Nằm nép mình giữa những ngôi mộ có dấu xương cá voi của những thuyền trưởng đã khuất, các hang cáo Bắc Cực hay bãi biển phủ đầy tuyết, một loạt đĩa vệ tinh hướng về phía chân trời từ thị trấn Utqiagvik, bang Alaska, Mỹ.
Khác xa với hệ thống cáp quang siêu tốc cung cấp kết nối Internet đến mọi nơi trên thế giới, các thị trấn ở Bắc Cực như Utqiagvik thường dựa vào kết nối vệ tinh vốn có nhiều hạn chế và kém tin cậy.
 |
| Một bến tàu ở thị trấn Utqiagvik ở Alaska bị bao quanh bởi lớp băng dày vào tháng 10. Ảnh: WSJ. |
Với những sinh viên tại đây, việc xem video cũng là một điều khó khăn. Trong khi đó, các bệnh viện phải tốn hàng giờ để tải lên các bản quét y tế, còn những nhà khoa học đôi khi phải vật lộn chỉ để mở email.
Biên giới cuối cùng của kỹ thuật số
WSJ gọi Bắc Cực là một trong những biên giới kỹ thuật số cuối cùng của thế giới. Cho đến nay, hệ thống cáp quang dưới biển đã mang hơn 99% lưu lượng liên lạc và dữ liệu xuyên lục địa đi qua gần hết mọi đại dương lớn trên thế giới.
Tuy nhiên, Bắc Băng Dương là ngoại lệ duy nhất. Những dải băng ở khu vực này là trở ngại quá lớn với cáp quang.
Cho đến gần đây, khi những tảng băng đó bắt đầu tan chảy do hệ quả từ biến đổi khí hậu, các công ty viễn thông mới tìm đến khu vực này.
Bắc Cực là nơi gần với châu Á, châu Âu và Bắc Mỹ hơn bất kỳ điểm nào khác trên Trái Đất. Điều đó đồng nghĩa rằng một tuyến đường cáp quang đi qua nơi này sẽ là quãng đường ngắn và hiệu quả nhất so với các luồng dữ liệu khác.
 |
| Bắc Cực là một trong những biên giới kỹ thuật số cuối cùng của thế giới do những dải băng là trở ngại quá lớn để xây dựng tuyến cáp quang ở khu vực này. Ảnh: WSJ. |
“Việc biến đổi khí hậu đã khiến mọi việc trở nên dễ dàng hơn về mặt kỹ thuật", AJ Knaapila, chủ tịch kiêm CEO của công ty phần mềm, an ninh mạng và viễn thông Phần Lan Cinia Oy cho biết.
Cùng với các đối tác khác, Cinia sẽ xây dựng một tuyến cáp quang biển xuyên Bắc Cực trong những năm tới, một dự án ước tính trị giá khoảng 1,2 tỷ USD.
Tuyến cáp quang ưu việt
Theo WSJ, tuyến cáp quang Bắc Cực sẽ mang đến kết nối ngắn nhất giữa London và Tokyo. Điều này mang ý nghĩa to lớn đối với các ngành như giao dịch tài chính, nơi một phần nghìn giây có thể tạo ra sự khác biệt giữa một giao dịch lãi hoặc lỗ.
Ngoài ra, dự án cũng sẽ mang lại kết nối cực kỳ cần thiết cho các thị trấn nông thôn phía bắc như Utqiagvik, thay đổi nơi này trở thành thành một giao lộ kỹ thuật số quan trọng.
Ông Knaapila khẳng định khả năng cung cấp liên lạc với độ trễ thấp là một trong những ưu điểm lớn nhất của tuyến cáp.
Theo Tim Stronge, nhà phân tích tại công ty phân tích cáp ngầm TeleGeography, thông qua tuyến cáp quang xuyên Bắc Cực, một ngân hàng ở London có thể truyền dữ liệu đến Tokyo nhanh hơn từ 30-40% so với các tuyến đang được triển khai hiện nay.
 |
| Theo kế hoạch, tuyến cáp quang ở Bắc Cực sẽ có từ 12-16 cặp sợi quang, với mỗi cặp có lưu lượng truyền tải khoảng 15 terabit/s. Ảnh: Cinia. |
Ngoài dịch vụ tài chính, Cinia cho biết các ngành công nghiệp khác cũng sẽ được hưởng lợi từ cơ hội đa dạng hóa tuyến đường cáp quang.
Paul Gabla, giám đốc kinh doanh và tiếp thị của Alcatel Submarine Networks, cho biết hiện nay gần như mọi tuyến cáp ngầm nối châu Á và châu Âu đều đi qua Ai Cập.
Tuy nhiên, đây cũng là tuyến đường phổ biến để vận chuyển hàng hóa, dẫn đến việc các phương tiện gây ra sự cố đứt cáp.
Theo Gabla, nguyên nhân phổ biến nhất là hoạt động đánh bắt cá. Trong khi đó, ở Bắc Cực, lưu lượng vận chuyển hoặc các hoạt động đánh bắt cá chỉ ở mức tối thiểu và phần lớn là vào mùa đông. Ngoài ra, dải băng ở nơi này cũng là "lá chắn" vững chắc cho cáp quang khỏi thiệt hại do con người gây ra.
Tuy nhiên, viễn cảnh ấy chỉ khả thi trên lý thuyết, còn trong thực tế, việc xây dựng tuyến cáp quang biển xuyên qua Bắc Cực là một thách thức to lớn.
Gian nan hành trình đưa Internet đến Bắc Cực
Cinia, công ty được sở hữu 77,5% bởi chính phủ Phần Lan đã từng nhiều lần thất bại với những dự án tương tự ở Bắc Cực.
Năm 2019, Cinia từng ký hợp đồng hợp tác với công ty MegaFon của Nga trong một dự án định tuyến cáp phía đông từ châu Âu qua Bắc Cực của Nga đến châu Á.
Đến năm 2021, Cinia thừa nhận dự án đổ vỡ sau khi sự hỗ trợ của chính phủ Nga đối với dự án bắt đầu giảm dần, bên cạnh rủi ro địa chính trị khi vận hành một luồng dữ liệu gần nước Nga là quá cao.
 |
| AJ Knaapila, chủ tịch kiêm CEO của công ty phần mềm, an ninh mạng và viễn thông Phần Lan Cinia giới thiệu bản đồ chi tiết toàn bộ tuyến cáp quang ngầm trên thế giới. Ảnh: WSJ. |
Trong hơn hai thập kỷ qua, có không ít các tuyến cáp quang đi qua Bắc Cực đã được lên kế hoạch tỉ mỉ. Tuy nhiên, tất cả đều bị hủy bỏ và trì hoãn vô thời hạn, một phần do những thách thức trong việc tìm kiếm tài trợ cho dự án đầu tiên ở nơi này.
Với tham vọng biến kế hoạch này trở thành hiện thực, trong một năm rưỡi qua, Cinia đã thành lập liên doanh với Arteria Networks của Nhật Bản và một công ty địa phương là Far North Digital.
Theo Alcatel Submarine Networks, công ty con của Nokia ước tính, chiều dài tuyến cáp sẽ đạt khoảng 16.880 km vẫn còn có thể thay đổi trong tương lai
Theo đại diện của Cinia cho biết, tuyến cáp mới phải kiếm được hơn 80 triệu USD hàng năm, trong vòng đời khoảng 25 năm mới giúp công ty có lãi.
Do thiếu kinh phí, các đối tác trong dự án này phải tự bỏ tiền túi ra tài trợ bằng doanh thu từ nhiều lĩnh vực kinh doanh khác, trong lúc vẫn đang tìm kiếm nguồn tài trợ từ các nhà đầu tư bên ngoài và khách hàng trong tương lai.
Ngoài vấn đề chi phí, lớp băng vĩnh cửu cũng là rào cản lớn trong việc xây dựng tuyến cáp. Ông Gabla cho biết, dù biến đổi khí hậu đã khiến Bắc Cực ấm và có mưa nhiều hơn, nhưng công việc xây dựng tuyến cáp ở nơi đây chỉ có thể thực hiện trong những tháng mùa hè khi băng tan.
 |
| Lớp băng vĩnh cửu ở Bắc Cực là rào cản lớn trong việc xây dựng tuyến cáp. Ảnh: Submarine Force Atlan. |
Bên cạnh đó, khâu bảo trì cũng là một vấn đề khác. Phần lớn các tàu cáp hiện không được thiết kế để xuyên qua băng và Cinia vẫn đang phải thảo luận liệu có thể gia cố thêm cho các tàu chuyên dụng để hoạt động trong môi trường Bắc Cực.
Đây cũng là điều làm cho khách hàng tiềm năng của tuyến cáp lo lắng. Takahiro Sumimoto, phó chủ tịch cấp cao về cáp quang biển của NTT Ltd, một công ty cơ sở hạ tầng có trụ sở tại London thuộc sở hữu của Nippon, lo ngại nếu tuyến cáp bất ngờ bị đứt trong những tháng mùa đông, người dùng có thể phải đợi vài tháng để nó hoạt động trở lại.
Những nhà khoa học tiên phong
"Những nhà khoa học tiên phong" là một cuốn sách thú vị về lịch sử của những phát minh nổi tiếng. Để có được những đóng góp vĩ đại cho nhân loại, các nhà khoa học nổi tiếng đã làm việc với lòng say mê và tinh thần học hỏi không ngừng.
