Con đường từ giáo viên tiếng Anh thành tỷ phú của Jack Ma

Jack Ma - tên khai sinh là Ma Yun - sinh ngày 10/9/1964 tại Hàng Châu, Chiết Giang, Trung Quốc. Ông có một anh trai và một chị gái, lớn lên trong thời kỳ Trung Quốc đang ngày càng cô lập khỏi phương Tây. Gia đình Ma không phải dạng khá giả.

Thời niên thiếu, tuy gầy gò Ma thường đánh nhau với bạn cùng lớp. "Tôi chưa bao giờ sợ các đối thủ to lớn hơn", Jack Ma nhớ lại trong cuốn "Alibaba" được viết bởi Liu Shiying và Martha Avery.

Sau khi Tổng thống Mỹ Richard Nixon thăm Hàng Châu vào năm 1972, quê hương của Jack Ma trở thành điểm du lịch hút khách. Khi đó, ông bắt đầu lượn lờ quanh các khách sạn lớn của thành phố để làm hướng dẫn viên du lịch, đổi lấy việc học tiếng Anh. Biệt danh "Jack" của ông được đặt bởi một du khách.

Không có tiền hay mối quan hệ, cách duy nhất để Jack Ma tiến lên là bằng việc học hành. Sau khi tốt nghiệp phổ thông, ông thi đại học nhưng trượt 2 lần. Ông đỗ Viện Sư phạm Hàng Châu trong lần thi thứ 3. Năm 1988, Jack Ma tốt nghiệp và bắt đầu đi khắp nơi xin việc. Tuy nhiên, ông bị từ chối hàng chục lần - gồm cả KFC - trước khi được thuê làm giáo viên tiếng Anh. Ông đặc biệt thân thiết với học sinh và yêu công việc giảng dạy với thu nhập 12 USD/tháng tại một trường đại học tại Hàng Châu. 

Năm 2016, Tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới, Jack Ma tiết lộ ông từng bị Đại học Harvard từ chối tới 10 lần.

Jack Ma không có kinh nghiệm gì về máy tính hay lập trình, nhưng ông lại bị mê hoặc bởi Internet khi lần đầu sử dụng máy tính trong chuyến đi đầu tiên tới Mỹ năm 1995. Trước đó, ông mới vừa lập một công ty dịch thuật và thực hiện chuyến công tác này tới Mỹ. Từ đầu tiên ông tìm kiếm trên mạng là "beer" (bia) và đã rất ngạc nhiên khi kết quả không có loại bia nào của Trung Quốc. Sau đó, ông quyết định thành lập một công ty Internet của Trung Quốc.

Dù không thành công với 2 startup đầu tiên, 4 năm sau đó, Jack Ma tập hợp 17 người bạn lại căn hộ của mình và thuyết phục họ đầu tư vào startup thứ 3 về thương mại điện tử tên "Alibaba". Trang web này cho phép đăng tải hàng hoá để bán trực tiếp tới tay khách hàng.

Dịch vụ này nhanh chóng thu hút được người dùng trên khắp thế giới. Tháng 10/1999, Alibaba huy động được 5 triệu USD đầu tư từ Goldman Sachs và 20 triệu USD từ công ty viễn thông Nhật SoftBank.

Jack Ma luôn duy trì sự vui vẻ tại Alibaba. Khi công ty lần đầu có lãi, ông đã phát cho mỗi nhân viên một bình sơn xịt Silly String để "xoã". Đầu những năm 2000, khi công ty thành lập Taobao - đối thủ của eBay tại Trung Quốc, sau đó hất cẳng công ty Mỹ này, ông yêu cầu các nhân viên trồng cây chuối trong giờ nghỉ để duy trì năng lượng.

Năm 2005, Yahoo đầu tư 1 tỷ USD vào Alibaba đổi lấy khoảng 40% cổ phần công ty. Đây là con số khổng lồ đối với Alibaba khi đó đang cố gắng đánh bại eBay tại Trung Quốc. Alibaba cũng mang lại thắng lợi lớn cho Yahoo, mang về 10 tỷ USD từ khoản đầu tư ban đầu khi chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) năm 2014.

Jack Ma từng chia sẻ rằng ông biết Alibaba đã thành công khi một khách hàng yêu cầu trả hoá đơn nhà hàng cho ông. "Tôi là khách hàng của Alibaba, tôi đã kiếm rất nhiều tiền còn anh chẳng kiếm được xu nào cả. Vì vậy tôi sẽ thanh toán hoá đơn cho anh", vị khách kia nói.

Năm 2013, Jack Ma rút khỏi vị trí CEO của Alibaba, nhưng vẫn giữ vai trò Chủ tịch. Alibaba IPO vào ngày 19/9/2014. "Ngày hôm nay, những gì chúng ta có được không phải là tiền mà là sự tin tưởng của mọi người", Jack Ma nói với CNBC trong ngày IPO. 

IPO 150 tỷ USD của Alibaba là thương vụ lớn nhất của một công ty niêm yết tại Mỹ trên sàn chứng khoán New York. IPO cũng giúp Jack Ma trở thành người giàu nhất Trung Quốc với tài sản 25 tỷ USD khi đó. Hiện ông sở hữu tài sản gần 40 tỷ USD, theo Forbes.

Ngày lớn nhất trên lịch của Alibaba chính là ngày lễ độc thân tại Trung Quốc. Năm 2016, công ty này thu về số tiền kỷ lục gần 18 tỷ USD chỉ trong vòng 24 giờ.

Dù là một trong những người giàu nhất Trung Quốc, Jack Ma vẫn giữ các thói quen khiêm tốn. "Tôi không thấy ông ấy thay đổi nhiều mà vẫn giữ phong cách cũ", Xiao-Ping Chen, một người bạn của Jack Ma nói với USA Today. Jack Ma thích đọc và viết tiểu thuyết kungfu, chơi mạt chược, thiền và biểu diễn thái cực quyền.

Tháng 3/2013, Alibaba chi 49,7 triệu USD mua một chiếc chuyên cơ Gulfstream G550, chủ yếu để Jack Ma sử dụng.

Một trong những đam mê lớn nhất của Jack Ma là môi trường. Ông bắt đầu quan tâm tới môi trường khi một người thân trong gia đình vợ bị bệnh và ông nghi ngờ là do môi trường ô nhiễm. Ông là thành viên trong Hội đồng Bảo tồn Thiên nhiên và từng phát biểu trong một phiên của Clinton Global Initiative năm 2015.

Jack Ma hầu như giữ kín các thông tin về gia đình. Ông kết hôn với Zhang Ying - một giáo viên ông gặp ở trường, sau khi cùng tốt nghiệp vào cuối những năm 1980. "Ông ấy không đẹp trai nhưng tôi mến mộ vì ông ấy có thể làm nhiều thứ mà những người đẹp trai không thể làm", Zhang chia sẻ. Họ có 2 người con - một trai, một gái.

Năm 2017, Jack Ma thu hút chú ý khi có cuộc gặp với Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa đắc cử.

Tại Alibaba, Ma từng nhiều lần biểu diễn trong các chương trình thường niên của công ty. Trong một sự kiện kỷ niệm, ông đã hoá trang thành nghệ sĩ rock và hát trước 20.000 nhân viên Alibaba.

Cái tên "Alibaba" được Jack Ma nghĩ ra khi đang ngồi trong một quán cà phê ở San Francisco. Công ty muốn khai phá tiềm năng của các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên toàn cầu. Mới đây, Jack Ma tuyên bố sẽ nghỉ hưu sớm để tập trung thời gian và tiền bạc cho việc dạy học và làm từ thiện.