GS Nguyễn Thục Quyên: ‘Tôi muốn kết nối khoa học thế giới và Việt Nam'

Bà Nguyễn Thục Quyên hiện là giáo sư tại Đại học California (Santa Barbara), đồng Chủ tịch Hội đồng sơ khảo giải thưởng VinFuture. Sau nhiều năm lao động và sáng tạo, GS Nguyễn Thục Quyên vừa được bầu làm viện sĩ Viện Hàn lâm Kỹ thuật quốc gia Mỹ.

Chung tay xây dựng hạ tầng nghiên cứu ở Việt Nam

- Xin giáo sư chia sẻ cảm xúc của mình khi được bầu vào Viện Hàn lâm Kỹ thuật quốc gia Mỹ (NAE)?

- Thú thật, tôi chưa từng mơ ước hay tưởng tượng một ngày nào đó bản thân trở thành viện sĩ của Viện Hàn lâm Kỹ thuật quốc gia Mỹ. Tôi cảm thấy rất vinh dự, bởi đây là một trong những sự công nhận cao nhất từ đồng nghiệp dành cho một tiến sĩ chuyên về kỹ thuật hoặc nhà khoa học sau nhiều năm lao động sáng tạo và cống hiến.

- Công việc nghiên cứu của giáo sư có thay đổi gì sau khi trở thành thành viên của NAE?

- Công việc hàng ngày của tôi không có nhiều thay đổi. Tuy nhiên, thành viên NAE cần có trách nhiệm và bổn phận nhiều hơn nhà khoa học bình thường. Trách nhiệm của tôi không chỉ gói gọn trong công việc hàng ngày như nghiên cứu, giảng dạy mà còn là trách nhiệm với xã hội. Tôi sẽ tiếp tục hỗ trợ đào tạo và nghiên cứu về STEM, thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ trong lĩnh vực khoa học - kỹ thuật cũng như hỗ trợ các nhà khoa học trẻ, đặc biệt ở các nước đang phát triển. Đồng thời, tôi sẽ phối hợp sâu rộng với khối tư nhân hay các nhà hoạch định để thực hiện những chính sách có thể tạo ra tác động, thay đổi tích cực cho xã hội.

GS Nguyễn Thục Quyên tham dự và trình bày tại hội nghị do Humboldt Foundation tổ chức ở Đức năm 2022.

- Được biết, trong vai trò đồng Chủ tịch Hội đồng sơ khảo VinFuture, bà vừa có buổi hội thảo trực tuyến kêu gọi đề cử với gần 100 nhà khoa học trên thế giới. Đây có phải là một phần trách nhiệm xã hội mà bà vừa chia sẻ?

- Giải thưởng VinFuture đã qua hai mùa thành công và giúp rất nhiều người, nhất là giới khoa học, biết đến Việt Nam. Bên cạnh đó, một trong những hoạt động chính của quỹ VinFuture là giúp kết nối trí tuệ khoa học trên toàn cầu để chung tay giải quyết những vấn đề thực tiễn, góp phần mang đến cuộc sống tốt đẹp hơn cho nhân loại.

Tôi mong muốn tạo ra sự kết nối giữa các thành viên của Viện Hàn lâm Kỹ thuật quốc gia Mỹ với giải thưởng VinFuture.

GS Nguyễn Thục Quyên - Đại học California (Santa Barbara), đồng Chủ tịch Hội đồng sơ khảo giải thưởng VinFuture, viện sĩ Viện Hàn lâm Kỹ thuật quốc gia Mỹ.

Với vai trò viện sĩ, tôi mong muốn tạo ra sự kết nối giữa các thành viên của Viện Hàn lâm Kỹ thuật quốc gia Mỹ với giải thưởng VinFuture. Theo đó, chúng ta có thể nhận thêm đề cử chất lượng từ các viện sĩ có những công trình mang tính đột phá.

- Sắp tới, giáo sư có kế hoạch hay dự án hợp tác nào tại Việt Nam?

- Ước mơ lớn của tôi là giúp Việt Nam xây dựng cơ sở hạ tầng hiện đại nhất để phục vụ nghiên cứu. Bởi những hạ tầng này có thể thu hút nhà khoa học Việt Nam từ nước ngoài trở về.

Chúng ta có thể bắt đầu với ba cơ sở ở Hà Nội, miền Trung và TP.HCM. Tôi tin điều này sẽ thúc đẩy nền khoa học và kỹ thuật của Việt Nam. Bây giờ, chúng ta cần thuyết phục nhà đầu tư và Chính phủ đầu tư vào những cơ sở này.

GS Nguyễn Thục Quyên và GS Sir Richard Henry Friend (Chủ tịch Hội đồng giải thưởng VinFuture) tại lễ trao giải VinFuture ngày 20/12/2022.

“Tôi đang hoàn thành ước mơ không chỉ riêng mình”

- Trở thành nhà khoa học nữ về hóa học - vật lý vốn không đơn giản, bà lại chọn lĩnh vực khó là năng lượng. Bà có gặp khó khăn hay áp lực gì trên con đường nghiên cứu khoa học?

- Tôi lớn lên tại ngôi làng nhỏ ở Việt Nam, khi đó chưa có điện. Ước mơ hồi nhỏ của tôi là có thể giữ lại chút ánh nắng ban ngày để chiếu sáng khi học bài buổi tối. Sở thích về năng lượng mặt trời của tôi xuất phát từ thuở thơ ấu.

Tôi đang hoàn thành ước mơ không chỉ của bản thân, mà còn cho mẹ, cho những người phụ nữ Việt Nam và trên thế giới.

GS Nguyễn Thục Quyên - Đại học California (Santa Barbara), đồng Chủ tịch Hội đồng sơ khảo giải thưởng VinFuture, viện sĩ Viện Hàn lâm Kỹ thuật quốc gia Mỹ.

Ông bà mình có câu “trong cái khó ló cái khôn”, bản tính tò mò cùng sự sáng tạo đã thúc đẩy tôi bước đến ước mơ.

Tôi cũng là thế hệ thứ tư trong gia đình theo nghề giáo. Mẹ tôi là người luôn khát khao học cao hơn. Dù vậy, việc kết hôn ở tuổi 18 và đi làm để nuôi nấng 5 đứa con khiến giấc mơ của mẹ - trở thành nữ bác sĩ đầu tiên của thành phố Buôn Ma Thuột - không thành hiện thực. Tôi đang hoàn thành ước mơ không chỉ của bản thân, mà còn cho mẹ, cho những người phụ nữ Việt Nam và trên thế giới. Họ phải gác lại giấc mơ do nhiều vấn đề cuộc sống.

- Nhân dịp 8/3, giáo sư có điều gì muốn chia sẻ với các nhà khoa học nữ trong nước?

- Phần đông những người tôi giúp đỡ là phụ nữ và nhà khoa học trẻ mới bắt đầu sự nghiệp. Tôi mong các bạn nỗ lực theo đuổi đam mê và hãy cố gắng thực hiện công việc nghiên cứu thật tốt, rồi đồng nghiệp và cộng đồng khoa học sẽ ghi nhận nỗ lực đó. Đừng ngần ngại và sợ hãi vì bạn là phụ nữ. Bạn nên nói chuyện nhiều với các nhà khoa học khác để có cơ hội làm việc chung và học hỏi lẫn nhau.

Nếu bạn cần sự hỗ trợ, muốn hợp tác các nhà khoa học nước ngoài, đừng ngại liên lạc với họ. Về phần mình, tôi sẵn lòng giúp đỡ những nhà khoa học trẻ trên thế giới. Tôi hy vọng trong tương lai có thể giúp đỡ các nhà khoa học nữ ở Việt Nam, đặc biệt là đưa ra lời khuyên để dẫn dắt và giúp họ thành đạt hơn.

GS Nguyễn Thục Quyên cùng đồng nghiệp tham gia hội nghị của Viện Nghiên cứu Vật liệu (MRS) ở Boston, Mỹ tháng 11/2022.