớn bộ phận dân số chưa được tiêm vaccine, số ca tử vong chắc chắn sẽ lớn hơn rất nhiều. Nhưng tầm bảo vệ thực sự của vaccine là tới đâu?
Đó là câu hỏi quan trọng nhất, và đáp án sẽ giúp xác định tình hình dịch bệnh khi các trường học ở Anh mở cửa trở lại vào mùa thu, khi thời tiết lạnh và mọi người ở trong nhà nhiều hơn.
Một yếu tố quan trọng khác là nước Anh đã đạt miễn dịch cộng đồng đến mức nào. Nói cách khác, khi nào thì có đủ người tiêm vaccine hoặc có kháng thể để khiến virus không thể lây nhiễm.
"Bạn có thể chạy những mô hình dự đoán rất đơn giản để biết liệu số ca nhiễm tháng này có nhất quán với sự miễn dịch cộng đồng hay không", giáo sư Mark Woolhouse từ Đại học Edinburgh cho biết.
"Quan điểm của tôi là đúng như vậy, có một số cảnh báo nhưng điểm mấu chốt là những dữ liệu đó phù hợp với tác động của miễn dịch cộng đồng", ông Woolhouse nói thêm.
Ông Woolhouse nhắc tới một con số từ Văn phòng Số liệu Quốc gia Anh cho thấy khoảng 90% người trưởng thành ở Anh đã có kháng thể Covid-19, cho thấy khả năng đáp ứng miễn dịch khi bị nhiễm.
"Đây là một con số rất lớn và nó có thể đã có tác động", ông nói.
Giáo sư Martin Hibberd, cũng đến từ Trường Vệ sinh và Dược học Nhiệt đới London, đồng ý rằng miễn dịch cộng đồng đang trở thành viễn cảnh có thể đạt được.
"Chúng ta đang tiến tới khả năng miễn dịch cộng đồng, nhưng tôi nghĩ chúng ta chưa đến đích", ông nói.
 |
| Việc tuyển Anh vào đến chung kết kỳ EURO 2020 được cho là góp phần vào nguyên nhân dẫn đến số ca nhiễm Covid-19 tăng vọt vào giữa tháng 7. Ảnh: Shutterstock. |
Nhưng nếu như nước Anh đã gần đạt tới miễn dịch cộng đồng, tại sao lại có sự gia tăng đột biến số ca nhiễm vào giữa tháng 7. Điều gì tạo ra sự nhảy vọt đó? Các nhà khoa học cho rằng có 2 nhân tố chính: Vòng chung kết bóng đá các quốc gia châu Âu (EURO) và việc các trường học của Anh nghỉ hè.
"Khi nhìn vào miễn dịch cộng đồng, bạn sẽ kỳ vọng nhiều đợt dịch đạt đỉnh vào nhiều thời điểm khác nhau, vì có các cấp độ miễn dịch khác nhau trên toàn bộ đất nước. Nhưng đó không phải là điều chúng ta đã thấy, mà là một sự sụt giảm đồng bộ trên cả nước. Điều này cho thấy một yếu tố bên ngoài - một điều gì đó xảy ra trên toàn bộ quốc gia vào cùng một thời điểm.
Điều gì sẽ đến khi mùa đông tới?
Tại kỳ EURO vừa diễn ra, tuyển Anh đi đến trận đấu cuối cùng và các quán rượu trên khắp đất nước đã có một thời gian vô cùng bận rộn. Theo các nhà khoa học, việc tụ tập xem bóng đá chính là nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng đột biến các ca nhiễm vào giữa tháng 7. Sau đó, khi chính quyền yêu cầu người dân cài đặt ứng dụng trên điện thoại di động để biết mình có tiếp xúc với người nhiễm hay không, rất nhiều người đã phải cách ly tại nhà.
Cũng theo ông Edmunds, số ca nhiễm có thể đã tăng trở lại nếu không vì các trường học vẫn đóng cửa. Học sinh các cấp phải ở nhà nên có ít nguy cơ tiếp xúc với dịch bệnh hơn.
Tuy nhiên, khi các trường học khai giảng trở lại vào tháng 9, và nhiều người dành thời gian trong nhà hơn, số ca nhiễm ở Anh có thể tăng trở lại.
"Chúng ta vẫn có mức độ lây nhiễm cao trong cộng đồng. Khoảng một trong 65 người dân Anh đang mang theo virus, và điều đó có nghĩa là tỷ lệ lây nhiễm sẽ không giảm khi tháng 9 tới", giáo sư James Naismith, giám đốc viện Rosalind Frankling ở Oxford, nhận định.
Theo ông Naismith, virus chắc chắn sẽ có cơ hội để lây nhiễm cho nhiều người hơn vào tháng 9, khi các trường học mở cửa trở lại.
Hai vấn đề khác có thể phá hủy tất cả đó là các biến thể mới và việc sụt giảm hiệu quả miễn dịch một thời gian dài sau khi tiêm vaccine. Số ca nhiễm cao sẽ dẫn đến khả năng tạo ra các biến thể mới. Dù sao thì điều này cũng xảy ra với hầu hết virus, trong đó có virus cúm mùa.
 |
| Các nhà khoa học Anh đang phát triển các loại vaccine mới để chống lại các biến thể của virus SARS-CoV-2. Ảnh: Shutterstock. |
Hiện tại, giới khoa học và các công ty dược đang nghiên cứu phát triển các loại vaccine khác nhằm xử lý những biến thể mới đã xuất hiện trong năm qua. Nhóm nghiên cứu vaccine Oxford, đơn vị đứng sau sự ra đời của AstraZeneca, đang làm việc để tìm ra vaccine cho biến thế Beta. Biến thể này lần đầu được phát hiện ở Nam Phi và được coi là có khả năng vượt qua hàng phòng thủ do các vaccine hiện tại thiết lập.
Và tiếp đó là vấn đề về hiệu quả của vaccine. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng kháng thể Covid-19 giảm dần theo thời gian sau khi tiêm chủng. Điều này có thể hạn chế khả năng bảo vệ của mọi người chống lại virus.
Một nghiên cứu công bố vào tuần trước chỉ ra rằng hiệu quả của vaccien Pfizer giảm trung bình 6% sau mỗi 2 tháng. Những phát hiện như vậy cho thấy chính phủ Anh có thể phải thiết lập một chương trình tiêm chủng tăng cường cho những người trên 50 tuổi, để có thể bảo vệ họ trước virus trong mùa đông.
