Từ Trốn thoát cho đến Quái vật ngoài không gian, năm 2017 vẫn đang chứng kiến sự trỗi dậy của những bộ phim kinh dị bom tấn. Yếu tố siêu nhiên kỳ ảo đôi khi pha lẫn kinh dị kích thích đến cực độ trí tò mò của khán giả, nhờ vậy mà những tác phẩm nặng nề hơn mức đơn thuần giải trí ấy mới có thể vượt lên thành “sao”.
Chẳng cứ phim Hollywood, yếu tố này trong Liêu Trai chí dị của Bồ Tùng Linh là một ví dụ cổ điển vô cùng nổi tiếng. Nhưng Liêu Trai chí dị có lẽ chỉ nổi tiếng hơn vì Trung Quốc đông dân, chứ một cấu tứ như vậy không hề hiếm gặp, ở Việt Nam thì có Truyền kỳ mạn lục, còn Nhật Bản, tuy có lẽ hiếm được độc giả Việt Nam biết đến về mảng này, cũng có Hẹn mùa hoa cúc, một tác phẩm không kém cạnh chút nào về những yếu tố ma quỷ ảo diệu hay những thông điệp ẩn giấu đằng sau sự ma mị.
Trong Hẹn mùa hoa cúc, cũng như Liêu Trai chí dị, ma quỷ thì nhiều, nhưng những hồn ma bóng quỷ ấy chẳng đủ sức làm những độc giả đã quen với kỹ xảo doạ dẫm của điện ảnh hiện đại phải e ngại. Những câu chuyện hồn ma vượt đường xa để giữ lời hứa với bạn, người vợ đã chết vẫn thuỷ chung chờ chồng, hay ngay cả người vợ bị bỏ rơi hoá thành ma nữ đuổi theo người chồng bội bạc và nhân tình, dù là ma đấy quỷ đấy nhưng không hề giật gân hù doạ.
 |
| Cuốn sách Hẹn mùa hoa cúc của tác giả Ueda Akinari. |
Cái ma mị quỷ quái trong tập truyện chỉ nhuốm màu tiếc thương, khi mà Akana nhận ra chỉ có hoá thành hồn ma đi ngàn dặm trong phút chốc mới giữ được lời hứa về đúng mùa hoa cúc và không ngần ngại tự kết liễu, hay Katsushiro tỉnh giấc thấy vợ mình đã biến mất, nhà mình đã bị bít kín trong lau sậy và rành rành một nấm mồ giữa nhà mới hiểu ra rằng mình đã về quá muộn.
Chẳng chút nhấn nhá vào máu me be bét đầu tóc rũ rượi, Hẹn mùa hoa cúc chỉ đau đáu những hối hận của cuộc đời dở dang, lầm lỗi. Những hồn ma ở đây hiện lên chỉ như một cách níu kéo những điều chưa trọn vẹn.
Và trong những điều chưa trọn vẹn ấy là những bài học gửi gắm. Ở thời đại mà thần thánh ma quỷ vẫn hiển hiện trong tâm trí mỗi người, không thể đánh giá thấp sức thuyết phục của những câu chuyện ma quái này.
Không kinh dị kiểu giật gân như phim ảnh thời nay, nhưng Hẹn mùa hoa cúc cũng làm người ta mơ hồ sợ hãi trước cái hư ảo, và giằng xé tâm can trước bản chất thực bên trong. Nhất là khi những chuyện ma quái đều bắt nguồn từ thiếu sót của kẻ đang sống, như tay võ sĩ không giữ được lòng chung thuỷ mà ngay lập tức tôn kẻ thắng trận lên làm chủ, lại còn nghe lệnh hắn ra sức giam giữ đồng đội để Akana thất hứa với bạn phương xa tới mức phải tuẫn tiết.
Ma quỷ cõi âm có thể là huyễn hoặc, nhưng ma quỷ tại tâm người lẩn khuất trong đời thực mới chính là điều rùng rợn nhất. Đọc truyện ma mà hoá ra đang soi vào tấm gương hiện thực rành rành, người sống sao có thể không lạnh gáy?
Mượn chuyện ma nói chuyện người, những truyện ngắn trong Hẹn mùa hoa cúc không cần doạ nạt mà vẫn cắt cứa tâm hồn độc giả. Tuy khó lòng đạt tới mức phê phán xã hội sâu sắc như tác phẩm đồ sộ Liêu Trai chí dị, nhưng Hẹn mùa hoa cúc chỉ với bảy truyện ngắn cũng mở ra một cánh cửa nhìn vào xã hội Nhật Bản thế kỷ mười tám, với rất nhiều những quan niệm về đức hạnh vẫn có thể thấy ở Nhật Bản ngày nay.
Chiều sâu của những tác phẩm kinh dị mang yếu tố siêu nhiên hoá ra chẳng phải một phát minh hiện đại, khi mà cái nhìn trực diện nhất để lý giải về con người và xã hội từ thời xưa đã đến từ những câu chuyện quỷ ma.
