Điềm báo cho châu Âu từ thảm họa gây sốc toàn cầu ở Tây Ban Nha

Thời tiết khắc nghiệt tàn phá khu vực Địa Trung Hải có thể là điềm báo cho tương lai của châu Âu. Ảnh: New York Times.

Người dân Chiva - một thị trấn nhỏ nằm ở vùng ngoại ô Valencia, miền Đông Tây Ban Nha - được dự báo sẽ phải đối mặt với một tương lai ảm đạm: Tình trạng hạn hán ngày càng tồi tệ khi Trái Đất nóng lên và đất nước khô cằn, hồ cạn trơ đáy. Thế nhưng, hôm 29/10, họ cũng chứng kiến cảnh tượng mưa như trút nước, với lượng mưa bằng cả một năm đổ xuống chỉ trong vài giờ.

Những trận mưa xối xả gây ngập lụt khu vực miền Nam và miền Đông Tây Ban Nha vào đêm 29/10, phá hủy nhiều cây cầu và thị trấn, cướp đi sinh mạng hàng trăm người.

Theo Guardian, ô nhiễm do nhiên liệu hóa thạch đang góp phần làm thay đổi và biến chất vòng tuần hoàn của nước. Khi nhiệt độ tăng lên do biến đổi khí hậu, nước bốc hơi nhanh hơn, dẫn đến khô hạn. Đồng thời, không khí nóng có thể chứa nhiều hơi ẩm hơn, làm tăng nguy cơ xảy ra những trận mưa lớn thảm khốc.

Biển Địa Trung Hải hiện là một quả bom hẹn giờ

“Hạn hán và lũ lụt là hai mặt trên cùng một đồng xu biến đổi khí hậu”, Stefano Materia - nhà khoa học người Italy tại Trung tâm Siêu máy tính Barcelona - cho biết.

Ông nhận định nhiều nghiên cứu chỉ ra hạn hán ở Địa Trung Hải có liên quan đến cuộc khủng hoảng khí hậu, khi sự thay đổi trong hoàn lưu khí quyển và nhiệt độ toàn cầu tăng lên khiến khu vực này cực kỳ nóng.

“Điều này đồng nghĩa nhiều năng lượng hơn, nhiều hơi nước hơn, nhiều bất ổn hơn - tất cả yếu tố này thúc đẩy các cơn bão khủng khiếp khi gặp điều kiện khí quyển thuận lợi. Biển Địa Trung Hải hiện tại là một quả bom hẹn giờ”, ông nhấn mạnh.

Hệ quả sau trận lũ lụt ở Valencia, Tây Ban Nha, hôm 30/10. Ảnh: Tân Hoa Xã.

Tây Ban Nha - cùng với Bồ Đào Nha, Italy và Hy Lạp - đã chứng kiến nhiều hiện tượng thời tiết khắc nghiệt. Các nhà khoa học đã gọi đây là mối nguy kép và tác động dây chuyền.

Sóng nhiệt khiến rừng dễ bắt lửa, dẫn tới các vụ cháy rừng chết người, còn các thành phố ngạt trong khói. Hạn hán làm đất khô cằn và ngăn đất hấp thụ nước khi mưa lớn. Nguồn cung nước trở nên khan hiếm, khiến nhiều thành phố như Barcelona phải áp dụng các hạn chế khẩn cấp. Các chủ trang trại và khách sạn không còn đủ khả năng tài chính để cầm cự nếu những đợt khủng hoảng tiếp theo ập tới.

Số người ở miền Nam châu Âu tử vong do nhiệt độ tăng cao là thiệt hại về người gây ngạc nhiên nhất. Hôm 29/10, các nhà nghiên cứu từ Viện Sức khỏe Toàn cầu Barcelona phát hiện rằng trong 68.000 ca tử vong do nắng nóng hồi mùa hè 2022, hơn một nửa là do khủng hoảng khí hậu.

Số người chết liên quan đến nắng nóng - gấp khoảng 10 lần số người bị sát hại ở châu Âu trong cùng năm - cao nhất ở Hy Lạp, Italy, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha.

Thảm họa liệu có thúc đẩy người dân hành động vì khí hậu?

Các chuyên gia cho biết thời tiết khắc nghiệt đang tàn phá Tây Ban Nha và các nước láng giềng là điềm báo cho những gì phần còn lại của châu Âu sớm phải đối mặt.

Hồi tháng 5, một khảo sát của Eurobarometer cho thấy 61% người Tây Ban Nha "hoàn toàn đồng ý" các vấn đề môi trường có tác động trực tiếp đến cuộc sống hàng ngày của họ. Con số này gần gấp đôi mức trung bình của EU, đồng thời chỉ đứng sau Malta và Cyprus. Trong khi đó, các quốc gia Bắc Âu có tỷ lệ người "có xu hướng đồng ý" cao hơn nhiều.

Việc trực tiếp trải nghiệm các sự kiện thời tiết khắc nghiệt có thể phần nào thúc đẩy người dân hành động vì khí hậu. Ảnh: New York Times.

Việc trực tiếp trải nghiệm các sự kiện thời tiết khắc nghiệt, chẳng hạn lũ lụt ở Tây Ban Nha hôm 29/10, có thể thúc đẩy sự ủng hộ cho hành động vì khí hậu. Song các chuyên gia cảnh báo không nên phóng đại tác động của điều này.

Thăm dò sau vụ cháy rừng tàn khốc năm 2019 ở Australia cho thấy những người phủ nhận mối liên hệ giữa khoa học và biến đổi khí hậu “không hề lay chuyển” dù phải trải qua vụ cháy. Dẫu vậy, nhìn chung, những người bị ảnh hưởng có xu hướng ủng hộ hành động ứng phó với biến đổi khí hậu nhiều hơn.

Một nghiên cứu gần đây của Anh tiết lộ việc trải qua lũ lụt và nắng nóng khiến thêm nhiều người chấp nhận chủ đề khoa học khí hậu, đặc biệt là những cử tri thiên hữu và hoài nghi về khí hậu. Nhưng điều đó có tác động không đáng kể đến hành vi bảo vệ môi trường của công chúng.

Các chuyên gia về khí hậu khẳng định lũ lụt nên đóng vai trò như một lời nhắc nhở cho con người. Chúng ta cần thúc đẩy giảm ô nhiễm, cải thiện hệ thống cảnh báo sớm cũng như các kế hoạch ứng phó nhanh.

Trận mưa khủng khiếp tại Tây Ban Nha khiến ít nhất 158 người thiệt mạng, xảy ra một tháng sau khi lũ lụt chết người tấn công Trung Âu, Tây Phi và Đông Nam Á, và hai tuần trước Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP29 ở Azerbaijan.

"Sự kiện bi thảm này cho thấy chúng ta còn một chặng đường dài phía trước. Không thể để nhiều người thiệt mạng vì những sự kiện thời tiết có thể dự báo trước ở những quốc gia có đủ nguồn lực để làm tốt hơn nữa”, Liz Stephens - nhà khoa học về rủi ro khí hậu tại Đại học Reading - cho biết.