Gạo Việt đi sau Thái Lan 100 năm
Việt Nam hiện là đứng thứ 3 trên thế giới về xuất khẩu gạo, chỉ sau Ấn Độ và Thái Lan. Tuy nhiên, gạo xuất khẩu có thương hiệu chỉ chiếm vài phần trăm. Trong khi đó, Thái Lan đã làm thương hiệu gạo cách đây cả 100 năm và đang rất phát triển.
TS. Pussadee Polsaram, Giám đốc Trung tâm chiến lược AEC (Thái Lan) cho biết, hiện Thái Lan có 250 thương hiệu quốc gia khác nhau cho các sản phẩm chất lượng từ trung bình đến cao. Gạo thơm Thái Lan có lịch sử trên 100 năm bắt đầu từ nhà vua Rama. Để xuất khẩu gạo sang châu Âu, nhà vua Rama Đệ tứ đã chỉ đạo phải xây dựng thương hiệu gạo có phẩm cấp tốt, xây dựng tiêu chuẩn quốc gia cho các giống gạo.
Năm 1959, nước này chính thức công bố các giống lúa gạo nổi tiếng gọi là Thai Hom Mali Rice, đồng thời xây dựng bộ tiêu chuẩn chất lượng cho các loại gạo.
 |
| Gạo Việt Nam đang mất dần thị trường. Ảnh minh họa. |
Theo TS. Pussadee Polsaram, có 5 điều tạo sự khác biệt gồm tiêu đề thương hiệu, đảm bảo cho người đọc hiểu được sản phẩm xuất xứ từ Thái Lan; tiêu chí về độ tinh khiết; mã vạch; nguồn gốc về bao bì; logo, màu sắc, nhận diện bao bì đều thể hiện sự thống nhất.
Trong khi đó, tại Việt Nam, hiện nay vẫn chưa có một thương hiệu gạo quốc gia nào.
Theo các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, thị trường xuất khẩu gạo Việt Nam đang gặp khó khăn dồn dập bởi sự cạnh tranh từ những đối thủ như Thái Lan, Ấn Độ, Campuchia... Lý do cố hữu lâu nay khiến gạo Việt lép vế trên thị trường là chưa có thương hiệu. Thực tế, điểm yếu nhất của gạo Việt Nam là thiếu đồng đều về chất lượng, chủ yếu phân chia theo tỷ lệ tấm, thông dụng 5%, 15%, 25%.
Ông Lê Thanh Khiêm, Phó giám đốc Công ty Lương thực Tiền Giang cũng thừa nhận, hiện na, chỉ vài phần trăm gạo Việt xuất khẩu có thương hiệu, còn lại chủ yếu đều là xuất thô, giá trị thấp. Việc thiếu vắng thương hiệu khiến gạo xuất khẩu ngày càng khó khăn hơn.
Đồng quan điểm, ông Võ Thành Đô, Phó cục trưởng Cục Chế biến Nông lâm Thủy sản và Nghề muối (Bộ NN-PTNT) ngoài đối thủ truyền thống, gạo Việt Nam đang phải đối mặt với các đối thủ tiềm năng như Campuchia, Myanma và Mỹ.
Áp lực cạnh tranh đối với gạo Việt không chỉ là vấn đề giá, chất lượng mà là duy trì uy tín, lòng tin của thị trường thế giới. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách và quan trọng đối với việc phải xây dựng được thương hiệu quốc gia cho gạo Việt.
Ông Nguyễn Trung Kiên, Quyền trưởng Bộ môn Thị trường và Ngành hàng (Viện Chính sách và Chiến lược phát triển Nông nghiệp nông thôn), cho biết, năm 2012-2013, Việt Nam chiếm trên 65% thị phần nhập khẩu gạo của Trung Quốc nhưng đến năm 2014 giảm xuống còn 53%. Tính hết 4 tháng đầu năm 2015, con số này chỉ còn là 47%. Đối thủ thế chân Việt Nam xuất khẩu gạo sang thị trường Trung Quốc chính là Thái Lan, Campuchia và Pakistan.
Gạo Việt Nam: "Mất bò mới lo làm chuồng"
Một số chuyên gia trong ngành cho rằng, Việt Nam làm thương hiệu gạo quốc gia vào lúc này đang giống như câu chuyện “mất bò mới lo làm chuồng”.
Ông Lê Thanh Khiêm cho rằng, muốn xây dựng được thương hiệu cần phải giải quyết được khâu chọn giống, phải xây dựng được bộ tiêu chuẩn, hệ thống đánh giá bộ tiêu chuẩn đó. Đặc biệt, phải thay đổi được tập quán sản xuất của người dân là pha trộn các loại gạo với nhau dẫn đến chất lượng gạo kém đi.
“Thái Lan tập trung vào một số giống nhất định nhưng đến thời điểm này Việt Nam vẫn chưa chọn được giống nào để ổn định lâu dài. Chúng ta có tới hàng 100 giống nhưng chỉ sản xuất được trong một thời gian ngắn rồi bị thoái hóa”, ông nhấn mạnh.
Ông cho rằng, để xây dựng thương hiệu gạo quốc gia thì cần phải phát triển được thị trường vì chính thị trường mới nuôi được thương hiệu. "Nếu chúng ta có thương hiệu nhưng thị trường nhỏ lẻ thì thương hiệu không thể tồn tại được.
Song, để bước được ra thị trường thế giới, chúng ta phải hướng tới thị trường nội địa trước bởi thị trường này tiêu thụ tới 30-40% lượng gạo chúng ta sản xuất ra. Ngoài ra, tập trung cho thị trường nội địa còn để người Việt Nam biết đến thương hiệu gạo của Việt Nam, từ đó mới tiến được ra thị trường các nước khác, ông Khiêm cho hay.
Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Việt Thanh, đề án phát triển thương hiệu gạo Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 mới được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào ngày 21/5/2015. Đây là đề án lần đầu tiên với một ngành sản xuất rất quan trọng là lúa gạo. Đề án giao cho bộ, ngành phối hợp xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam để có giá trị gia tăng và cao trong xuất khẩu trên thị trường quốc tế.
"Về cơ bản, Bộ Nông nghiệp đang xác định các giống lúa gạo thơm sẽ hướng tới ĐBSCL và xác định một số giống, trên cơ sở xác định chuỗi giá trị từ khâu gạo giống tới canh tác, chế biến và khâu thành phẩm", ông nói.
