Trong lịch sử điện ảnh, từng có Natalie Portman vào vai Mathilda trong Léon: The Professional (1994) khi mới 12 tuổi và có những lời thoại đề cập đến vấn đề tình dục với bạn diễn. Jodie Foster vừa tròn 12 tuổi khi đóng cô gái điếm vị thành niên trong Taxi Driver (1976). Nữ diễn viên Dominique Swain cũng chỉ 14 tuổi khi trở thành nàng Lolita có nhiều cảnh nóng với người đàn ông trung niên trong tác phẩm cùng tên.
Thực tế, ê-kíp sản xuất của những tác phẩm trên đều có các biện pháp bảo vệ an toàn, các diễn viên nhí đều được đóng thế và không trực tiếp đảm nhận những cảnh quay nhạy cảm.
Dù tuân thủ tuyệt đối điều khoản trong luật bảo vệ trẻ em, các tác phẩm trên vẫn phải chịu cảnh bị cấm chiếu hoặc hạn chế lưu hành, bị chỉ trích thậm tệ vì lựa chọn diễn viên chưa thành niên đóng cảnh nhạy cảm hoặc đảm nhận vai diễn có sức nặng tâm lý không phù hợp lứa tuổi.
 |
| Vào vai Mathilda trong Léon năm 12 tuổi, Natalie Portman dù diễn xuất phi thường nhưng vẫn khiến nhiều người bất bình khi có nhiều cảnh quay không phù hợp lứa tuổi như bắn súng, hút thuốc, bàn luận tình dục... |
Lolita bị chỉ trích kịch liệt và chỉ được phát hành rất hạn chế tại Mỹ. Chính quyền Australia ra lệnh cấm lưu hành tác phẩm này cho tới tận tháng 4/1999.
Léon: The Professional buộc phải cắt đi một số cảnh như đoạn Mathilda đưa Léon vào giường và trèo lên nằm cạnh để tránh gây tranh cãi khi phát hành tại các rạp ở Mỹ.
The Tin Dum (1979) đã giành giải Cành cọ vàng của LHP Cannes và tượng vàng Oscar cho Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất nhưng lại bị nhiều quốc gia cấm chiếu do có cảnh nhạy cảm của nam diễn viên 12 tuổi David Bennet.
Quy định nghiêm ngặt cho tác phẩm có diễn viên nhí
Vấn đề đầu tiên nhà sản xuất phải giải quyết khi muốn diễn viên nhí tham gia phim là có được sự đồng ý của người giám hộ. Ê-kíp phải nói rõ với cha mẹ về những yêu cầu đặc biệt như cảnh nóng hay ngôn ngữ chửi thề... và đưa ra giải pháp đảm bảo an toàn cho trẻ.
Tuy nhiên, ngay cả khi có sự đồng ý từ người giám hộ cũng không có nghĩa là diễn viên nhí sẽ phải làm bất cứ điều gì tại trường quay. Luật pháp các nước luôn có điều khoản bảo vệ trẻ em nhằm tránh bị bóc lột lao động, lạm dụng hoặc bị xâm hại tình dục trong quá trình làm việc.
Ở Mỹ, các bang có quy định khác nhau và đoàn phim buộc phải tuân theo luật của nơi đặt bối cảnh. Ví dụ, bang California cấm hoàn toàn việc quay cảnh khỏa thân của trẻ em, bang Louisiana không cho phép diễn viên trưởng thành ôm ấp hay chạm vào thân thể trẻ vị thành niên...
 |
| Bộ phim The Tale được ghi hình tại bang Louisiana (Mỹ) - nơi quy định diễn viên trưởng thành không được chạm vào thân thể trẻ em vị thành niên. |
Một số nơi cấm thuốc lá thật xuất hiện tại trường quay. Thời gian làm việc của diễn viên nhí cũng được quy định nghiêm ngặt, nếu vượt quá giới hạn quy định đoàn làm phim sẽ bị buộc tội bóc lột sức lao động của trẻ em.
Ngoài ra, đạo diễn phải đảm bảo có một nhân viên xã hội luôn túc trực tại địa điểm ghi hình để hướng dẫn, giúp đỡ những diễn viên chưa đến tuổi trưởng thành. Người này thường được gọi là giáo viên trường quay (on-set tutor).
Childreninfilm.com là website về các thông tin và điều luật cần biết về việc sử dụng diễn viên nhí trong phim ảnh. Toni Casala - chuyên viên của trang này - cho biết trẻ em tuyệt đối không được phép thực hiện cảnh nóng, kể cả mô phỏng động tác. Thay vào đó, đạo diễn phải dùng người đóng thế khi quay cảnh cận và không được nói ngôn từ có nội dung không phù hợp khi hướng dẫn diễn xuất cho trẻ.
Cũng theo Casala, nếu đạo diễn và ê-kíp sản xuất có dấu hiệu không tuân theo những quy định trên, giáo viên trường quay có quyền báo cáo với chính quyền ngay lập tức.
Đạo diễn thị phạm diễn viên nhí quay cảnh nhạy cảm ra sao?
Ngoài sự có mặt của giáo viên trường quay, nhiều bộ phim còn chuẩn bị chuyên gia tâm lý. Cha mẹ, người giám hộ cũng theo sát các bé để giám sát công việc ghi hình. Nếu không hài lòng, họ có quyền yêu cầu hủy cảnh quay.
Mẹ của Jodie Foster chưa từng nghĩ con bà sẽ đóng vai gái điếm khi mới 12 tuổi. Vì vậy, mẹ Foster và gia đình luôn theo dõi sát sao quá trình ghi hình. Nữ diễn viên được chính chị gái của cô (22 tuổi) đóng thế trong các cảnh quay nhạy cảm của Taxi Driver.
Theo Independent, Dominique Swain mới 15 tuổi khi đóng Lolita nên cô buộc phải sử dụng diễn viên đóng thế ở nhiều cảnh quay thân mật. Đoạn ngồi trên đùi nam diễn viên Jeremy Irons, Swain đặt gối ở giữa hai người để tránh tiếp xúc thân thể. Dù vậy, bộ phim vẫy gây bão dư luận.
 |
| Dominique Swain (15 tuổi) được sử dụng diễn viên đóng thế và các biện pháp bảo hộ khác khi đóng cặp với bạn diễn Jeremy Irons trong Lolita. |
Để có được vai diễn Mathilda trong Léon, Natalie Portman đã thuyết phục gia đình rất nhiều lần. Cha mẹ Portman tới trường quay, quan sát kỹ càng cảnh quay hút thuốc để đảm bảo cô không thực sự hít và nhả khói.
Với cảnh bị cưỡng hiếp trong Hounddog (2007), Dakota Fanning - lúc này 12 tuổi - không hề có người đóng thế. Việc này khiến nhiều người tức giận và cho rằng đoàn phim đã vi phạm luật trẻ em.
Tuy nhiên, ê-kíp Hounddog đã được xác nhận không vi phạm bất cứ điều khoản về bảo vệ trẻ em nào vì chỉ ghi hình khuôn mặt và tay, chân của Dakota Fanning. Biểu cảm của nữ diễn viên được tạo ra từ những lời thị phạm không đề cập đến tình dục như "hít vào", "thở hắt ra", "chờ chút"...
Chia sẻ trên tờ The Wrap, đạo diễn Jennifer Fox của bộ phim The Tale (chiếu trên HBO) cho biết cô phải gửi đơn xin phép chính quyền bang Louisiana trước khi bấm máy. Nữ chính của phim là Isabelle Nelisse khi nhận vai chưa đầy 12 tuổi, vì vậy bé luôn có mẹ và chuyên gia tâm lý theo sát.
 |
| Natalie Portman tiết lộ cha mẹ cô theo sát trên phim trường để đảm bảo con gái không hút thuốc thật khi vào vai Mathilda. |
Với cảnh nhân vật bị thầy giáo xâm hại tình dục, bé Nelisse hoàn toàn không tiếp xúc với bạn diễn Jason Ritter và không phải hiểu cụ thể về cảnh quay hoàn thiện trên phim.
Để quay biểu cảm cận cảnh, tổ phục trang đã xịt keo cứng vào tóc để tạo cảm giác bé Nelisse đang nằm trên giường.
Diễn viên nhí được đạo diễn Jennifer Fox chỉ đạo diễn xuất bằng những câu nói đơn giản như “Hãy diễn như có một con quái vật đang chồm tới chỗ con”, “Diễn như bà nội đang đuổi theo con” hay “Biểu cảm như con vừa ăn phải món gì thật chua”... Fox cũng chuẩn bị diễn viên đóng thế 22 tuổi cho những cảnh quay bị đụng chạm thân thể.
Không chỉ nữ diễn viên nhí, các bé trai cũng nhận được sự bảo hộ tương tự. Trong tác phẩm nổi tiếng Birth (2004), cậu bé 10 tuổi Cameron Bright không phải ghi hình bất kỳ thước phim khỏa thân nào như kịch bản, cũng không trực tiếp đóng cảnh tắm chung với Nicole Kidman vì hai người ghi hình riêng biệt.
Ở một số tác phẩm khác, đạo diễn thậm chí nói dối về nội dung tác phẩm với các diễn viên nhí. Không ít người kể rằng khi nhận vai ở độ tuổi vị thành niên họ chỉ được cầm từng đoạn kịch bản ngắn và diễn theo lời tư vấn của đạo diễn mà không biết thực tế nội dung của cả phim.
Tổn thương, ám ảnh và những hệ quả dài lâu
Tuy đã áp dụng các biện pháp bảo vệ an toàn cho diễn viên nhí, nhưng khi lên màn ảnh các cảnh quay nhạy cảm vẫn gây ra nhiều tranh cãi trái chiều.
Hounddog bị chỉ trích kịch liệt vì để Dakota Fanning đóng cảnh bị cưỡng hiếp khi mới 12 tuổi. Natalie Portman nói những từ ngữ mang ẩn ý tình dục trong Léon ở độ tuổi 12 hay việc Jodie Foster từng mặc hở hang ra phố để cảm nhận cảm giác của nhân vật gái điếm trong Taxi Driver khiến khán giả mất cảm tình với tác phẩm.
Bên cạnh các điều luật về trẻ em, tranh cãi và chỉ trích còn xuất phát từ nỗi lo lắng diễn viên nhí sẽ gặp phải chướng ngại tâm lý sau khi đảm nhận vai diễn khó, quá nặng về tâm lý so với lứa tuổi.
 |
| Jodie Foster tiết lộ cô bị tổn thương và ám ảnh trong thời gian dài sau khi đóng Taxi Driver. |
Từng được tư vấn tâm lý kỹ càng trước khi nhận vai, Jodie Foster khiến nhiều người bất ngờ khi thừa nhận cô đã bị tổn thương khá nhiều khi đóng Taxi Driver.
Năm 2016, trả lời tờ The Independent, Foster tiết lộ cô bị những lời nói khiếm nhã và thái độ cười cợt, thiếu nghiêm túc của đạo diễn Scorsese ám ảnh trong một thời gian.
Trong buổi chia sẻ ở diễn đàn về phụ nữ tại Los Angeles vào năm 2018, Natalie Portman tiết lộ cô bị quấy rối suốt nhiều năm sau vai diễn Mathilda.
Bắt đầu từ năm 13 tuổi, nữ diễn viên thường xuyên nhận được thư điện tử và tin nhắn gạ tình của những người đàn ông xa lạ có sở thích quan hệ với trẻ vị thành niên. Đài radio địa phương nơi Portman sinh sống thậm chí từng phát sóng bản tin đếm ngược tới ngày cô tròn 18 tuổi - đủ tuổi hợp pháp để "ngủ" cùng người khác giới.
Cô dùng cụm từ "khủng bố tình dục" khi kể lại hậu quả lớn nhất để lại sau khi có vai diễn để đời Léon, đồng thời khẳng định: "Tôi xứng đáng được tôn trọng và bảo vệ an toàn".
Lời chia sẻ của Natalie Portman cũng như nỗi ám ảnh về việc bị giễu cợt của Jodie Foster khiến nhiều người suy nghĩ về vấn đề có nên để trẻ em đảm nhận những vai diễn nặng ký, có tâm lý phức tạp không. Bởi dù những tác phẩm đó có thể mang lại danh vọng hay sự công nhận về tài năng diễn xuất, các ngôi sao tương lai vẫn khó tránh khỏi những hệ quả không thể dự đoán trong tương lai.
