Từ cách đây rất lâu, khu vực bao phía bắc Thái Lan, tây Lào và đông Myanmar đã là vùng đất trồng và thu hoạch nhiều thuốc phiện nhất thế giới.
Và giờ đây khi ma tuý tổng hợp lên ngôi, Tam giác Vàng cũng đáp ứng nhu cầu thị trường và chuyển sang sản xuất loại hàng cấm này với quy mô lớn hơn bao giờ hết.
 |
| Cảnh sát Myanmar thu giữ lượng ma tuý và tiền chất lớn nhất lịch sử Đông Nam Á hồi tháng 4 năm nay, với 17,5 tấn ma tuý đá và 35,5 tấn tiền chất để sản xuất ma tuý tại bang Shan miền bắc đất nước. Ảnh: Reuters. |
Trung tâm sản xuất ma tuý của thế giới
Ước tính hầu hết lượng ma tuý đá trên thị trường trị giá 40 tỷ USD mỗi năm tại khu vực các nước vùng hạ lưu sông Mekong được sản xuất và phân phối từ khu vực Tam giác Vàng.
Tương tự, vùng đất này cũng cung cấp phần lớn thuốc lắc cho các nước Đông Nam Á - với số lượng được Văn phòng Tội phạm và Ma tuý Liên Hợp Quốc (UNODC) ước tính có giá trị từ 30 tỷ đến 60 tỷ USD mỗi năm.
Về mặt địa lý, Tam giác Vàng là nơi tuyệt vời để sản xuất ma tuý tổng hợp: địa hình hiểm trở, sự xuất hiện thưa thớt của lực lượng chức năng và đặc biệt là dễ dàng tiếp cận nguồn tiền chất với số lượng lớn từ Trung Quốc và Ấn Độ.
Thêm vào đó, ma tuý tổng hợp cũng không khó để sản xuất, cần ít diện tích hơn và không mang tính mùa vụ như thuốc phiện.
Ma tuý được sản xuất ở khu vực vùng núi phía bắc Myanmar, nơi kinh tế kém phát triển, và sau đó đưa sang Lào và Thái Lan. Từ 2 điểm trung chuyển đầu tiên này, những kiện hàng chất cấm được tuồn vào tỉnh Vân Nam của Trung Quốc, để đưa tới Quảng Đông, Hong Kong và Macau.
Tương tự, TP.HCM, Manila và Phnom Penh cũng trở thành những điểm trung chuyển tiếp theo, và ma tuý từ đó toả đi khắp khu vực Thái Bình Dương.
Các dự án phát triển cơ sở hạ tầng tại khu vực, trong đó có Sáng kiến Vành đai và Con đường do Bắc Kinh hậu thuẫn, cũng vô tình tạo ra những hành lang để các tổ chức tội phạm xuyên quốc gia vận chuyển ma tuý đến những nơi khác trên thế giới.
Các băng đảng ma tuý hoạt động trong khu vực có mối liên hệ với các tổ chức tội phạm xuyên quốc gia khác ở Nhật Bản, Việt Nam, Nigeria và cả những băng đảng Nam Mỹ. Tội phạm cũng bị thu hút bởi buôn bán ma tuý vì đây là ngành kinh doanh có lợi nhuận không hẳn là cao, nhưng rất ổn định và lâu dài.
Không giống đá quý hay vũ khí hoặc sản phẩm từ động vật hoang dã, một khi người mua tiêu thụ ma tuý, gần như chắc chắn họ sẽ mua tiếp.
Vì vậy nhu cầu với ma tuý luôn ở mức cao, và việc sản xuất để phục vụ nhu cầu này cũng dễ dàng hơn.
 |
| Cảnh sát chống ma tuý Thái Lan xếp các bịch chứa viên ma tuý đá (yaba) để tiêu huỷ trong sự kiện hồi tháng 6 tại tỉnh Ayutthaya. Ảnh: Reuters. |
Bất chấp đại dịch Covid-19, ma tuý tổng hợp vẫn tràn ngập thị trường các nước Đông Nam Á, cho thấy sự thất bại của chính quyền một số nước khu vực trong kiểm soát sự bành trướng của ngành tội phạm này.
"Trong khi thế giới đang tập trung vào đại dịch Covid-19, tất cả dấu hiệu cho thấy việc sản xuất và buôn bán ma tuý tổng hợp cùng hoá chất vẫn diễn ra ở mức kỷ lục tại khu vực", ông Jeremy Douglas, đại diện của UNODC ở Đông Nam Á, nhận định.
Dùng mạng xã hội để bán thuốc vào mùa dịch
Đại dịch khiến các xã hội bị phong toả, và tội phạm ma tuý bắt đầu sử dụng các nền tảng truyền thông xã hội để tiếp tục bán thuốc. Điều này không chỉ khiến các giao dịch gia tăng, mà còn giảm chi phí cho tội phạm và khiến giới chức cực kỳ khó nắm bắt.
Cảnh sát cũng gặp khó khăn trong việc triệt phá những giao dịch nhỏ lẻ này, vì hầu hết chúng diễn ra trên các ứng dụng tin nhắn riêng tư.
Trong bối cảnh nhiều người bị mất việc làm, giảm thu nhập vì Covid-19, họ rất dễ chuyển sang kiếm tiền từ các hoạt động phạm pháp trong đó có buôn bán ma tuý.
Để hạn chế buôn bán ma tuý bất hợp pháp trong và sau đại dịch, các nước Đông Nam Á cần tập trung vào giải quyết khía cạnh xã hội liên quan đến tình hình buôn bán ma tuý trong khu vực.
Giới trẻ các quốc gia này ngày càng sử dụng nhiều thuốc lắc hơn để phục vụ mục đích giải trí, trong khi một bộ phận người lao động sử dụng ma tuý đá để tạo năng lượng cho công việc hàng ngày của họ.
Phụ nữ đặc biệt dễ bị lợi dụng trong ngành này, vì các băng đảng cho rằng cảnh sát sẽ ít kiểm tra phụ nữ hơn, và vì vậy họ sẽ được sử dụng để vận chuyển ma tuý.
Điều quan trọng để giảm sự hiện diện của ma tuý là phải tạo điều kiện cho các cộng đồng dễ bị tổn thương và cho họ một lựa chọn thích hợp khác để kiếm sống. Đối với người nghiện hoặc người sử dụng ma tuý, cần phải thay đổi cách tiếp cận và coi họ như những người bệnh cần giúp đỡ, thay vì đối xử trước tiên với họ như tội phạm.
 |
| Thiết bị bào chế ma tuý trong vụ bắt giữ ở Myanmar hồi tháng 4, các chuyên gia cho biết lượng ma tuý và tiền chất lớn như vậy cho thấy bang Shan của Myanmar đang sản xuất ma tuý tổng hợp để phục vụ toàn thế giới chứ không chỉ trong khu vực. Ảnh: Reuters. |
Điều này sẽ giúp giảm bớt sự kỳ thị và phân biệt đối xử đối với người sử dụng ma tuý. Hơn nữa, các cơ quan có trách nhiệm cần có chính sách phù hợp và đào tạo tốt các nhân viên y tế về mức độ nhạy cảm của vấn đề mà họ đang giải quyết.
Đại dịch Covid-19 khiến việc đi lại bị hạn chế và biên giới đóng cửa, và có thể điều đó đã ảnh hưởng đến hoạt động buôn bán và vận chuyển ma tuý. Nhưng khi các chính phủ giảm sự tập trung vào tệ nạn ma tuý, điều đó sẽ tạo điều kiện cho các băng đảng mở rộng địa bàn và phân phối theo những cách mới.
