Hội hè đình đám là gì? Bốn tiếng này đối với người thành thị nghe như xa lạ, nhưng đối với dân quê thì thật là quen thuộc, nhất là dân quê trước đây, khi hàng năm mỗi kỳ xuân tới, thu về, những người dân chất phác đồng ruộng được nghỉ ngơi sau những vụ làm đồng vất vả. Để mua vui trong những dịp nghỉ ngơi này, nơi nơi lần lượt các làng có tổ chức Hội hè đình đám.

Giở tự điển ra để tìm nghĩa, chúng ta sẽ thấy ghi: - hội: Cuộc vui tổ chức cho những người dự. - hội hè: Chỉ chung các cuộc vui tổ chức cho mọi người dự. - Đình: Nhà họp việc làng. - Đình đám: Chỉ những cuộc hội họp ở chốn thôn quê.

Qua mấy định nghĩa sơ lược trên, chúng ta có thể tóm lại cho cả bốn chữ “hội hè đình đám" một định nghĩa hợp với câu chuyện trình bày hôm nay.

"Hội hè đình đám" là những cuộc tổ chức hội họp tại các xã thôn nhân dịp làng vào đám và trong dịp vào đám này có nhiều trò mua vui cho dân thôn giải trí.

Nghe định nghĩa như vậy các bạn sẽ hỏi làng vào đám là gì?

Làng vào đám còn gọi là “Trà nhập tịch”, và chúng ta hãy nghe Phan Kế Bính giải thích ý nghĩa “Trà nhập tịch" trong Việt Nam phong tục, in trong Đông Dương tạp chí vào hai năm 1913-1914.

“Lễ nhập tịch này cũng đồng một ý nghĩa với cách ăn Tết đầu năm, nghĩa là dân mình khó nhọc vất vả quanh năm, thì phải có dịp ăn uống vui chơi cho giải trí”. Làng vào đám hàng năm để cúng lễ Thần linh và nhân dịp này cũng để dân làng hội họp mua vui và tìm hiểu nhau.

Tất cả những việc tế lễ Thần linh, tổ chức hội họp để dân làng hoặc ăn uống hoặc mua vui với nhau, gọi tóm lại là “Hội hè đình đám”.

Ảnh minh hoạ.

Mục đích của hội hè đình đám

• Dân quê quanh năm làm lụng vất vả, đầu tắt mặt tối, hàng năm họ chỉ có hai dịp rảnh rỗi sau vụ cấy lúa chiêm vào tháng Chạp và lúa mùa vào tháng bảy, tháng Giêng, tháng hai và tháng tám là lúc dân quê được nghỉ ngơi, lúa những lúc này đã cấy xong và những hoa mầu phụ cũng đã trồng, mùa gặt chưa tới, và hoa mầu phụ cũng chưa dỡ. Nhân dịp này các làng xã tổ chức Hội hè cho dân chúng mua vui.

Xuân, Thu là hai mùa của Hội hè, nhưng Hội hè mùa Xuân nhiều hơn.

Các làng xã đua nhau mở hội, có làng mở hội sớm, có làng mở hội muộn, có làng mở hội từ trong năm như làng Bạch Lưu Hạ huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Yên (Vĩnh Phú), có làng sang tháng ba, tháng tư mới mở hội như hội làng Phù Đổng huyện Tiên Du tỉnh Bắc Ninh (Hà Bắc). Trong hội thường có nhiều trò vui gọi là bách hí.

• Tuy nhiên, để dân chúng mua vui, những mục đích của hội hè đình đám không phải chỉ có thế, và mua vui cho dân chúng cũng không phải là mục đích đầu tiên của hội hè. Có thể nói được rằng mục đích đầu tiên của hội hè đình đám là để dân làng tỏ lòng thành kính và biết ơn đối với Đức Thành hoàng, Thần linh coi sóc che chở cho dân làng.

“Thành hoàng là biểu hiện của lịch sử, phong tục đạo đức pháp lệ cùng hy vọng chung của cả làng, lại cũng là một thứ uy quyền siêu việt, một mối liên lạc vô hình, khiến cho hương thôn thành một đoàn thể có một tổ chức và hệ thống chặt chịa”.

Theo tin tưởng của ta, Đức Thành hoàng ngự tại đình, chứng kiến đời sống của dân xã, bảo vệ cho mọi người, phù hộ cho làng được thịnh vượng, ngài thông cảm với nếp sống của dân chúng, cùng dân chúng ghi nhớ mọi kỷ niệm của làng xã.

Luật lệ thói tục đạo đức được ngài duy trì. Dân làng nhất nhất tuân theo luật lệ của làng, luật lệ đã được cả làng, dưới sự che chở của ngài, chấp nhận.

Hàng năm dân làng vào đám để tỏ lòng biết ơn thần linh, dịp vào đám thường nhằm nhân ngày kỷ niệm của Đức Thành hoàng, ngày đản sinh hoặc ngày kỷ nhật của ngài hoặc một ngày nhắc lại một kỷ niệm về ngài. Những làng thờ Hưng Đạo vương thường mở hội vào ngày 20 tháng tám, làng Phù Đổng vào ngày mùng 9 tháng tư, làng Trường Yên tỉnh Ninh Bình (Hà Nam Ninh) thờ vua Đinh Tiên Hoàng vào ngày 20 tháng hai, làng Đồng Nhân thờ Hai Bà Trưng vào các ngày mồng 5 và mồng 6 tháng hai.