Hiệu quả mô hình phòng điều tra thân thiện

Triển khai Quyết định 1863 của Thủ tướng phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em giai đoạn 2020-2025, Bộ Công an đã chỉ đạo công an các đơn vị địa phương xây dựng mô hình “Phòng điều tra thân thiện” phục vụ công tác điều tra, lấy lời khai người bị hại dưới 18 tuổi.

Sau hai năm triển khai tại 33 đơn vị, địa phương, mô hình đã mang lại hiệu quả tích cực trong các vụ án liên quan đến trẻ em. Nhiều vụ việc với những tình tiết phức tạp từng bước được tháo gỡ, tạo điều kiện cho lực lượng chức năng đẩy nhanh tiến độ điều tra, sớm kết thúc vụ án.

Coi nạn nhân như người thân trong gia đình

Tại tỉnh Bắc Giang, Công an tỉnh đã nhanh chóng xây dựng và đưa Phòng điều tra thân thiện sử dụng trong hoạt động phỏng vấn, lấy lời khai thân thiện đối với trẻ em là nạn nhân, nhân chứng các vụ việc liên quan đến pháp luật; trẻ em có hành vi vi phạm pháp luật.

Phòng điều tra thân thiện được xây dựng khang trang, sạch đẹp, được trang trí, lắp đặt các dụng cụ, trò chơi, tạo cho trẻ em có cảm giác gần gũi, thân thiện hơn với lực lượng làm nhiệm vụ.

Phòng điều tra thân thiện công an tỉnh Đồng Tháp.

Thượng úy Bùi Xuân Lộc, cán bộ điều tra Phòng Cảnh sát Hình sự Công an tỉnh Bắc Giang, cho biết với những điểm đặc trưng riêng, buổi phỏng vấn, lấy lời khai tại Phòng điều tra thân thiện diễn ra cởi mở và đạt hiệu quả cao, góp phần điều tra xử lý các vụ việc được nhanh chóng.

Đặc biệt, nhiều vụ việc với những tình tiết phức tạp từng bước được tháo gỡ, tạo điều kiện cho lực lượng chức năng đẩy nhanh tiến độ điều tra, đưa ra những đường lối xử lý đúng đắn, sớm kết thúc vụ án. Đồng thời tạo được sự thoải mái, đồng tình từ phía cha, mẹ và người đại diện hợp pháp của trẻ em.

Kể lại vụ việc Phòng Cảnh sát hình sự công an tỉnh thụ lý mới đây, thượng úy Bùi Xuân Lộc cho biết tháng 7/2022, phòng tiếp nhận cháu P. (12 tuổi, nạn nhân trong vụ án xâm hại tình dục trẻ em tại huyện Lục Ngạn) và cháu T. (13 tuổi, nạn nhân bị 4 đối tượng thực hiện hành vi xâm hại tình dục tại huyện Việt Yên).

Trong vụ việc tại huyện Việt Yên, thượng úy Lộc nhận định đây là vụ án có tính chất đặc biệt nghiêm trọng. Trước đó, thông qua mạng xã hội, cháu T. quen biết 4 công nhân trên địa bàn. Trong một lần đến phòng trọ, cháu đã bị 4 người này thực hiện hành vi xâm hại tình dục.

“Ban đầu khi làm việc với cháu T. tại UBND thị trấn Việt Yên, cháu lộ rõ tâm lý sợ sệt, e ngại, tinh thần không ổn định. Tại đây, cháu không muốn trình bày, không muốn khai báo về sự việc xấu hổ vừa xảy ra. Trước tình hình trên, chúng tôi trực tiếp báo cáo lãnh đạo đưa cháu và gia đình về phòng điều tra thân thiện. Để tạo tâm lý thoải mái, khi đi vào phòng điều tra thân thiện, chúng tôi không đi bằng cổng chính, mà đi bằng cổng phụ. Đây là khu vực gần dân cư, giống như chúng tôi đến một căn nhà tập thể của người dân chứ không phải phòng làm việc của công an”, thượng úy Lộc kể lại.

Thượng úy Bùi Xuân Lộc.

“Trong phòng điều tra thân thiện, chúng tôi bố trí hoa quả, truyện tranh. Nắm bắt được tâm lý các cháu nhỏ thích đọc truyện tranh, lúc này điều tra viên gợi ý cháu có thể ăn bánh kẹo, đọc truyện, coi đây như một cuộc nói chuyện bình thường, coi các chú công an như người thân của mình. Sau 20 phút đọc truyện tranh, được sự động viên của cán bộ điều tra và gia đình, cháu đã bình tĩnh trả lời. Qua đó giúp điều tra viên củng cố được hồ sơ sự việc”, thượng úy Lộc nói.

Việc điều tra với nạn nhân dưới 18 tuổi là rất khó khăn

Từ đầu năm 2021 đến nay, Công an tỉnh Bắc Giang đã điều tra làm rõ 42 vụ, 47 người có hành vi xâm hại trẻ em; 56 vụ, 107 người dưới 18 tuổi vi phạm pháp luật. Đến nay, 100% các vụ án xâm hại trẻ em và các vụ án, vụ việc liên quan đến người dưới 18 tuổi vi phạm pháp luật được điều tra làm rõ người gây án, khởi tố hoặc xử lý hành chính theo quy định của pháp luật.

Trong đó, Phòng điều tra thân thiện của Phòng Cảnh sát Hình sự Công an tỉnh Bắc Giang đã phục vụ 15 lượt làm việc với 15 trường hợp trẻ em là người bị hại, người làm chứng trong các vụ án xâm hại tình dục trẻ em trên địa bàn. Quá trình làm việc, các điều tra viên luôn quán triệt thực hiện nghiêm nguyên tắc bảo vệ trẻ em và không làm tái tổn thương nạn nhân.

Phóng điều tra thân thiện Công an tỉnh Hà Giang.

Trung tá Hoàng Văn Hiếu, Phó trưởng Phòng Cảnh sát Hình sự, Công an tỉnh Bắc Giang, cho biết việc có Phòng điều tra thân thiện bảo đảm tính nhân văn; giúp điều tra viên hỗ trợ nạn nhân ổn định tâm lý để khai báo và trao đổi thông tin. Ðây cũng là nơi lấy lời khai nạn nhân trong những vụ mua bán phụ nữ, trẻ em. Lời khai được bảo đảm an toàn, bí mật theo nguyên tắc bảo vệ tốt nhất cho nạn nhân, người chưa thành niên.

Cùng với đó, lãnh đạo Phòng Cảnh sát Hình sự cũng luôn nhắc nhở cán bộ điều tra, điều tra viên từ trang phục, thái độ, đến cách đặt vấn đề, tạo góc độ gần gũi. Ví như, khi làm việc với các bị hại là nam giới, các cán bộ điều tra, điều tra viên có những tác động phù hợp. Các cháu nam thích bóng đá, cán bộ điều tra cho cháu chơi bóng, hay nói chuyện về bóng đá tạo sự gần gũi. Với các cháu thích đọc truyện thì cho các cháu đọc truyện.

Các bé gái được cho tham gia các chơi trò chơi, xem tranh ảnh,… một cách rất tự nhiên. Qua đó, khơi gợi để các cháu cung cấp thông tin trung thực. Qua đây, bố mẹ, người giám hộ của các cháu tin tưởng, đặt niềm tin, đến đây được bảo vệ một cách tuyệt đối.

Phòng điều tra thân thiện Công an tỉnh Lào Cai.

Bên cạnh những thuận lợi, trung tá Hoàng Văn Hiếu cho rằng việc điều tra đối với lứa tuổi vị thành niên, lứa tuổi thiếu niên nhi đồng là điều khó khăn. Họ bị tác động không chỉ vì độ tuổi còn nhỏ, mà yếu tố vùng miền, hoàn cảnh gia đình cũng là trở ngại lớn. Vì vậy, khi tiếp nhận làm việc, các bộ và điều tra viên phải hiểu trước về gia đình, hoàn cảnh sống, môi trường học tập, thói quan để nâng cao hiệu quả điều tra.

Từ kết quả đó, trung tá Hoàng Văn Hiếu đề nghị các cơ quan chức năng, thời gian tới có tập huấn chuyên sâu cho cán bộ, điều tra viên về điều tra đối với trẻ em, đặc biệt là tâm lý, cách thức, phương pháp. Qua đó, tạo kỹ năng mềm, có tính chuyên sâu và điêu luyện. Bên cạnh đó, cần có các buổi tập huấn đánh giá về phòng điều tra thân thiện tại các địa phương khác để cùng học tập, rút kinh nghiệm để hướng tới mô hình này không chỉ là điểm quốc gia mà còn là của khu vực.