Christopher Nolan có 20 năm trong nghề, tạo nên 10 bộ phim điện ảnh đình đám, trong đó có 3 tác phẩm nằm trong danh sách 100 bộ phim vĩ đại nhất thế kỷ 21, 8 phim có tổng doanh thu vượt ngưỡng 3 tỷ USD. Trong đó, Inception sở hữu 8 đề cử Oscar, nhận 4 giải, Memento với 2 đề cử Oscar.
Tuy nhiên phải đến Dunkirk (2017), Christopher Nolan mới có được đề cử Oscar ở hạng mục Đạo diễn lần đầu tiên. Dù với nhiều người, đề cử này đến có vẻ muộn nhưng với gia tài điện ảnh có một không hai của mình cũng đã đủ để đặt Nolan vào vị trí một trong những đạo diễn xuất sắc nhất của làng điện ảnh đương đại.
Người định hướng chủ nghĩa siêu anh hùng mới
Từ một đạo diễn chưa từng qua bất kỳ lớp đào tạo đạo diễn nào, khởi đầu sự nghiệp với bộ phim độc lập Following (1998), Christopher Nolan bắt đầu được chú ý với tác phẩm tâm lý lắt léo Memento (2000), mở đầu ra một thương hiệu đạo diễn chuyên làm phim đánh đố trí não người xem.
Năm 2003, chính Nolan là người chủ động tìm đến hãng Warner Bros. đề xuất ý tưởng của mình để tạo nên một phiên bản Batman khác, sau khi bộ phim Batman & Robin (1997) đã hủy hoại danh tiếng của siêu anh hùng nổi tiếng Người Dơi.
 |
| Christopher Nolan chưa từng qua bất kỳ trường lớp đào tạo đạo diễn chuyên nghiệp nào. |
Nolan muốn tạo nên một bộ phim mới về vị anh hùng bóng đêm, gần gũi và trần trụi hơn là những tưởng tượng trong truyện tranh. Và ý tưởng đó đã thành công vượt ngoài mong đợi. Bộ ba phim về Batman của Christopher Nolan (Batman Begins - 2005, The Dark Knight - 2008 và The Dark Knight Rises - 2012) đã mang về thành công rực rỡ với 2,4 tỷ USD cùng 9 đề cử Oscar.
Có thể nói chính Christopher Nolan đã đưa hình tượng siêu anh hùng Batman nổi tiếng trong thế giới truyện tranh trở lại đỉnh vinh quang. Còn “hiệp sĩ bóng tối” đã đưa vị đạo diễn người Anh này trở thành nhà làm phim hạng A ở Hollywood.
Bộ ba phim Batman phiên bản Nolan đã trở thành tượng đài khó lòng lật đổ của thế giới phim siêu anh hùng thế kỷ 21. Tầm nhìn, câu chuyện sâu sắc và sức ảnh hưởng trong phim của Nolan đã trở thành một trong những chuẩn mực mới, góp công lớn trong việc thay đổi quan điểm của công chúng về dòng phim siêu anh hùng, vốn chỉ có đánh đấm cùng cốt truyện đơn giản, nhân vật nhạt nhoà.
Tạp chí Forbes từng nhận xét “kỳ quan điện ảnh” của Nolan đã thay đổi nhận thức về cách tiếp cận của công chúng trong các câu chuyện về siêu anh hùng, bước ra khỏi khuôn khổ của truyện tranh.
Đạo diễn cầu toàn bậc nhất Hollywood
Nổi tiếng là người cầu toàn bậc nhất Hollywood, vị đạo diễn người Anh luôn đeo đuổi sự hoản hảo từ nội dung, chất lượng hình ảnh đến công nghệ âm thanh. Mỗi bộ phim của vị đạo diễn người Anh đều là cuộc cách mạng đáng nhớ trong chuẩn mực hình ảnh và âm thanh của điện ảnh.
“Tôi là fan của bất kỳ sự tiến bộ kỹ thuật nào. Mọi thứ phải vượt trội hoàn toàn so với cái đã có trước đó. Với tôi, chưa có cái gì là hoàn hảo”, Christopher Nolan từng khẳng định sau khi bom tấn Avatar của James Cameron mở ra thời đại phim 3D ở Hollywood, nhiều nhà sản xuất mong muốn ông thử nghiệm với định dạng 3D.
 |
| Nolan nổi tiếng với thương hiệu làm phim hoàn hảo về hình ảnh, âm thanh cùng nội dung thách đố trí óc người xem. |
Tuy nhiên, Nolan một mực từ chối bởi với ông đây không phải là định dạng của tương lai. Thay vào đó ông trung thành với cách quay phim kỹ thuật số cổ điển, với các định dạng 35 mm, VistaVision và kết hợp với định dạng 65 mm và IMAX tạo nên những trải nghiệm mới mẻ không thể có ở một định dạng riêng rẽ nào.
Chưa dừng lại ở đó, Nolan còn là người tiên phong trong việc hồi sinh công nghệ quay phim 70 mm vốn đã “bị tuyệt chủng” ở Hollywood trong siêu phẩm viễn tưởng Interstellar. Cuộc cách mạng này được tạp chí Times ghi nhận là “phép màu công nghệ”, được xem là cuộc phục hưng kỷ nguyên 70 mm, mở ra thế hệ các bộ phim trở lại với xu hướng này.
Hay với Dunkirk, phim được quay hoàn toàn bằng máy phim 65 mm định dạng lớn và IMAX 65 mm, phim chứa đựng nhiều khung hình tuyệt mỹ. Để tạo độ chân thật tối đa cho phim, ông cũng hạn chế hết mức dùng kỹ xảo, quay mọi thứ bằng người thật, cảnh thật, cảm giác thật.
Không chỉ hình ảnh mà âm thanh và nhạc phim cũng là điều mà nhà làm phim người Anh chú trọng. Bằng kỹ thuật tài tình, Nolan cùng nhà soạn nhạc Hans Zimmer đã tạo ra hiệu ứng thính giác khiến bộ phim về cuộc di tản lịch sử trong Thế chiến II trở nên chân thật và khốc liệt hơn.
Thậm chí trước khi công chiếu bộ phim, Christopher Nolan thường đích thân đi kiểm tra rạp chiếu, đổi từng chỗ ngồi khác nhau trong rạp để xem xét sự thay đổi về ánh sáng và hiệu ứng âm thanh như thế nào để điều chỉnh. Adam Cole, người giám sát hậu kỳ cho đạo diễn hai bộ phim Interstella và Dukirk cho biết: “Nếu có thể, ông ấy chắc chắn sẽ đi kiểm tra từng chỗ ngồi ở tất cả rạp chiếu phim trên khắp thế giới để chắc chắn mỗi khán giả trong rạp đều có trải nghiệm tốt nhất với bộ phim”.
Cân bằng giữa phim thương mại và nghệ thuật
Thực tế không có nhiều đạo diễn cân bằng được giữa giá trị thương mại và giá trị nghệ thuật cho phim. Nếu như Michael Bay, đạo diễn của loạt phim robot Transformers trung thành với dòng phim giải trí thì các tên tuổi đình đám khác như Richard Linklater, Terrence Malick dành cả đời để làm các bộ phim độc lập kinh phí thấp.
 |
| Christopher Nolan là đạo diễn hiếm hoi cân bằng được giữa dòng phim nghệ thuật và thương mại. |
Christopher Nolan thì khác, phim của ông vừa có thể công phá phòng vé, tạo ra rất nhiều tiền nhưng cũng được đánh giá rất cao về nội dung và tính nghệ thuật. Ngoài các phim chuyển thể là bộ ba Dark Knight và The Prestige, Christopher Nolan thường đảm nhiệm luôn khâu biên kịch cùng với em trai là Jonathan Nolan. Chính vì thế, ở mỗi tác phẩm, dấu ấn của vị đạo diễn này là rất lớn, khác biệt và không thể lầm lẫn vào đâu được.
Những tác phẩm của Nolan khác biệt ở chỗ ông luôn đem vào các tác phẩm của mình cảm giác như đời thật dù là đề tài siêu anh hùng hay khoa học viễn tưởng. Như hình tượng Batman và thành phố tưởng tượng đầy rẫy tội phạm Gotham trung thực đến độ khiến khán giả rùng mình khi nhìn thấy thấp thoáng cuộc sống của mình.
Nội dung phim của Nolan luôn thông minh, đầy sự phức tạp, hấp dẫn và thách đố trí óc và sự tưởng tượng, logic của người xem. Thế nhưng, phim của ông lại được đông đảo công chúng đón nhận, cũng bởi những yếu tố chân thật, mang đậm tính thực tế đời sống. Bởi lẽ, chính Christopher Nolan cũng theo chủ nghĩa thực tế dù phim của ông thường mang tính siêu thực, kỳ ảo, liên quan đến những không gian, ảo thuật và giấc mơ.
Ông thiết lập mọi thứ từ thực tế, ví dụ như trong Interstellar là các định luật vật lý đã được khoa học chứng minh. Để thực hiện bộ phim, Nolan đã mời các nhà khoa học, trong đó có Kip Thorne, nhà vật lý nổi tiếng về lỗ đen và lỗ sâu để làm cố vấn. Nolan muốn mỗi khán giả đều có thể biết được sự khác biệt giữa các định lý có thật và những yếu tố tưởng tượng của riêng ông như chiều không gian thứ 5.
Hay với Inception, dù phim là hành trình giữa những tầng của giấc mơ nhưng Nolan đã cân bằng giữa thực tế và tưởng tượng, tuân theo những nguyên tắc thống nhất khiến mỗi hành động, lý thuyết ông tạo ra đều thuyết phục người xem. Christopher Nolan tạo ra được những thế giới khác biệt mà người ta chưa thể tiến vào, nhưng đồng thời, ông biến nó trở thành thật nhất có thể.
 |
| 20 năm, 10 bộ phim kinh điển, 3 bộ phim nằm trong top 100 phim xuất sắc nhất. |
'Ở Nolan, chúng tôi tin tưởng'
Kín tiếng, thậm chí ít khi công bố thông tin trước khi phim chiếu, nhưng mỗi dự án của ông theo thu hút sự quan tâm lớn của công chúng. Sau nhiều năm miệt mài, ông tạo dựng được một thương hiệu với số lượng người hâm mộ khổng lồ.
Mỗi khi ra mắt dự án mới, trong giới điện ảnh cả nhà phê bình và khán giả đại chúng đều râm ran câu slogan nổi tiếng “In Nolan we trust” (Ở Nolan, chúng tôi tin tưởng).
Có được vị trí vững chắc trong lòng người hâm mộ suốt nhiều năm là điều mà không nhiều đạo diễn làm được. Các bộ phim của ông ngay từ chưa ra rạp đã được tin tưởng sẽ làm nên những điều khác biệt, đem đến những trải nghiệm điện ảnh mới mẻ. Và đến Dunkirk, người hâm mộ được đáp lại vượt trên cả kỳ vọng.
Sự tin tưởng của mọi người dành cho Nolan không nằm ở khi phim ra mắt mà còn nằm ở canh bạc các nhà sản xuất đặt vào ông. Các nhà sản xuất Hollywood tin rằng chỉ cần đặt vào tay đạo diễn này, doanh thu phim là điều không cần phải lo. Bằng chứng là những bộ phim với kinh phí tăng tiến nhanh chóng.
Từ vỏn vẹn 6.000 USD cho phim đầu tay, đến 4 triệu USD với Memento (2000), ông đã được trao mấy chục triệu USD để làm The Prestige (2006). Đến Batman Begins và 2 phần Dark Knight, Interstella ông cầm trên tay trên dưới 200 triệu USD. Thế rồi phim nào cũng chiến thắng phòng vé ngoạn mục. 8 bộ phim trước đã thu về 3,5 tỷ USD trên toàn cầu trong đó 2 phần Dark Knight mỗi phim thu trên 1 tỷ USD.
Những gì Nolan tạo ra hoàn toàn không phụ kỳ vọng của nhà sản xuất và giới phê bình. Cũng giống như James Cameron hay Guillermo del Toro thường xuyên “đốt tiền” vào công nghệ.
“Với số kinh phí lớn nhất tôi có thể làm việc, tôi luôn cố gắng mang đến cho khán giả những trải nghiệm kỹ thuật hấp dẫn nhất với hình ảnh và âm thanh, điều mà họ chưa từng xem trước đây”, Nolan từng khẳng định.
 |
| Liệu Oscar lần thứ 90 có gọi tên Christopher Nolan ở hạng mục Đạo diễn xuất sắc nhất? |
Sở hữu trong tay những tác phẩm điện ảnh kinh điển, điều duy nhất còn thiếu trong sự nghiệp của Nolan, là một giải Oscar. Ông từng được đề cử phim hay nhất với Inception, và hai đề cử khác về kịch bản và hình ảnh, nhưng chưa từng có đề cử đạo diễn nào. Mãi đến bộ phim thứ 10 của mình – Dunkirk (2017) mới mở ra bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp của Nolan khi lần đầu tiên được đề cử ở hạng mục đạo diễn xuất sắc.
Ở lễ trao giải Oscar lần thứ 90 vào ngày 5/3 (giờ Việt Nam) tới đây, cái tên Christopher Nolan có được xướng lên hay không thì tên tuổi của ông cũng đã trở thành huyền thoại của làng điện ảnh thế giới.
Có lẽ chính bản thân của nhà làm phim 47 tuổi này cũng không mấy bận tâm về những giải thưởng, bởi tài năng của ông đã được công chúng và giới phê bình công nhận từ lâu. “Tôi chỉ là một người yêu điện ảnh, là một kẻ muốn tạo ra nhiều vũ trụ khác nhau từ ngoài không gian đến sâu bên trong tiềm thức của con người để các bạn có thể thoả thích khám phá trong vài giờ đồng hồ xem phim”, Christopher Nolan từng chia sẻ.
