 |
Cùng quan điểm với TP.HCM về việc kéo dài giãn cách xã hội tới cuối tháng 9, tiến sĩ Nguyễn Đức Thái - chuyên gia y sinh từ Đại học California, San Francisco (Mỹ) - nhận định cần thận trọng khi mở cửa thành phố.
"Trong tình hình hiện nay, kế hoạch mở cửa cũng chính là kế hoạch phòng chống dịch... Lộ trình mở cửa cần dựa theo kết quả xét nghiệm và tiêm chủng vaccine", tiến sĩ Thái nói với Zing.
Thận trọng khi đáp ứng nhu cầu mở cửa
- Chính quyền TP.HCM cần cân nhắc gì khi chuẩn bị mở cửa trở lại? Liệu có thể mở cửa một quận/khu vực trong khi những nơi khác vẫn đóng cửa?
- Trước tiên cần nhận định là tình hình dịch bệnh ở TP.HCM vẫn nghiêm trọng, số ca tử vong còn cao và số người cần điều trị vẫn gia tăng. Số F0 có khuynh hướng cao hơn nữa từ chương trình xét nghiệm diện rộng đang thực hiện. Tình hình dịch cần được giải quyết song song với nhu cầu mở cửa qua những giải pháp thật thận trọng.
Việt Nam khó có thể áp dụng các phương án như ở nhiều nước khi dịch đã được kiểm soát từ xét nghiệm thường xuyên, tiêm vaccine với tỷ lệ cao trong dân số (70% hay hơn nữa) và sẵn sàng tiêm tăng cường mũi 3, mũi 4. Ngoài vaccine, họ có chỉ số sức khỏe hơn chúng ta, xã hội giàu mạnh hơn, tổ chức y tế hoàn bị hơn.
Trong tình hình hiện nay, kế hoạch mở cửa cũng chính là kế hoạch phòng chống dịch, đặc biệt là xét nghiệm diện rộng và tiêm chủng toàn diện. Về lộ trình mở cửa cần dựa theo kết quả xét nghiệm và tiêm chủng vaccine.
So với cả nước, TP.HCM có được những ưu tiên. Hiện đã có khoảng hơn 80% người dân thành phố được tiêm chủng lần 1, gần 20% lần 2 và đang gia tăng. Như vậy có thể suy đoán thành phố đang có bức tường vaccine bảo vệ và sẽ tăng cao khi người dân thành phố được tiêm chủng lần 2.
 |
| Tiến sĩ Nguyễn Đức Thái. Ảnh: NVCC. |
Chúng tôi không thấy xét nghiệm kháng thể (serum test) trong các chương trình tầm soát hiện nay. Xét nghiệm này giúp đánh giá mức độ lây nhiễm cộng đồng tốt hơn các xét nghiệm kháng nguyên PCR hay test nhanh, ngoài ra còn giúp đánh giá khả năng miễn dịch của các chương trình tiêm chủng vừa qua. Xét nghiệm kháng thể sẽ cho biết chỉ số đề kháng, tức sức khỏe của TP.HCM, với dịch Covid-19. Mong biện pháp này sẽ được lưu tâm.
Vì dịch còn diễn biến phức tạp và không đồng nhất nên sẽ có những vùng khác nhau, có thể biểu hiện là đỏ, vàng và xanh dựa theo kết quả xét nghiệm, và mỗi vùng cần có quy chế kiểm soát phù hợp. Xin đơn cử:
- Đối với vùng đỏ, số F0 cao: Cần tiếp tục giãn cách, xét nghiệm test nhanh/PCR thường xuyên, triệt để trị liệu để mang F0 xuống thấp theo thời gian; giảm tử vong từ nâng cấp dịch vụ và phương tiện trị liệu.
- Đối với vùng vàng, số F0 có kiểm soát: Cần làm xét nghiệm PCR gộp, theo dõi thường xuyên đến khi F0 tự khỏi, cho sinh hoạt giới hạn các dịch vụ thiết yếu.
- Đối với vùng xanh, không F0: Cần xét nghiệm PCR gộp định kỳ, cho sinh hoạt các dịch vụ cơ bản, mở chợ.
"Vaccine là chìa khóa để mở cửa kinh tế"
- Ông đề xuất giải pháp công nghệ nào mà TP.HCM có thể áp dụng trong giai đoạn mở cửa trở lại không?
- Xin lấy ví dụ Đan Mạch là một trong những nước rất thành công áp dụng “thẻ xanh”. Họ phát hành Covipass làm giấy thông hành cho những người tiêm chủng đầy đủ được trở lại với cuộc sống. Họ là những lớp người tiên phong cho kế hoạch bình thường mới.
Mới đây Phó thủ tướng Vũ Đức Đam đề xuất dùng ứng dụng IT tập trung (ứng dụng công nghệ duy nhất - PV) để theo dõi sức khỏe, kết quả xét nghiệm, lịch sử tiếp xúc và di chuyển. Điều này sẽ mang hiệu quả quan trọng cho việc kiểm soát dịch.
Cần có QR code cho mọi người để nhanh chóng di chuyển hay tham gia các hoạt động thường ngày theo tiêu chuẩn được cho phép. Các nguyên tắc kiểm soát nếu được thiết lập tốt sẽ đem lại nhiều tự do cho người dân.
 |
| Người cao tuổi được tiêm vaccine Covid-19 tại TP.HCM. Ảnh: Chí Hùng. |
Như nói trên, vì những người tiêm chủng vẫn bị lây nhiễm và truyền cho người khác, nên họ cần được khuyến cáo tuân thủ quy tắc an toàn cộng đồng 5K.
Xã hội cần những điều chỉnh về văn hóa sống, chú trọng đến an toàn cá nhân và tập thể như ít tập hợp, giữ khoảng cách, đeo khẩu trang; thay đổi thói quen tiếp xúc thân mật như ôm, bắt tay khi chào hỏi và sát trùng thường xuyên.
Hệ thống tương tự Trung Quốc để giám sát việc thực hành 5K cũng có thể được xem xét.
- Tất cả người được tiêm đủ hai mũi vaccine có nên được ưu tiên quay trở lại làm việc hay còn phải căn cứ theo yếu tố nào khác?
- TP.HCM cần một lực lượng lớn người dân trở lại sinh hoạt bình thường và khôi phục phát triển kinh tế. Các nghiên cứu và thực hành đã chỉ ra rằng vaccine bảo vệ 80-90% trước nguy cơ bị lây nhiễm virus SARS-CoV-2. Vaccine là chìa khóa để mở cửa bình thường hóa và kinh tế của nhiều nước.
Những người được tiêm chủng đầy đủ vaccine (và những F0 khỏi bệnh) là những người không bị giới hạn bởi bản chất nguy hiểm của dịch, họ cần được khuyến khích và hỗ trợ tham gia mở cửa TP.HCM để lấy lại đời sống văn hóa và tiếp tục các chương trình phát triển xã hội, kinh tế của thành phố.
Tuy nhiên, cũng cần lưu tâm bài toán lớn hiện nay là dù tiêm chủng đủ 2 lần vẫn không ngăn được chủng Delta lây lan, vì 10% số người được tiêm chủng đầy đủ vẫn bị lây nhiễm bởi các yếu tố như xảy ra với những người chưa tiêm chủng. Áp chế 5K và xét nghiệm cần được thực hành triệt để trong kế hoạch mở cửa.
- Tiến sĩ có đề xuất gì về thứ tự ưu tiên các nhóm ngành kinh tế được hoạt động trở lại?
- Xã hội cũng như một cơ thể, chúng ta cần ưu tiên cho những chức năng trọng yếu bảo toàn sức sống của xã hội. Đó là các ngành chăm sóc sức khỏe; ngành sản xuất; dịch vụ lương thực, chợ búa; các dịch vụ sửa chữa bảo trì nhà cửa, xe cộ.
Khi các dịch vụ này thực hiện tốt, an toàn có thể mở rộng các dịch vụ khác. Thời gian đầu, TP.HCM chưa nên mở cửa các sinh hoạt tiềm ẩn lây nhiễm cao hay khó kiểm soát như du lịch, giải trí, nhà hàng ăn, sự kiện thể thao, văn nghệ.
"Phương trình chống dịch Covid-19"
- Trong khi tỷ lệ tiêm chủng ở TP.HCM là cao nhất cả nước, thì một số thành phố và tỉnh khác tỷ lệ tiêm chủng chưa đạt 10%. Vậy có nên tiếp tục hạn chế di chuyển giữa TP.HCM với các tỉnh thành khác trên cả nước hay không?
- Như đã nói ở trên, hiện có một lượng dân số lớn có khả năng miễn nhiễm với dịch. Vì vậy cần có quy chế thuận tiện cho những người đã tiêm chủng đầy đủ và những F0 đã được chữa lành bệnh đi tới các tỉnh thành trong nước cho những công tác bình thường mới, đặc biệt liên hệ đến phát triển kinh tế. Giấy thông hành vaccine như nêu trên là một trong những hình thức kiểm soát.
Bài toán phức tạp hiện nay là dù đã tiêm chủng vẫn không ngăn được chủng Delta lây lan trong cộng đồng, vì 10-20% số người tiêm chủng vẫn bị nhiễm. Cho nên, các quy chế giấy thông hành vaccine cần được nghiên cứu thận trọng với những giới hạn và kèm theo những bảo đảm khác như test thử nhanh/PCR âm tính, và khả năng thực hiện 5K của đối tượng.
- Việt Nam nói chung và TP.HCM nói riêng có thể áp dụng được bài học, kinh nghiệm gì từ chính sách sống chung với dịch của các nước, như Mỹ hay Australia?
- Từ quan điểm không thể có miễn dịch cộng đồng, nước Mỹ và các nước công nghệ đã chuyển trọng tâm cho trị liệu những đối tượng nguy cơ cao của Covid-19, từ đó các chương trình xét nghiệm chuyển hướng nhằm xác định các đối tượng này.
Australia cũng như New Zealand vẫn chú tâm đến kiểm soát lây lan, truy vết như vẫn làm. Họ đã có khoảng thời gian an toàn như Việt Nam đã có. Nhưng chủng Delta xuất hiện tháng 6 đã thay đổi mọi thứ.
 |
| Ngươi dân xuất trình giấy xác nhận tiêm vaccine và kết quả xét nghiệm âm tính khi ra đường. Hình ảnh được ghi nhận trong ngày đầu kiểm soát "thẻ thông hành vaccine" tại thành phố Thủ Dầu Một, Bình Dương. Ảnh: Phạm Ngôn. |
Chúng ta chưa thể áp dụng phương pháp sống chung với Covid-19 như các nước vì nhiều khác biệt về thời điểm, hoàn cảnh của dịch và tiềm năng y tế cũng rất quan trọng, như đã nói trên.
Việt Nam vẫn cần áp dụng những yếu tố cơ bản để kiểm soát dịch. Đó là:
1- Xét nghiệm để kiểm soát
2- Giãn cách để ngăn chặn
3- 5K để an toàn
4- Tiêm chủng để dứt dịch
5- Trị liệu để tránh tử vong
Đây chính là “phương trình chống dịch Covid-19” gồm 5 phương án. Khả năng điều chỉnh 5 phương án này phù hợp với tình hình dịch, tổ chức và hoàn cảnh địa phương sẽ quyết định hiệu quả kiểm soát dịch.
Qua theo dõi, chúng tôi thấy chính phủ đang linh hoạt điều chỉnh phương trình 5 điểm trên. Vì tình hình ca bệnh nhiều, phương án giãn cách đã được khẩn trương ban hành, rồi tiêm chủng nhanh bao phủ thành phố để người dân được bảo vệ, gia tăng các phương pháp điều trị, sử dụng các cơ sở bệnh viện công tư cho bệnh nhân Covid-19, lập bệnh viện dã chiến khẩn cấp.
Gần đây là phương án xét nghiệm diện rộng để đánh giá dịch và khoanh vùng kiểm soát. 5K được duy trì và đề cao cùng với các phương án chống dịch.
Đã có những thiếu sót và sai phạm trong việc thi hành 5 phương án trên. Tuy nhiên, kinh nghiệm cũng đã được mau chóng rút ra để điều chỉnh, đạt được một phương trình chống dịch với đáp số trung hòa sức tấn công hiện nay của dịch và mang an toàn về cho TP.HCM.
Chúng ta mong rằng với kinh nghiệm, quyết đoán và linh động sáng tạo vận hành 5 phương án chống dịch, TP.HCM sẽ từng bước khắc phục các sự cố của đại dịch chưa có tiền lệ này, sớm phục hồi sức sống phong phú của người dân và vai trò đầu tàu kinh tế của cả nước.
- Xin cảm ơn ông!
