Theo Wall Street Journal, các cuộc khủng hoảng tài chính và chính trị đang xuất hiện trên khắp thế giới, đặc biệt ở những quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Trước những khó khăn từ dịch bệnh và cuộc chiến ở Ukraine, những quốc gia này đang đối mặt với áp lực không hề nhỏ khi các khoản nợ nước ngoài vẫn tiếp tục gia tăng.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ước tính 38 quốc gia đang phát triển đứng trước rủi ro liên quan đến nợ đọng.
“Những tác động của đại dịch về mặt chi phí tài chính, cuộc chiến ở Ukraine, việc Mỹ nâng lãi suất đã tạo ra những căng thẳng tài khóa nghiêm trọng tại hàng loạt thị trường mới nổi. Mỗi quốc gia đều là một trường hợp khác nhau”, William Jackson, Trưởng nhóm kinh tế thị trường mới nổi tại Capital Economics, cho biết.
Giá cả leo thang gây bất ổn xã hội
Một số chính phủ có nền tài chính công không ổn định phải đứng trước nhiều lựa chọn khó khăn. Trong khi đó, những động thái như cắt giảm lương thực hoặc trợ cấp nhiên liệu để củng cố tài chính có thể gây ra phản ứng tiêu cực tới người dân.
Lạm phát trong vòng 12 tháng tính đến tháng 6 tại Sudan đã chạm 192%, đồng thời khơi dậy các cuộc biểu tình dân sự chống lại quân đội ở thủ đô Khartoum.
Tại Lebanon, Trading Economics cho biết giá thực phẩm đã tăng hơn 3 lần trong năm qua. Đáng chú ý, các thành phố chỉ có điện vài giờ mỗi ngày.
 |
| Người dân Sri Lanka đang tham gia biểu tình yêu cầu chính phủ mới. Ảnh: AFP. |
Ở Uganda, chính phủ đã phải triển khai quân đội trên khắp các thành phố lớn diễn ra biểu tình phản đối tình trạng giá cả tăng cao kể từ tháng 4.
“Nền kinh tế tựa như bãi cát lún nhấn chìm đất nước. Giá cả cao đến nỗi tôi không đủ tiền mua một bữa ăn”, George Lomotey, một lao động thất nghiệp ở Ghana, cho biết không thể tìm được việc làm kể thời điểm khi tốt nghiệp đại học 2 năm trước.
Trong khi phần lớn nước đang phát triển bị giá cả leo thang tác động thì với những quốc gia vay ngoại tệ như Sri Lanka, mối lo ngại lớn nhất hiện nay là khủng hoảng tài chính. Bên cạnh tình trạng giá cả gia tăng, việc đồng USD mạnh lên khiến thực phẩm và nhiên liệu nhập khẩu đắt hơn, nhấn chìm đồng nội tệ và nâng chi phí trả nợ bằng USD.
Mặt khác, những thị trường mới nổi có quy mô lớn như Ấn Độ, Brazil hay Mexico có thể dễ dàng tránh được tình trạng này.
Cái bóng Sri Lanka bao phủ nhiều nước
Sri Lanka được giới kinh tế coi là tấm gương để cảnh giác. Quốc gia Nam Á đã gặp phải nhiều vấn đề tài chính ngay khi đại dịch xuất hiện. Đây là nguyên do khiến doanh thu du lịch sụt giảm nghiêm trọng.
Dù đẩy mạnh vay từ Trung Quốc, Sri Lanka lại không điều chỉnh chi tiêu. Giá hàng hóa tăng cao kéo hóa đơn nhập khẩu gia tăng, gây ra vỡ nợ, lạm phát, khan hiếm lương thực và bất ổn xã hội.
Tương tự, doanh thu du lịch của Tunisia cũng giảm mạnh. Chính phủ đang đàm phán với IMF về gói cứu trợ trị giá 4 tỷ USD. Tuy vậy, các chuyên gia kinh tế tin rằng khó có gói cứu trợ nào được thông qua để giúp Tổng thống Kais Saied.
Chúng tôi nay chỉ bật điều hòa 1 giờ/ngày thay vì 5 giờ như trước đây. Ngay cả việc là ủi cũng chỉ thực hiện 1 lần/tháng
Anour Ouafi, công chức 62 tuổi
Tháng trước, hàng loạt cuộc biểu tình đã nổ ra chống lại dự thảo hiến pháp của ông Saied. Tình trạng lạm phát và khó khăn kinh tế khác đã thúc đẩy các cuộc đình công để phản đối kế hoạch cắt giảm lương và lương thực của khối dịch vụ công.
Trước đó, IMF đã can thiệp giúp Pakistan, quốc gia suýt vỡ nợ và mất điện triền miên do hóa đơn nhập khẩu nhiên liệu tăng.
Để ổn định tài chính và đáp ứng các điều kiện cứu trợ của IMF, chính phủ Pakistan đã cắt khoản trợ cấp xăng trị giá 600 triệu/tháng vào tháng 6. Các động thái này chỉ làm lạm phát nặng nề hơn và vọt lên mức 21% vào tháng 6, buộc ngân hàng trung ương phải nâng lãi suất lên 15% trong tháng này.
Một số người Pakistan cho rằng IMF đang khiến cuộc sống thêm khó khăn. Muhammad Afzal, 42 tuổi và có 3 đứa con, cho biết giá một số loại thực phẩm đã tăng gấp đôi kể từ khi chính phủ mới lên cầm quyền vào tháng 4. Chế độ ăn uống của gia đình này hiện chi có một số món cơ bản như đậu lăng.
“Mọi người sẽ chết đói nếu lạm phát không được kiểm soát. Họ sẽ bắt đầu cướp của người khác để phục vụ nhu cầu cá nhân”, Afzal nói.
Trường học đóng cửa vì học sinh không có cái ăn
Ở Ghana, lạm phát hàng năm đã tăng 29,8% vào tháng 6, mức cao nhất trong 19 năm qua. Đồng nội tệ là cedi cũng mất 24% giá trị so với USD kể từ tháng 1.
“Tình trạng tài khóa lộn xộn tại Ghana có thể dễ dàng dự đoán. Đáng buồn là chúng ta có thể chứng kiến một Sri Lanka thứ hai”, Sebastian Spio-Garbrah, nhà phân tích trưởng tại công ty tư vấn rủi ro DaMina Advisors, nhận định.
Các nghiệp đoàn đại diện cho giáo viên, nhân viên y tế và công chức tuyên bố phản đối chính phủ nếu không được trả trợ cấp sinh hoạt phí 20%. Trong hai ngày liên tiếp vào tháng 6, cảnh sát đã phải dùng hơi cay và đạn cao su để giải tán đoàn người biểu tình.
 |
| Lạm phát tại Ghana đã tiến sát 30% vào tháng 6. Ảnh: Getty. |
Một số trường công lập ở miền Tây Ghana đành đóng cửa do không còn nhận trợ cấp bữa ăn từ chính phủ. “Nếu không nhận được tiền và thực phẩm, chúng tôi buộc phải đóng cửa. Không thể tiếp tục học sinh nhịn đói được”, Magnus Innocent, người đứng đầu hệ thống trường học khu vực, bức xúc.
Tại Ai Cập, giới chức trách đã hoãn kế hoạch giảm trợ cấp bánh mì baladi, một mặt hàng chủ lực của người Ai Cập, cũng như giá điện trong 6 tháng. Vào tháng 3, chính phủ đã triển khai gói cứu trợ trị giá 130 tỷ bảng Ai Cập cho các gia đình, tương đương 6,9 tỷ USD, để chống lại sự ảnh hưởng từ chiến sự Ukraine.
Các nhà kinh tế cho rằng Ai Cập có nhiều khả năng nhận được khoản vay hỗ trợ từ IMF hơn những nước như Tunisa.
