 |
| Cuốn sách cỡ đại Những loài chim nước Mỹ. Ảnh: Gregory Katz/AP. |
Sáng ngày 17/12 năm 2004, Betty Jean Gooch, thủ thư của thư viện đại học Transylvania, ở Lexington, Kentucky, chuẩn bị cho cuộc hẹn lúc 11 giờ với Walter Beckman, một người khách mà cô chưa từng gặp.
Qua điện thoại và e-mail, Beckman yêu cầu được xem ấn bản đầu tiên cuốn sách Nguồn gốc các loài của Charles Darwin và cuốn sách cỡ đại Những loài chim nước Mỹ (Birds of America) của John James Audubon.
Mặc một chiếc áo khoác dày, đeo găng tay và đội mũ len, Beckman ký vào sổ khách đến thăm. Với khuôn mặt dài, gầy, mái tóc vàng hoe, anh ta trông trẻ hơn tưởng tượng của Gooch. Ngay khi vừa đến, anh hỏi Gooch rằng anh có thể mời một người bạn cùng xem sách không, cô đồng ý. Vài phút sau, một thanh niên thấp, tóc sẫm màu, cũng mặc áo khoác mùa đông, đội mũ lưỡi trai và đeo găng tay bước vào thư viện. Anh tự giới thiệu tên là John.
Hai người đi theo thủ thư vào Phòng Sách Hiếm, John đóng cửa lại. Khi Gooch đang đi về phía tủ trưng bày, cô cảm thấy ngứa ran ở cánh tay phải và ngã gục xuống sàn.
Những chàng trai ngoan xuất thân tử tế trộm sách triệu đô
Đến một giờ chiều hôm đó, khuôn viên Đại học Transylvania, trường đại học tư thục lâu đời nhất nước Mỹ, đã tràn ngập cảnh sát, thám tử, các phóng viên đang đưa tin về “Vụ trộm sách không tưởng”, một vụ án được liệt vào danh sách những vụ trộm cắp tác phẩm nghệ thuật quan trọng nhất mọi thời đại của FBI.
Từ những dữ kiện ở hiện trường, có vẻ như một nhóm bốn thanh niên, được mô tả là người da trắng, ở độ tuổi 20, đã đánh cắp một số cuốn sách và bản thảo quý giá nhất trong bộ sưu tập của trường đại học Transylvania. Tổng giá trị vụ trộm như sau này đã được định giá là 5,7 triệu USD. Những tên trộm không để lại dấu vân tay, và hầu như không có nhân chứng.
Gần hai tháng sau, cảnh sát đã bắt giữ được thủ phạm của vụ trộm triệu đô - hóa ra thủ phạm không phải là những tên tội phạm chuyên nghiệp, mà là bốn sinh viên đại học địa phương. Spencer Reinhard, Warren Lipka, Eric Borsuk và Charles Allen, tất cả đều ở độ tuổi từ 19 đến 20 vào thời điểm xảy ra vụ trộm, cả bốn đều là con nhà giàu, nhà ở ngoại ô, tốt nghiệp trường trung học danh giá ở Lexington.
 |
| Những chàng trai ngoan xuất thân từ những gia đình tử tế đã thực hiện vụ trộm sách triệu đô. Ảnh: CNBC. |
Khi thủ phạm bị bắt, công chúng không tin vào tin tức vì không ai trong số họ có tiền án hay quá khứ bất hảo. Không phải là những kẻ bên lề xã hội, gia đình ruồng bỏ, mà ngược lại, trong bốn người có người từng là những vận động viên có tiếng, có hai người còn nhận được học bổng đại học.
Báo chí luôn mô tả họ là “những chàng trai ngoan” xuất thân từ “những gia đình tử tế” - những đứa trẻ thuộc tầng lớp trung lưu, thượng lưu có mọi cơ hội, nhưng cũng là những người có nhiều cơ hội để đánh mất nhất. Rốt cuộc, tất cả đều nhận tội và mỗi người đều phải lãnh án bảy năm tù.
Cuốn sách hiếm trong thư viện làm sinh viên động lòng tham
Có đủ loại giả thiết về lý do họ làm điều đó: nghiện ma túy, nợ cờ bạc, gia đình của một thành viên trong nhóm phá sản và bạn bè đã làm điều đó để giúp cứu lấy danh dự của gia đình… Cho đến nay, giả thiết phổ biến nhất là vụ trộm chỉ là một trò đùa của bạn bè với nhau nhưng sau đó mọi thứ đã vượt khỏi tầm kiểm soát.
 |
| Sách Những loài chim nước Mỹ được trưng bày ở bảo tàng. Ảnh: Stewart Attwood. |
Năm 2003, khi còn là sinh viên nghệ thuật năm thứ nhất tại Đại học Transylvania, Reinhard đã cùng một nhóm sinh viên tham quan các bộ sưu tập đặc biệt của thư viện trường.
Anh biết về bộ sưu tập sách quý trị giá hàng triệu đôla, bao gồm cuốn sách cỡ đại của John James Audubon Những loài chim nước Mỹ. Một thủ thư từng nói trong chuyến tham quan của Reinhard rằng trường Transylvania đã bán một bộ tác phẩm tương tự của Audubon với giá 12 triệu đôla vài năm trước đó.
Sau chuyến tham quan, Reinhard đã đề cập đến những cuốn sách có giá trị với Lipka, người bạn thời thơ ấu của anh, người vừa bỏ học tại Đại học Kentucky. Lipka rủ thêm Borsuk, một người từng là đồng đội bóng đá ở trường trung học và bạn học đại học.
Ba người đã dành gần một năm để vạch ra các kế hoạch trộm sách. Nhưng kế hoạch cần một người thứ tư, vì vậy họ đã tuyển thêm Allen, một người bạn trung học khác, có cha là một nhà đầu tư bất động sản nổi tiếng ở Lexington. Allen, lúc đó đang là sinh viên chuyên ngành kinh doanh tại Đại học Kentucky, ban đầu anh phản đối ý tưởng này - nhưng sức hấp dẫn của hàng triệu đôla đã thắng.
 |
| Nguồn gốc các loài của Charles Darwin ấn bản đầu tiên năm 1859. Ảnh: natedsanders |
Vào giữa tháng 12 năm 2004, vào một trong những ngày cuối cùng của kỳ thi cuối kỳ - thư viện sẽ gần như không có ai, bốn người kéo nhau đến thư viện. Khi Lipka và Borsuk đang khệ nệ khiêng quyển sách Birds of America nặng nề xuống cầu thang thoát hiểm - mỗi tập trong số bốn quyển của Audubon được cho là nặng gần 23 kg - họ gặp phải một trợ lý thủ thư, và đành phải bỏ lại quyển sách giá trị triệu đô ở hành lang.
Lúc đó họ cũng tin rằng, mình đã bỏ lại hết các thứ, nhưng thực tế, số sách và bản thảo mà họ nhét trong ba lô trị giá khoảng 1 triệu đôla: Nguồn gốc các loài của Charles Darwin ấn bản đầu tiên năm 1859 (trị giá 25.000 đôla), một bản thảo từ năm 1425 (trị giá 200.000 đôla), một bộ gồm hai tập kiệt tác làm vườn thế kỷ 15 có tên là Hortus Sanitatis (450.000 đôla), 20 bức vẽ chì của Audubon (50.000 đôla) và Bản tóm tắt về các loài chim ở Bắc Mỹ của Audubon (10.000 đôla).
Những kẻ trộm sách làm lại cuộc đời
Vào tháng 12 năm 2005, một năm sau vụ trộm, bốn người đều bị kết án 87 tháng tù. Tất cả đều được phóng thích vào năm 2012. Reinhard hiện là một họa sĩ thiết kế. Lipka tốt nghiệp Đại học Temple vào năm 2018 với bằng thạc sĩ về nghiên cứu điện ảnh; trên tiểu sử LinkedIn, anh tự giới thiệu mình là một “nhà văn, người kể chuyện, và là người ủng hộ cải cách nhà tù”.
Allen, người tự giới thiệu mình là một tác giả, nhà biên kịch. Borsuk, cũng là một tác giả, anh từng viết sách Động vật Mỹ: Hồi ký tội ác có thật, kể lại vụ trộm chấn động của mình và bạn bè xuất bản năm 2018.
Trong chương trình truyền hình "Super Heists" Borsuk nói rằng anh "đã có bảy năm trong tù để suy ngẫm về một trải nghiệm khủng khiếp đã thay đổi hoàn toàn cuộc đời tôi".
Tuy nhiên, khi được hỏi "nếu có cơ hội thay đổi quá khứ, anh có làm không" thì Borsuk nói, cũng không chắc mình sẽ thay đổi quá khứ "ngay cả khi có thể". Bởi vì với anh, "dù sao thì chuyện ấy cũng đã tạo nên con người tôi, nó khiến tôi trở thành một người tốt hơn".
