Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu (Eximbank) vừa công bố báo cáo tài chính hợp nhất quý IV/2015. Theo đó, tính đến cuối năm 2015, tổng tài sản của ngân hàng đạt 125.829 tỷ đồng, giảm 21,9% so với đầu năm.
Xử lý nợ xấu bằng thực lực
Một số hoạt động kinh doanh đem lại kết quả khả quan như lãi từ dịch vụ 73,7 tỷ đồng, lãi từ hoạt động khác 26,7 tỷ đồng… Tuy nhiên, hoạt động kinh doanh ngoại hối trong kỳ lỗ 6,6 tỷ đồng, mua bán chứng khoán đầu tư lỗ hơn 800 triệu đồng, lỗ từ góp vốn, mua cổ phần 1,8 tỷ đồng.
Từ đó, dẫn tới lợi nhuận trước thuế quý IV của Eximbank âm 588 tỷ đồng. Mức lỗ này đã giảm 33% so với cùng kỳ năm 2014. Nguyên nhân khiến Eximbank lỗ trong quý này là do ngân hàng đã trích lập dự phòng rủi ro lên tới 935 tỷ đồng.
Như vậy, tính cả năm 2015, Eximbank ghi nhận 89 tỷ đồng lợi nhuận trước thuế và âm 26 tỷ đồng lợi nhuận sau thuế, kết quả kém xa kế hoạch 1.000 tỷ lợi nhuận đã đề ra. Tuy nhiên, con số đạt được so với năm trước cũng ghi nhận sự nỗ lực của Eximbank trong việc xử lý nợ xấu.
Nợ xấu của Eximbank giảm mạnh, tính đến ngày 31/12/2015 còn 1,85% so với mức 2,45% tại ngày 31/12/2014. Trong đó, nợ nhóm 5 (nợ có khả năng mất vốn) là 802 tỷ đồng, giảm 40% so với mức 1.343 tỷ đồng nợ nhóm 5 của năm 2014.
 |
| Đồ họa kết quả hoạt động kinh doanh của Eximbank 2015 - Ảnh: Diễn Đàn Doanh Nghiệp. |
Theo nhiều chuyên gia, dù lợi nhuận không đạt theo kỳ vọng, nhưng đây cũng là kết quả tương đối tốt từ lời cam kết của Ban lãnh đạo Eximbank tại đại hội đồng cổ đông bất thường năm 2015 khi kiên quyết xử lý nợ xấu bằng thực lực là chính.
Còn nhớ, kết quả kinh doanh Eximbank tụt dốc trong năm 2014 là do dự phòng rủi ro tăng mạnh. Riêng trong quý IV/2014, khoản dự phòng đã lên tới gần 600 tỷ đồng, tăng gấp 5 lần so với cùng kỳ năm trước đó. Và tính cả năm, dự phòng cũng tăng gấp 3 lần so với năm liền trước.
Có thể thấy, việc tận dụng cơ hội đẩy trích lập dự phòng cao để giảm tỷ lệ nợ xấu xuống dưới 3% là lựa chọn của nhiều ngân hàng trong giai đoạn này. Kéo nợ xấu xuống dưới 3% là yêu cầu bắt buộc của NHNN và cũng là điều kiện để Eximbank được phép cho vay kinh doanh chứng khoán theo Thông tư 36/NHNN. Bên cạnh đó, nhiều hoạt động khác của EIB cũng thua lỗ khá nhiều.
Không những vậy, năm 2014, nợ xấu EIB tăng đột biến, từ 1,98% cuối 2013 lên cao điểm 3,36% và chốt năm ở 2,46%. Cuối năm 2013, nợ xấu của Eximbank chỉ 1.652 tỷ đồng, nếu cộng cả nhóm nợ cần chú ý thì số tổng cũng chưa đến 3.000 tỷ đồng. Vậy, vì sao và bằng cách nào Eximbank dồn được một lượng tới 4.000 tỷ đồng để bán cho VAMC đến nay vẫn là câu hỏi đặt ra với nhiều chuyên gia tài chính?
Theo chuyên viên kiểm toán KPMG Nguyễn Hữu Hùng, xử lý nợ xấu cần một quá trình và thời gian, thậm chí thời gian dài. Hơn nữa, trong hoạt động ngân hàng, tăng khả năng hạch toán lãi bằng thu hồi lãi khê đọng trong nợ xấu là yêu cầu tiên quyết.
Còn Eximbank nhanh chóng dồn ghi nhận nợ xấu và bán ngay cho VAMC, dĩ nhiên là tăng hạch toán lỗ. Sau khi dồn nợ xấu, cắt bán một lượng lớn 4000 tỷ cho VAMC, trích lập dự phòng tăng vọt, nên lợi nhuận từ ngàn tỷ của Eximbank xuống còn 57 tỷ đồng.
Và đương nhiên “bồ thóc” tạo lãi của Eximbank cũng đột ngột bé lại. Trên báo cáo tài chính, khoản mục “Các khoản lãi, phí phải thu” những kỳ báo cáo từ cuối 2014 đến nay của Eximbank sụt giảm rất mạnh.
So sánh kết quả kinh doanh 2014 và 2015 rõ ràng đã có sự thay đổi, nhất là trong việc khắc phục xử lý nợ xấu từ Eximbank. Và để cam kết xử lý nợ xấu có hiệu quả hay không còn rất nhiều vấn đề phải xem lại, chuyên gia Nguyễn Trí Hiếu khẳng định.
Vẫn nhiều tồn đọng cần xử lý
Theo kết luận thanh tra mới đây của NHNN, Eximbank đã có sai phạm về tín dụng như giải ngân bằng tiền mặt, chứng từ sử dụng vốn chưa bổ sung đầy đủ, tài sản đảm bảo chưa được kiểm tra liên tục theo quy định. Kiểm tra 30% dư nợ bảo lãnh thì thấy chứng từ chưa đầy đủ. Eximbank đang khắc phục bằng cách yêu cầu các chi nhánh Eximbank bổ sung chứng từ còn thiếu. Thanh tra 5/6 hồ sơ đầu tư tài chính phát hiện sai phạm gần 6.000 tỷ đồng, trong đó Eximbank đã vi phạm về giám sát đầu tư của khách hàng.
Ngoài ra, thanh tra cũng phát hiện các vấn đề sai phạm liên quan đến Eximland. Cụ thể, Eximbank đã bán các bất động sản cho Eximland và cho Eximland vay để thực hiện việc mua các bất động sản này, đã hạch toán tăng thu nhập của Eximbank đến thời điểm 31/12/2013 là 1.116,67 tỷ đồng.
Eximbank đã sử dụng thu nhập này để nộp thuế, trích lập quỹ và chia cổ tức cho cổ đông từ năm 2010 đến năm 2013. Đến nay, Eximbank đã khắc phục được 284,83 tỷ đồng, còn 831,83 tỷ đồng phải tiếp tục chỉnh sửa. Bên cạnh đó, việc mua bán BĐS đã phát sinh một số khoản chi phí có liên quan cần phải xử lý.
Thanh tra kết luận, việc hạch toán vào thu nhập trong khi Eximbank vẫn còn quản lý và sử dụng BĐS là chưa đúng quy định theo chuẩn mực kế toán và thanh tra yêu cầu HĐQT phải xin ý kiến ĐHCĐ gần nhất để thông qua phương án khắc phục.
Từ những tồn tại trên, theo bà Nguyễn Thị Hòa, Phó chánh thanh tra NHNN thì với Eximbank, lâu nay vấn đề luôn được NHNN quan tâm nhiều nhất nhân sự. Vì vậy, để giải quyết triệt để những vấn đề nợ xấu và những tồn đọng khác tại Eximbank thì cần giải quyết được vấn đề nhân sự …
Siết chặt sở hữu chéo từ Thông tư 36 ?
Cho đến thời điểm này, giá cổ phiếu của Eximbank giảm mạnh gần 31% sau ngày đại hội đồng cổ đông thường niên (21/7/2015) từ mức đỉnh 15.600 đồng/cổ phiếu giảm liên tiếp về mức đáy 10.400 đồng/cổ phiếu (17/2/2016). Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Trí Hiếu – Chuyên gia tài chính, thị trường vẫn đánh giá cổ phiếu của Eximbank khá tốt khi giá trị sổ sách của Eximbank khoảng 11.768 đồng/cổ phiếu, tỷ lệ giá cổ phiếu trên giá trị sổ sách (P/B) khoảng 1,02…
Sacombank vừa có thông báo gửi Hose, thông báo cho biết, kể từ ngày 21/10, Eximbank không còn người đại diện phần góp vốn tại Sacombank theo quyết định số 449/2015/EIB/QĐ-HĐQT và số 450/2015/EIB/QĐ-HĐQT ngày 21/10/2015 của Eximbank đưa ra.
Theo thông tin Sacombank công bố, ông Nguyễn Vạn Lý và ông Hà Tôn Trung Hạnh không còn là đại diện phần vốn góp của Eximbank. Hiện tại, Eximbank sở hữu gần 9,8% vốn điều lệ của
Sacombank (hơn 1.200 tỷ đồng). Còn sau khi Sacombank sáp nhập với Southern Bank (vốn điều lệ mới là 18.852 tỷ đồng), phần vốn của Eximbank chiếm khoảng 6,4%.
Thời gian qua thông tin Nam Á Bank sáp nhập Eximbank được lan truyền rộng rãi trên thị trường giữa năm 2014 và lên cao trào đầu năm 2015, khi Nam A Bank cho rằng, đang ở thế chủ động trong việc tìm kiếm một ngân hàng khác để tính đến chuyện hôn nhân. Khởi đầu của đồn đoán là một nguồn tin cho biết, Nam A Bank sẽ nhận sáp nhập một ngân hàng lớn và đó là Eximbank.
Đến trước thềm đại hội đồng cổ đông của hai ngân hàng, thông tin về thương vụ trên được đồn đoán sẽ sớm đi đến kết quả cuối cùng, khi đại hội đồng cổ đông thông qua việc bầu nhân sự HĐQT Eximbank nhiệm kỳ mới giai đoạn 2015 – 2020.
Tuy nhiên, đến thời điểm này mọi viêc chỉ là đồn đoán, Nam A Bank sẽ tự tái cơ cấu bằng chính nội lực theo phương án NHNN phê duyệt, với lộ trình từ nay đến hết năm 2017. Trong năm qua, Nam Á Bank đã được NHNN chấp thuận cho tăng vốn điều lệ từ mức 3.000 tỷ đồng lên 4.000 tỷ đồng. Thế nhưng, kết quả của đợi phát hành tăng vốn mới đây, Nam A Bank chỉ thu hút được hơn 21 tỷ đồng vốn từ nhà đầu tư, hoàn thành hơn 2% chỉ tiêu tăng vốn mới…
Theo bà Nguyễn Thị Hồng – Phó thống đốc NHNN, rất nhiều các cuộc hôn phối MHB – BIDV, Mekong Bank – Maritime Bank… mạnh lên thông qua phương án sáp nhập. Đây là những thương vụ M&A mà giữa các nhà băng đều có chung dáng dấp của một chủ sở hữu. Thường sau khi sáp nhập các ngân hàng đều mạnh lên.
Tuy nhiên trường hợp sở hữu chéo của Eximbank là ngoại lệ, không được như kỳ vọng, nên NHNN quyết định siết lại hoạt động bằng Thông tư 36 về siết chặt sở hữu chéo. Trong khi đó, theo nhiều chuyên gia, nếu không tính đến chuyện sáp nhập, Eximbank khó có thể đứng vững trong tương lai xa khi ngành ngân hàng đang đẩy mạnh tái cơ cấu và giảm số lượng ngân hàng xuống còn 20 đơn vị trong hệ thống vào cuối năm 2017.
Theo bà Hồng, mục tiêu chung của NHNN là triển khai quyết liệt M&A. Trong 3 năm qua, NHNN khuyến khích các ngân hàng sáp nhập tự nguyện. Nhưng hiện còn một số ngân hàng nhỏ, hoạt động yếu kém và khó có thể tăng năng lực tài chính, nên phải tìm kiếm đối tác để hợp sức phát triển mới có thể tồn tại trong thời gian tới.
Cùng với đó, theo quy định của Thông tư 36/2014/TT-NHNN, các NHTM đang sở hữu cổ phần vượt tỷ lệ quá 5% tại tổ chức tín dụng khác không còn cách nào là phải thoái vốn về mức quy định.
Kết quả thanh tra của NHNN cũng cho thấy, ở không ít ngân hàng, cổ đông lớn và người có liên quan vi phạm quy định về sở hữu dẫn đến thao túng, chi phối, phục vụ lợi ích riêng, đẩy ngân hàng đến tình trạng hoạt động thiếu minh bạch trong quản trị, điều hành không tuân thủ nguyên tắc.
Vì thế, theo Phó thống đốc NHNN Nguyễn Phước Thanh, Thông tư 36/2014/TT-NHNN sẽ “siết” tình trạng sở hữu chéo trong hệ thống ngân hàng. Và trường hợp của EIB bắt buộc phải thực hiện theo Thông tư này là điều dễ hiểu.
