Trong những chuyến đi khám phá đồng bằng sông Cửu Long, hai doanh nhân người Pháp đã bắt đầu bị cuốn hút bởi những bao hạt ca cao. Sức hấp dẫn đó đã thôi thúc cặp đồng sáng lập này đưa hãng sản xuất chocolate nghệ nhân đầu tiên của Việt Nam gây dựng tên tuổi và bước đầu nhận được những lời tán thưởng.
Hai doanh nhân đam mê sự ngọt ngào của chocolate sẵn sàng từ bỏ công việc hằng ngày của mình để thành lập công ty chocolate Marou. Họ đã thu mua hạt ca cao tại ba trong số bốn đồn điền của ông Võ Thanh Phước (64 tuổi) để sấy khô, lên men và trả tiền bảo hiểm theo giá thị trường đối với những hạt có chất lượng tốt hơn trung bình."Khi chúng tôi bắt đầu, những người nông dân nghĩ chúng tôi thật điên rồ. Nhưng bây giờ, họ đang cố gắng sản xuất ra nhiều hạt ca cao hơn", Vincent Marou, đồng sáng lập của công ty Mourou nói khi ông cắn nhẹ lên một nhân cacao. Mỗi bao hạt ca cao đều được kiểm tra riêng về mùi, màu sắc, hàm lượng và hương vị để đảm bảo chất lượng tốt cho những mẻ chocolate.
Cơ hội cho ngành ca cao Việt Nam phát triển
Ca cao có thể được thực dân Pháp trồng thử tại Việt Nam vào cuối thế kỷ 19, nhưng chưa bao giờ thực sự được xem như một cây hoa màu. Khi nhu cầu về chocolate chất lượng cao trên thế giới tăng lên, đặc biệt là ở thị trường mới nổi thì nguồn cung từ các nhà sản xuất truyền thống như Bờ Biển Ngà lại không đủ đáp ứng vì hầu hết cây ca cao đang rơi vào giai đoạn già cỗi. Chính vì vậy, ngành công nghiệp này đang nhắm đến Việt Nam như một nhà cung cấp mới. Giá ca cao đạt mức cao kỷ lục từ khoảng nửa năm nay (tính đến cuối tháng Giêng), trong bối cảnh những lo ngại về hàng tồn kho và một số con số ngành công nghiệp đang cảnh báo về mức thâm hụt có thể có của một triệu tấn ca cao vào năm 2020.
Ông Chris Jackson, chuyên gia kinh tế hàng đầu của Ngân hàng Thế giới tại Hà Nội nhận định: ngành công nghiệp chocolate hiện "không còn hy vọng để đa dạng hóa" nguồn cung cấp hạt ca cao bởi sự sụt giảm sản lượng hạt tại nhiều nước do nguy cơ sâu bệnh tăng cao hoặc tình trạng bất ổn chính trị.
Thống kê của Tổ chức ca cao quốc tế cho thấy, sản lượng ca cao ở Việt Nam hiện nay mới đạt 5.000 tấn mỗi năm, chỉ bằng khoảng 1/3 con số 1,4 triệu tấn xuất khẩu của Bờ Biển Ngà. “Tuy nhiên, điều này lại là cần thiết cho ngành công nghiệp sản xuất ca cao của Việt Nam một cơ hội phát triển”, Gricha Safarian, Giám đốc điều hành của Puratos Grand-Place, một liên doanh Bỉ trong đó sản xuất phần lớn chocolate cung cấp cho nhiều khách sạn, tiệm bánh, công ty kem tại Việt Nam cũng như xuất khẩu chocolate chất lượng cao và hạt ca cao ra nước ngoài cho biết.
Từ kinh nghiệm làm việc trong ngành công nghiệp ca cao non trẻ của Việt Nam trong hai thập niên, Safarian cho rằng: "Việt Nam có lợi thế để trở thành một nhà sản xuất hạt ca cao chất lượng với quy mô trung bình". "Trong những năm tiếp theo, thị trường hạt ca cao chất lượng sẽ mở rộng hơn do nguồn cung sụt giảm trong khi nhu cầu chocolate chất lượng tăng lên, đặc biệt là ở châu Á”, Safarian nói.
Chocolate của Việt Nam nổi bật trên thị trường với "nhiều hương vị khác nhau do hạt ca cao Việt Nam có những điểm khác biệt hơn so với hạt ca cao châu Phi", Safarian nói thêm.
Ngành ca cao Việt Nam trước những lựa chọn bước ngoặt
"Ngành ca cao của Việt Nam thực sự đang đứng trước những lựa chọn quyết định - nó có thể đi theo chất lượng hoặc số lượng", ông Viên Kim Cương, cán bộ quản lý chương trình phát triển ca cao của tổ chức phi chính phủ Helvetas (Thụy Sĩ), người trực tiếp làm việc chứng nhận ca cao cho nông dân nói.
Việt Nam là nước nổi tiếng về xuất khẩu nông sản như cung cấp khoảng 50% sản lượng cà phê Robusta thô trên thế giới, và xuất khẩu cá da trơn giá rẻ nhưng liên tục vấp phải các biện pháp chống bán phá giá của Hoa Kỳ. Marou và Puratos Grand hy vọng chính phủ phải có một lộ trình thị trường rõ ràng hơn đối với sản xuất và tiêu thụ ca cao để tạo điều kiện cho họ tăng thêm giá trị tại địa phương và xây dựng danh tiếng cho chocolate cao cấp Việt Nam.
Các sản phẩm chocolate “Made in Việt Nam” đã bắt đầu được tìm thấy trong nhà hàng từ Paris đến Tokyo. "Chúng tôi chuyển đổi một sản phẩm nông nghiệp, hạt ca cao cộng với đường thành chocolate chất lượng cao, sản phẩm cao cấp trên thị trường xuất khẩu", Safarian nói.
Việc Marou và Samuel Maruta thiết lập một công ty chocolate nghệ nhân tại Việt Nam là một rủi ro vì Việt Nam là một nước vốn không được biết đến nhiều với ca cao, chocolate cũng như không nhiều mặt hàng xuất khẩu chất lượng cao. Nhưng cặp đôi này đã thành công trong sản xuất chocolate đơn nguồn gốc Việt Nam tạo nên một cuộc cách mạng mới, một cuộc nổi loạn chống lại sự độc quyền trong một ngành công nghiệp bị chi phối bởi những tên tuổi lớn như Kraft và Ferrero, Ý.
Từ nhà máy sản xuất tại TP.HCM, họ đang xuất khẩu gần hai tấn chocolate một tháng cho 15 quốc gia trên thế giới. “Chúng tôi muốn thúc đẩy chất lượng ca cao, để ca cao Việt Nam được biết đến với chất lượng chứ không phải số lượng", nhà đồng sáng lập Morou, Samuel Maruta nói. Các quan chức tại Bộ Ngoại giao vinacacao cho biết, họ đặt mục đích tăng sản lượng ca cao năm lần vào năm 2020, nhưng từ chối cung cấp thêm chi tiết.
Tăng cường chất lượng
Những nhà thu mua lớn bao gồm cả MARS (công ty đứng đầu ngành công nghiệp chế biến hạt ca cao) sẵn sàng tạo điều kiện cho ngành ca cao Việt Nam phát triển với chất lượng cao hơn, thậm chí sẽ đưa ra "chứng nhận" chất lượng ca cao. MARS đã cam kết sẽ sử dụng hạt ca cao đã được chứng nhận vào năm 2020.
"Việt Nam sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp hạt ca cao chất lượng được chứng nhận cho MARS", Giám đốc phát triển ca cao của MARS tại Việt Nam Đình Hải Lâm chia sẻ.
"Ca cao có thể đem lại nguồn thu nhập tốt cho người nông dân, nhưng chỉ khi họ có thể nhận được tiền bảo hiểm cho ca cao của họ và phí bảo hiểm đó sẽ dựa trên chất lượng", Safarian nói. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay là làm thế nào để khẳng định chất lượng cho chocolate Việt Nam.
"Người tiêu dùng Việt Nam liệu đã tin tưởng vào sản phẩm của nước mình chưa?", Safarian e ngại khi đề cập đến sở thích “sính ngoại” của người tiêu dùng Việt Nam. "Điều này sẽ thay đổi. Bạn không thể tiếp cận thị trường chocolate ở Việt Nam như bạn tiếp cận nó ở Pháp hay Bỉ", thị trường hạt dẻ có thể không có khả năng phát triển nhưng thị trường chocolate hoàn toàn có cơ hội phát triển do khẩu vị của tầng lớp trung lưu mới nổi ở Việt Nam đã phát triển, ông nói thêm. "Là người kinh doanh chocolate trong 30 năm, tôi chưa bao giờ gặp bất cứ ai không thích chocolate ngay từ lần nếm đầu tiên”, Safarian khẳng định.
