Bất chấp khoản tiền thường 25 triệu USD mà Washington đặt ra để lấy mạng ông, thủ lĩnh Al Qaeda Ayman al-Zawahiri vẫn chuyển tới sống trong một căn nhà ở thủ đô Kabul, Afghanistan sau khi Taliban nắm quyền ở quốc gia Nam Á này. Ông thậm chí cảm thấy đủ thoải mái để thường xuyên ra ban công hít thở khí trời.
Dù vậy, người Mỹ không từ bỏ mục tiêu của mình: Tiêu diệt một trong những người lên kế hoạch cho vụ khủng bố 11/9, cũng là nhân vật kế nhiệm trùm khủng bố Osama bin Laden trên cương vị người đứng đầu Al Qaeda.
Sau nhiều năm theo dõi, quân đội Mỹ hôm 31/7 (giờ Kabul) bắn hai tên lửa Hellfire từ một máy bay không người lái để hạ gục Zawahiri, theo thông báo của Tổng thống Mỹ Joe Biden.
“Tôi hy vọng rằng hành động quyết định này mang lại thêm một biện pháp an ủi khép lại”, ông Biden tuyên bố từ Nhà Trắng.
Kế hoạch tỉ mỉ
Các quan chức Mỹ miêu tả chiến dịch lần này đã được lên kế hoạch tỉ mỉ, giống như kế hoạch tiêu diệt trùm khủng bố Osama bin Laden tại Pakistan năm 2011. Một quan chức cấp cao Mỹ nói với báo giới rằng đây là kết quả của sự chuẩn bị “cẩn thận, kiên nhẫn và bền bỉ" của lực lượng chống khủng bố và tình báo nước này.
Thông tin Zawahiri đang ẩn náu tại Afghanistan không gây bất ngờ - những tin đồn cho biết ông đang sinh sống ở khu vực Tây Bắc Pakistan hoặc Afghanistan trong nhiều năm qua. Dù vậy, việc tìm kiếm nhân vật này vẫn là điều khó khăn.
 |
| Nhà lãnh đạo Al Qaeda Ayman al-Zawahiri cùng trùm khủng bố Osama bin Laden. Ảnh: AFP. |
“Trong nhiều năm, chính phủ Mỹ đã biết về mọi mạng lưới mà chúng tôi đánh giá đã hỗ trợ Zawahiri”, vị quan chức từ chối tiết lộ danh tính trên cho biết, theo AFP. Ông cũng tiết lộ giới chức Mỹ đã theo dõi các dấu hiệu về sự hiện diện của Al Qaeda tại Afghanistan từ khi rút quân tháng 8/2021.
Dù vậy, phải đến năm nay, tình báo Mỹ mới biết tin gia đình Zawahiri - bao gồm vợ, con gái và các cháu ngoại của trùm khủng bố - đã chuyển đến một ngôi nhà tại Kabul. Họ hành động cẩn thận để ngăn để lộ các dấu hiệu cho thấy liên hệ với Zawahiri.
Một thời gian sau, ông Zawahiri xuất hiện và không rời đi nữa. “Chúng tôi nhiều lần nhận diện Zawahiri ở ngoài ban công trong thời gian đáng kể”, vị quan chức Mỹ cho biết.
Tới đầu tháng 4, khi cộng đồng tình báo Mỹ tin chắc đây là Zawahiri, họ báo cáo tin này với các quan chức cấp cao. Thông tin được chuyển tới Tổng thống Biden qua Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan.
Với các thông tin có được, một kế hoạch tấn công được Mỹ hoạch định vào tháng 5 và tháng 6. Giới chức Mỹ cũng theo dõi ngôi nhà của Zawahiri và dựa vào “nhiều nguồn tin độc lập” để hiểu về lối sống của gia đình.
Qua nghiên cứu thiết kế ngôi nhà, Washington nhận định họ có khả năng tiêu diệt Zawahiri mà không gây hư hại lớn với công trình, cũng như giảm đến mức tối thiểu tác động tới dân thường và gia đình của trùm khủng bố.
Quyết định cuối cùng
Kế hoạch được hoàn thiện vào tháng 6, trước khi được trình lên Tổng thống Biden tại Phòng Tình huống trong Nhà Trắng hôm 1/7 bởi các quan chức cấp cao, bao gồm Giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) William Burns.
Trong cuộc họp, ông Biden xem xét kỹ lưỡng mô hình căn nhà - được cơ quan tình báo Mỹ phỏng dựng - và hỏi chi tiết về tình trạng ánh sáng, thời tiết, vật liệu xây dựng, cũng như các nhân tố khác có thể ảnh hưởng đến thành công của chiến dịch. Ông cũng yêu cầu báo cáo về các tác động tới dân thường.
Trong khi đó, Reuters cho biết một nhóm cố vấn pháp lý từ nhiều cơ quan xem xét các báo cáo của tình báo và xác nhận Zawahiri là mục tiêu hợp pháp, dựa trên sự lãnh đạo liên tục của nhân vật này với Al Qaeda.
 |
| Tổng thống Mỹ Joe Biden tuyên bố về cái chết của lãnh đạo Al Qaeda Ayman al-Zawahiri tại Nhà Trắng hôm 1/8. Ảnh: AP. |
Hôm 25/7, Tổng thống Biden - khi đó vẫn đang mắc Covid-19 - triệu tập cuộc họp với các thành viên nội các và cố vấn chủ chốt để nghe báo cáo lần cuối cùng, cũng như nhận định về tác động của vụ việc với quan hệ Mỹ - Taliban.
Trong phiên họp về việc ra quyết định tiêu diệt Osama bin Laden năm 2011, ông Biden - khi đó là phó tổng thống - tỏ ra hoài nghi. Khi đó, nguy cơ xảy ra sự cố ở mức cao, bin Laden chưa được xác định rõ ràng, trong khi vụ việc chắc chắn gây tác động tiêu cực tới quan hệ Mỹ - Pakistan, ông Biden nhớ lại.
Dù vậy, vị tổng thống có thể tự tin hơn nhiều trong lần ra quyết định này: Mỹ không cần cử quân tới Afghanistan để tiêu diệt Zawahiri. Nhân vật này cũng đã được xác định rõ ràng. Trong khi đó, Mỹ gần như không có quan hệ với Taliban.
Sau khi đề nghị những người dự họp cho ý kiến, ông Biden cho phép các lực lượng Mỹ tiến hành “một cuộc không kích chính xác” với điều kiện giảm tối thiểu tác động cho dân thường. “Tất cả đều đề xuất chấp thuận tấn công mục tiêu”, vị quan chức đề cập đến không khí buổi họp.
Tới 6h18 ngày 31/7 (giờ Kabul), một máy bay không người lái Mỹ mang theo hai quả tên lửa Hellfire R9X gắn dao - vốn có khả năng đâm xuyên mục tiêu và không phát nổ - tiêu diệt Zawahiri ngay trên ban công.
“Gia đình của Zawahiri hiện diện ở các khu vực khác trong căn nhà khi vụ không kích diễn ra. Họ không bị nhắm đến và vẫn an toàn”, vị quan chức Mỹ nói.
Theo người này, cuộc tấn công “giáng một đòn mạnh vào Al Qaeda và sẽ làm giảm khả năng hoạt động của tổ chức”. “Như Tổng thống Biden đã nói, chúng tôi sẽ không cho phép Afghanistan trở thành nơi trú ẩn an toàn với các phần tử khủng bố có thể gây hại cho nước Mỹ”, ông tuyên bố.
