Hiện nay, chúng ta có thể thấy những người máy AI như Sophia, Erika hay những trợ lý ảo như Siri và Alexa đều có đặc điểm chung là giới tính nữ.
Theo bài viết của tác giả Sylvie Borau, đăng trên The Conversation, sự mất cân bằng giới tính trong thế giới AI đang là một xu hướng lan rộng. Tình trạng người máy nữ nhiều hơn người máy nam có thể tạo ra những hệ lụy bất lợi cho phụ nữ trong tương lai. Vậy thì tại sao các AI nữ lại xuất hiện nhiều hơn AI nam?
Hướng đi để người máy nhân đạo hơn
Các chuyên gia AI ưu tiên giới tính nữ khi lập trình người máy vì có những yêu tố ở nữ được coi trọng hơn nam.
Cụ thể, phụ nữ có sự ấm áp và khả năng trải nghiệm cảm xúc nhiều hơn nam do tính nhạy cảm của họ. Đối với AI, kinh nghiệm cảm xúc là những yếu tố để chúng có thể mô phỏng con người.
Để nghiên cứu về vấn đề này, Borau đã tạo ra những thang đo tiến hóa và khảo sát hơn 3.000 người để xem những tính cách như ấm áp, vui vẻ, thân thiện, quy củ, lịch sự... xuất hiện ở giới nào nhiều hơn.
 |
| Không chỉ phù hợp với bối cảnh xã hội hiện tại, người máy nữ còn được nhận định là dễ học tập cảm xúc hơn người máy nam. Ảnh: Wonderland Magazine. |
Dựa trên lý thuyết nghiên cứu, nữ giới sở hữu những phẩm chất tính cực của con người nhiều hơn nam giới. Do đó, người máy nữ cũng có "tính người" hơn so với người máy nam. Cách AI nữ suy luận cũng góp phần mở ra những hướng đi thuận lợi cho các vấn đề về AI.
Nhìn chung, kết quả nghiên cứu cho thấy người máy nữ được phú cho những phẩm chất phù hợp với bối cảnh dịch vụ của xã hội hiện nay. Chúng ta có xu hướng tin tưởng vào một người máy nữ nhiều hơn. Theo The Conversation, các chuyên gia lập trình xem phụ nữ là nhóm phù hợp để phát triển AI vì họ nhận thấy giới tính này sở hữu những tố chất của một siêu nhân.
Nguy cơ gia tăng bất bình đẳng giới
Theo quan điểm của nhà văn Kate Manne, phẩm chất của phụ nữ có thể vượt qua rào cản giới tính vô hình. Việc giới tính nữ chiếm phần đông trong các AI cũng bắt nguồn từ nhận thức phụ nữ "con người" hơn đàn ông.
Tuy nhiên, UNESCO cảnh báo sự mất cân bằng giới tính trong thế giới AI có thể tạo nên những định kiến bất lợi cho phụ nữ, chẳng hạn một bộ phận người sẽ xem phụ nữ như những nhóm chỉ biết phục tùng.
 |
| Trong tương lai, nếu số lượng người máy nữ bùng nổ, những định kiến Vật hóa phụ nữ có thể xuất hiện. Ảnh: GeekWire. |
Sylvie Borau cho rằng quá trình biến phụ nữ thành chủ thể phát triển AI có thể dẫn đến nhiều hệ lụy. Theo đó, trong tương lai, khi có quá nhiều AI nữ với độ chân thật cao xuất hiện, quan điểm phụ nữ là những công cụ được thiết kế để đáp ứng nhu cầu của chủ nhân sẽ ngầm hình thành trong xã hội. Điều này có thể có thể khiến nhiều phụ nữ bị coi thường và mất nhân quyền hơn. Nhà nghiên cứu Borau gọi đây là sự vật hóa con người.
Trong triết học xã hội, vật hóa (Objectification) là việc một con người (đôi khi là động vật) bị đối xử như một đồ vật.
Do đó, nghiên cứu của Sylvie Borau đồng thời nhấn mạnh về vấn đề đạo đức mà các nhà thiết kế AI phải lưu tâm. Việc xem phụ nữ là đối tượng chủ đạo để phát triển AI không mang lại kết quả tốt cho một thế giới người máy bình đẳng. Theo Sylvie Borau, chúng ta cần có những biện pháp để phụ nữ không mắc phải những định kiến trên. Chẳng hạn một giải pháp tương tự Google. Công ty này quy định các AI của hãng sẽ được chỉ định giọng nói nam/nữ ngẫu nhiên với xác suất ngang nhau.
