 |
| Các diễn giả trong buổi tọa đàm "Nói gì khi nói về giải thưởng văn học", từ trái sang: Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên, tiến sĩ Quyên Nguyễn và dịch giả Lê Quang. Ảnh: Lý Uyên. |
Hàng năm, độc giả trên khắp thế giới lại háo hức chờ đón xem ai là chủ nhân của những giải thưởng văn học uy tín trên thế giới như: Nobel Văn chương, Man Booker, Goncourt, Pulitzer. Điều đó chứng tỏ sức hút rất lớn từ các giải thưởng văn học. Nhiều cây bút sau khi giành được những giải thưởng uy tín về văn chương đã được độc giả tìm đọc nhiều hơn.
Tại buổi trò chuyện chuyên đề “Nói gì khi nói về giải thưởng văn học”, diễn ra vào ngày 23/4 tại Hà Nội, các diễn giả đã đi sâu phân tích tầm quan trọng và sức ảnh hưởng của các giải thưởng văn học tới nhà văn và bạn đọc, đây là một sự kiện nhằm hưởng ứng Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam 2023.
Nhờ có giải thưởng, đời sống văn chương trở nên sôi động hơn
Theo các diễn giả, ở các nước có nền văn học phát triển như Pháp, Anh, Đức, Mỹ, Ba Lan… có rất nhiều giải thưởng văn học được trao thường niên. Ngoài các giải thưởng được trao bởi các tổ chức văn hóa thuộc quyền quản lý của chính phủ, còn có rất nhiều giải thưởng của nhiều công ty tư nhân, hay các cá nhân tâm huyết với sự phát triển của văn chương.
 |
| Giải thưởng Nobel Văn chương có vị trí quan trọng bậc nhất trong đời sống văn học thế giới. Ảnh: Erudera. |
Dịch giả Lê Quang, người đã dịch hơn 40 tác phẩm văn học đương đại Đức sang tiếng Việt, cho biết ở Đức có tới hơn 1.300 giải thưởng văn học lớn, nhỏ. Một số giải thưởng không có giá trị về mặt vật chất, nhưng nó là món quà khích lệ tinh thần đối với tác giả.
Sau khi giành được các giải thưởng có tầm ảnh hưởng về văn chương, tác phẩm đó sẽ được độc giả chú ý nhiều hơn, được xuất bản với số lượng bản in lớn, có thể lên tới hàng trăm nghìn bản.
Theo tiến sĩ Quyên Nguyễn, để xây dựng được một giải thưởng văn học uy tín, cần có một khoảng thời gian dài, giải Nobel Văn chương là một ví dụ. Trải qua hơn một thế kỷ, giải thưởng này đã khẳng định được vị trí thượng tôn của nó trong lòng công chúng.
Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên cho biết ở các hội chợ sách lớn trên thế giới, các tác phẩm văn học giành được giải thưởng uy tín luôn có được vị trí trung tâm tại các gian trưng bày, từ đó chúng dễ dàng tiếp cận với các nhà phát hành nước ngoài, đẩy nhanh quá trình mua bản quyền và chuyển ngữ.
Văn học Việt khó tiếp cận các giải thưởng lớn trên thế giới
Số lượng nhà văn Việt Nam giành được các thưởng văn học quốc tế còn khá khiêm tốn. Theo dịch giả Lê Quang, để các tác phẩm văn học trong nước được biết tới nhiều hơn ở nước ngoài và có cơ hội tiếp cận các giải thưởng uy tín, cần đẩy mạnh việc chuyển ngữ, quảng bá chúng với bạn bè quốc tế.
 |
| Tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh của nhà văn Bảo Ninh đã được dịch ra nhiều thứ tiếng và giành được một số giải thưởng quốc tế. |
Ngoài tiếng Anh và tiếng Pháp, còn phải tăng cường việc dịch các tác phẩm đương đại nổi tiếng của Việt Nam sang nhiều ngôn ngữ khác. Ở Đức, các tác phẩm văn học Việt vẫn chưa có chỗ đứng. Khi nhắc tới nền văn học đương đại của chúng ta, người Đức chỉ biết tới một số tác phẩm viết về chiến tranh, mà tiêu biểu vẫn là Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh.
Nhưng nhiều tác phẩm văn học Việt vẫn được dịch sang tiếng Đức, tiếng Pháp, tiếng Tây Ban Nha… qua bản dịch tiếng Anh. Việc chuyển ngữ qua bản dịch tiếng Anh, chứ không dịch trực tiếp từ tiếng Việt, khiến giá trị nội dung cũng như giá trị nghệ thuật của tác phẩm bị ảnh hưởng lớn.
Không chỉ có vậy, chúng ta cần tăng cường quảng bá các tác phẩm đương đại của văn học Việt ở các hội chợ sách và bản quyền lớn trên thế giới. Đừng dừng lại ở con số vài chục, hãy giới thiệu tới độc giả quốc tế hàng trăm tác phẩm đương đại trong nước để họ có thể thoải mái lựa chọn cuốn sách phù hợp với thị hiếu của mình.
Nhiều độc giả vẫn coi các giải thưởng văn chương như “chiếc la bàn” để lựa chọn cuốn sách mình nên đọc trong số hàng nghìn đầu sách được phát hành mỗi năm. Theo các diễn giả, nếu coi các giải thưởng về văn học là một “hoa tiêu” để chọn lựa tác phẩm có chất lượng, các bạn nên tìm hiểu tiêu chí của giải thưởng đó.
Việc một tác phẩm giành được giải thưởng nổi tiếng về văn chương, nhưng không phù hợp với thị hiếu của một bộ phận độc giả là điều bình thường. Bởi mỗi giải thưởng đều có ưu và nhược điểm riêng, tiêu chí xét giải cũng được thay đổi theo từng thời kỳ, nên chúng chỉ có thể làm hài lòng một số lượng độc giả nhất định.
Mục đích của các giải thưởng về văn chương là để thu hút sự chú ý của độc giả tới một tác phẩm nào đó. Ngoài giá trị về vật chất, chúng còn là nguồn động viên tinh thần rất lớn đối với các cây bút, bởi sáng tạo nghệ thuật nói chung, và sáng tác văn chương nói riêng là một công việc rất cô đơn, đòi hỏi sự cần mẫn và nhiệt huyết lớn lao.
Nhằm tạo diễn đàn cho bạn đọc chia sẻ về cuốn sách mình yêu thích, Zingnews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”. Mời bạn gửi bài viết về hòm thư: books@zingnews.vn. Trong thư, ngoài bài viết, ảnh chụp cuốn sách (nếu có), bạn vui lòng viết thông tin muốn hiển thị trên trang! Trân trọng.
