Ở bờ biển phía tây của đảo Hawaii, Mặt Trời mọc đằng sau những ngọn núi lửa khổng lồ, và chiếu ánh nắng vàng lấp lánh lên mặt biển Thái Bình Dương ở cảng Honokohau, gần Kailua-Kona.
Du khách bắt đầu leo lên các con thuyền đang chờ họ trong ánh sáng bình minh đó, hào hứng với việc sắp được bơi lặn cùng những con cá heo spinner.
Ở Hawaii, bơi cùng cá heo là hoạt động du lịch phổ biến, vì những con vật này khá hiếu khách và sẵn sàng bơi gần bờ để chào đón loài người đến chơi với chúng.
Cá heo spinner là thành viên của bộ cá voi có răng và sinh sống ở những vùng biển nhiệt đới trên khắp thế giới. Chúng có cơ thể thuôn dài, linh hoạt và làn da màu trắng bạc, rất nổi bật khi chúng nhảy lên khỏi mặt nước và xoay thành những vòng tròn trên không - động tác tạo nên cái tên của chúng - spinner.
 |
| Những con cá voi spinner tại vịnh Hawaii, chúng thường quay về vịnh để nghỉ ngơi sau khi ra khơi săn mồi vào đêm hôm trước. Ảnh: CNN. |
Những con vật thân thiện
Cá heo spinner Hawaii là một phân loài nhỏ hơn, được tìm thấy trên khắp quần đảo nằm ở Thái Bình Dương này. Dù ở nơi nào trên hòn đảo, chúng cũng hào hứng với con người hệt như cái cách con người hào hứng với chúng.
Mặc dù con người và cá heo đã có mối quan hệ tốt đẹp trong nhiều thập kỷ. Một số nhà khoa học và nhà bảo tồn lo lắng rằng cá heo có thể bị căng thẳng, không phải trực tiếp do con người, mà vì những chiếc thuyền chở du khách di chuyển với tốc độ cao trong vịnh.
Trong vòng 10 năm qua, nhu cầu dành cho các tour du lịch đưa khách đi bơi với cá heo đã tăng vọt, một phần đến từ các bức ảnh nghìn like trên mạng xã hội, với nhân vật chính bơi cạnh những chú cá heo thân thiện.
Để giải quyết việc cá heo spinner ngày càng bị làm phiền nhiều hơn, Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) đã đề xuất quy định vào năm 2016 trong đó cấm du khách bơi trong vòng 45 m với cá heo.
Hơn 22.000 người đã góp ý về dự thảo quy định này, phản ảnh một cuộc tranh luận kéo dài hàng thập kỷ về việc tương tác với cá heo là tốt hay có hại cho chúng.
Ông Adam Kurtz, điều phối viên quản lý động vật biển hoang dã thuộc Cơ quan Thủy sản Quốc gia của NOAA, cho biết: "Nghiên cứu cho thấy việc con người tiếp xúc với cá heo spinner trong vòng 45 m có thể được định nghĩa là hành vi 'quấy rối' theo đạo luật bảo vệ động vật biển có vú".
Một trong những quan ngại chính của cơ quan này là các tour du lịch bơi cùng cá heo có thể làm gián đoạn thời gian nghỉ ngơi ban ngày của loài vật này, khi chúng đang hồi phục thể lực sau khi đi săn mồi vào đêm trước.
Ông Kurtz nói rằng nếu đề xuất của NOAA được thực thi, nó sẽ giúp giải quyết các tác động lên cá heo từ sự xuất hiện của con người và thuyền. Quyết định cuối cùng sẽ được đưa ra vào mùa xuân năm 2020.
Nhưng cũng có ngoại lệ, bao gồm trường hợp cá heo chủ động tiến gần lại con người.
Có rất ít loài vật thân thiện với con người như cá heo, một phần đến từ việc chúng có nhiều hành động giống con người và mối quan tâm đặc biệt của chúng với chúng ta.
"Cá heo giống như những kẻ hippy của đại dương. Cuộc sống của chúng chỉ xoay quanh tình yêu, niềm vui và các trò chơi", ông Eric Schmidt, người làm việc cho Sunlight On Water, một công ty cung cấp tour du lịch bơi cùng cá heo ở Hawaii, nhận định.
Khách du lịch không phải là những người duy nhất muốn gần gũi với cá heo, thổ dân Hawaii cũng có truyền thống bơi cùng cá heo spinner trong hàng thập kỷ qua. Nhiều người thậm chí còn chuyển hẳn tới bờ biển vì cảm thấy một mối liên kết tâm linh với loài vật này.
 |
| Khu vực bờ biển Kona của quần đảo Hawaii, nơi người dân bản địa thường tập trung vào buổi sáng để ra bơi với cá heo. Ảnh: CNN. |
Người dân địa phương tụ tập trên các bãi biển mỗi buổi sáng và bơi ra ngoài để xem những đàn cá voi spinner, với những cú nhảy duyên dáng và khả năng xoay vòng ấn tượng trên không trung. Điều đáng chú ý là những con vật này cũng thường xuyên xuất hiện để gặp gỡ con người.
Bà Joan Ocean, 79 tuổi, là một bác sĩ tâm lý và đã bơi cùng cá heo hàng nghìn lần kể từ khi chuyển tới Hawaii cách đây 33 năm. Bà nói rằng cá heo có thể di chuyển trong nước nhanh hơn con người rất nhiều lần.
"Đó luôn là sự lựa chọn của chúng. Nếu chúng quyết định bơi cùng chúng tôi, thì chúng tôi sẽ bắt chước hành vi của chúng. Nếu chúng có vẻ im lặng, thì chúng tôi cũng vậy", bà Ocean chia sẻ.
Trong ba thập kỷ qua, bà Ocean đã khuyên mọi người về những nguyên tắc đơn giản khi bơi cùng cá heo: xuống nước lặng lẽ; không được bơi qua đầu chúng; bơi trên mặt nước một cách bình tĩnh với cánh tay ở hai bên; và không bao giờ được chạm vào chúng.
"Nếu chúng ta tôn trọng và không đuổi theo chúng, chúng sẽ chủ động đến gần và chơi với chúng ta", bà Joan nói.
Từng bơi với cá voi và cá heo ở 20 quốc gia khác, bà tin rằng sự tương tác giữa người với cá heo ở Hawaii là độc nhất.
"Tôi thấy ngày càng có nhiều cá heo xuất hiện để chào đón mọi người, cũng như ngày càng có nhiều người đến đây để bơi cùng cá heo", bà Ocean cho biết.
"Phòng ngủ" không còn tĩnh lặng
Trong khi đó, những nhà sinh vật học thì đơn giản là lo ngại về những tác động tích tụ đối với cá heo đến từ việc phải tương tác quá nhiều với con người.
Ông Lars Bejder, giám đốc chương trình nghiên cứu động vật biển có vú của Đại học Hawaii, nói rằng mặc dù cá heo spinner có bản tính tò mò, không có nghĩa là việc tương tác với hàng trăm người mỗi ngày là điều tốt với chúng.
Cá heo spinner kiếm ăn vào buổi tối, đi ngoài đại dương để đi săn các đàn cá nhỏ. Cứ mỗi buổi sáng, chúng bơi lại gần bờ vào phía các vịnh ở bờ biển Kona để nghỉ ngơi, tương tác và tránh các loài vật săn mồi lớn hơn.
"Phòng ăn của chúng là đại dương, còn phòng ngủ của chúng là những cái vịnh yên tĩnh này. Và bây giờ thì suốt ngày có người tới phòng ngủ của chúng", ông Bejder giải thích.
 |
| Các nhà khoa học và giới bảo tồn lo ngại mật độ tàu du lịch hoạt động dày đặc tại các vịnh của Hawaii sẽ ảnh hưởng đến thời gian nghỉ ngơi của cá heo tại đây. Ảnh: CNN. |
Động vật biển có vú không ngủ giống như con người. Thay vào đó chúng luân phiên tạm ngừng hoạt động một nửa bộ não và bơi chầm chậm gần mặt nước để có thể ngoi lên thở.
Một nghiên cứu gần đây cho cá heo spinner phải tương tác với con người trong 83% thời gian nghỉ ngơi của chúng ở vịnh, với trung bình cứ 10 phút lại bị con người quấy rầy.
Mặc dù nghiên cứu này không chỉ ra những tác động của việc tương tác với con người tới sức khỏe của đàn cá heo, nhưng ông Bejder nhận định không dễ để phát hiện ngay được hậu quả, vì cá heo là loài sống rất lâu.
"Sự xáo trộn liên tục có thể làm giảm khả năng nhận thức của cá heo theo thời gian, giống như việc con người không ngủ đủ giấc", ông Bejder nói.
