Khi căng thẳng Ấn Độ - Pakistan đạt đỉnh điểm vào tuần qua, súng cối bắt đầu dội vào ngôi làng của Aijaz Ahmad.
Người đàn ông 35 tuổi nằm ẩn trú trong nhiều tiếng đồng hồ, lắng nghe hai nước "xả giận" bằng đạn pháo từ hai phía đường ranh giới phân cách Kashmir. Nhiều ngôi nhà bị phá hủy. Một quả "đạn lạc" còn rơi thẳng vào khu chợ của làng.
"Bất kỳ ai cũng có thể trả giá bằng mạng sống của họ", Ahmad nói.
 |
| Dân thường Kashmir tổ chức an táng cho một người thiệt mạng trong vụ đấu súng giữa biên phòng Ấn Độ và Pakistan ngày 28/2. Ảnh: AFP. |
Tuần sóng gió ở Kashmir
Những người dân sống gần đường ranh giới tại Kashmir có lẽ đã thở phào nhẹ nhõm khi Pakistan và Ấn Độ lùi một bước khỏi bờ vực chiến tranh.
Vùng đất nằm phía tây dãy Himalaya được xem là "trái tim" của những xung đột giữa hai quốc gia Nam Á với mối thâm thù kéo dài hơn nửa thế kỷ. Người dân nơi đây đã trải qua gần ba thập niên chìm trong giao tranh không hồi kết, kẹt giữa những nhóm phiến quân và những vụ đấu pháo ăn miếng trả miếng giữa hai bên ranh giới.
Tuần trước, Kashmir lại rung chuyển với những đợt không kích và đối đầu trên không giữa không quân Ấn Độ và Pakistan. Cũng trong giai đoạn đó, biên phòng hai nước tiếp tục dội đạn cối lên phần lãnh thổ bên còn lại kiểm soát tại khu vực.
Những vụ nã pháo không còn lạ lẫm với người dân. Tuy nhiên, mật độ bắn phá tuần qua bất ngờ gia tăng sau khi Ấn Độ không kích một cơ sở được cho là trại huấn luyện khủng bố, nằm trên lãnh thổ Pakistan. Ít nhất tám người đã thiệt mạng và hơn 12 người bị thương ở cả hai phía đường ranh giới Kashmir.
Căng thẳng song phương chỉ bắt đầu hạ nhiệt khi Pakistan ngày 28/2 tuyên bố sẽ trả tự do cho phi công Ấn Độ, người lái chiếc Mig-21 bị bắn hạ một ngày trước đó. Viên phi công trở về nhà vào ngày 1/3. Tuyến tàu hỏa giữa hai nước dự kiến hoạt động trở lại trong ngày 4/3 sau một tuần đóng cửa vì xung đột.
Không ai dám kỳ vọng bình yên quanh đường biên giới không chính thức giữa Ấn Độ và Pakistan. Dọc theo Đường Kiểm soát (LOC) dài hơn 740 km xẻ đôi Kashmir, quân đội hai nước luôn trong tình trạng đối đầu gần như mỗi ngày.
"Khi bạn không thể tuyên bố chiến tranh, bạn sẽ phải trút giận vào một nơi nào đó", Happymon Jacob, tác giả quyền sách "Ranh giới rực lửa" về xung đột hai nước Nam Á tại Kashmir, nhận định.
 |
| Ranh giới tại Kashmir, chia cắt hai vùng được Ấn Độ và Pakistan, thường xuyên xảy ra những vụ nã pháo ăn miếng trả miếng giữa biên phòng hai nước. Đồ họa: Guardian. |
Nơi trút giận thay cho chiến tranh
Cả Islamabad và New Delhi đều sử dụng LOC tại Kashmir như một cơ chế để trút giận và xả van sự phẫn nộ trong nước. Chiến lược này mang đến những hậu quả đẫm máu. Xung đột quy mô nhỏ giữa hai nước diễn tra triền miên kể cả khi căng thẳng song phương không leo thang.
Nhiều chuyên gia đã gọi Kashmir là "một cuộc chiến dưới hình dạng khác". Những vụ nã pháo giết hại cả quân nhân lẫn thường dân hai nước.
Năm 2018, ít nhất 50 người thiệt mạng do đạn pháo tại vùng Jammu và Kashmir mà Ấn Độ quản lý. Phía bên kia LOC, ít nhất 36 người ở Gilgit-Baltistan bị giết trong các vụ nã pháo.
Về lý thuyết, vùng Kashmir được bảo vệ bởi một lệnh ngừng bắn được hai nước ký kết vào năm 2003. Tình hình dọc theo LOC tại khu vực yên ả được vài năm. Tuy nhiên, sau khi nhóm khủng bố Lashkar-e-Taiba, đóng tại Pakistan, nhận trách nhiệm vụ đánh bom và xả súng liên hoàn ở Mumbai năm 2018 khiến hơn 150 người chết, số trường hợp vi phạm lệnh ngừng bắn ở Kashmir cũng tăng trở lại.
Theo mô tả của Happymon Jacob, một đợt vi phạm lệnh ngừng bắn có thể kéo dài hơn 24 tiếng. Các đơn vị biên phòng hai phía được phép sử dụng mọi vũ khí trong tầm tay, từ súng trường đến đạn pháo.
Chỉ huy hai bên LOC đều có quyền tự quyết khi nào dùng đến hỏa lực. Có những vụ nổ súng nhằm trả đũa đối phương hoặc ngăn chặn việc xây dựng rào chắn ở phía bên kia ranh giới. Một đơn vị gần LOC được luân chuyển khỏi vị trí đóng quân cũng đủ trở thành lý do cho một loạt đấu súng. Biên phòng hai nước đóng tại Kashmir gọi đó là "bắn chia tay", theo Jacob.
 |
| Quân đội Ấn Độ tiếp cận điểm rơi trực thăng ở Srinagar ngày 27/2 trong giai đoạn căng thẳng quân sự với Pakistan. Ảnh: Reuters. |
Kể từ khi ông Narendra Modi đắc cử thủ tướng vào năm 2014, số vụ vi phạm lệnh ngừng bắn lại tiếp tục tăng cao.
Dưới thời của nhà lãnh đạo có lập trường cứng rắn, các chỉ huy quân sự Ấn Độ "hoàn toàn tự do quyết định" khi nào nổ súng. Năm 2018 ghi nhận hơn 2.000 vụ vi phạm lệnh ngừng bắn dọc LOC, cao nhất trong vòng 15 năm qua tại Kashmir, theo tổ chức Giám sát Xung đột Ấn Độ - Pakistan.
Khó có thể dự đoán thời gian và địa điểm diễn ra các vụ pháo kích. Mối đe dọa luôn hiện hữu đối với dân thường sống ở Kashmir. Một số người đã xây hầm trú bom bằng bê tông, nhưng không phải ai cũng đủ khả năng tài chính để có đảm bảo an toàn cho bản thân.
Saidpora là một trong những ngôi làng trong vùng Ấn Độ kiểm soát nằm gần LOC nhất. Nhiều ngôi nhà bị đạn pháo bắn sập vẫn còn nằm trên sườn đồi. Syed Azizdin, 90 tuổi, mô tả dân làng từng trải qua thời gian kinh hoàng khi trúng đạn pháo vài năm trước. Ông lo sợ làng Saidpora lần này lại bị đẩy ra trước lửa đạn.
Tại Kamalkote, một ngôi làng khác của Ấn Độ nằm gần LOC, đạn pháo lại dội xuống dữ dội ngày 26/2 khiến một người bị thương. Mahammad Safir nói lựa chọn duy nhất của anh là bỏ chạy khỏi vùng đất dữ. Anh cùng vợ và cháu trai chỉ mang theo vài bộ quần áo khi di tản.
"Chúng tôi vô cùng sợ hãi", Safir chia sẻ khi đang trú tại một ngôi trường ở thị trấn Uri, cách làng Kamalkote khoảng 16 km. Người đàn ông 55 tuổi vẫn hy vọng có thể trở về với ruộng nương và gia súc ở nhà, nhưng ông không biết đến khi nào tình hình đủ an toàn cho chuyến hồi hương.
