Chuyên gia: Chưa có khung pháp lý hoàn thiện cho fintech

Tại buổi tọa đàm “Tương lai Tài chính số Việt Nam” do Tạp chí VietnamFinance phối hợp Hiệp hội Tư vấn Tài chính Việt Nam tổ chức ngày 21/4, ông Dương Quốc Anh, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội, cho rằng chưa quốc gia nào có thể khẳng định xây dựng đủ hệ thống pháp lý về công nghệ tài chính cho fintech, dù lĩnh vực này đang phát triển rất mạnh. Bất chấp nhu cầu của thị trường, Ngân hàng Nhà nước vẫn là đơn vị đi đầu lĩnh vực này.

Cần có hiệp hội riêng về tài chính số

Theo báo cáo của NHNN, cả nước hiện có khoảng 40 doanh nghiệp fintech tên tuổi, 72% fintech kết hợp với các ngân hàng để cung cấp dịch vụ, trong khi 28% còn lại hoặc tự phát triển các dịch vụ mới hoặc cạnh tranh với các nhãn hàng.

“Sự phát triển fintech tại Việt Nam rất nhanh, tiềm lực lớn nhưng còn nhiều hạn chế, rủi ro cho các nhà đầu tư”, vị này nhận định.

Nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội cho biết hiện lĩnh vực fintech có 4 khó khăn chính. Trước hết là vấn đề nguồn lực vừa am hiểu công nghệ vừa am hiểu tài chính, ngân hàng.

Thanh toán không tiền mặt, ví điện tử hay ngân hàng số mới là bề nổi của tài chính số. Ảnh: Payoo.

Chi phí đầu tư, vận hành lớn trong khi khía cạnh pháp lý cũng như quy định về fintech chưa rõ ràng, đồng bộ. Một số quy định về thủ tục, vấn đề xác định danh tính khách hàng chưa có nguồn thông tin đảm bảo về kho dữ liệu; các quy định về hợp đồng điện tử, chữ ký số, tài sản số; các quy định về tố tụng, quyền sở hữu, hình sự cũng chưa rõ ràng.

Cuối cùng, ông Quốc Anh chỉ ra công tác bảo mật thông tin cho khách hàng cũng là một vấn đề rất đáng lo ngại.

Về kiến nghị, ông Dương Quốc Anh đề xuất xây dựng một khuôn khổ pháp lý đảm bảo 3 nguyên tắc chắc chắn về mặt pháp lý; bình đẳng giữa các bên khi tham gia thị trường; tính tương xứng giữa yêu cầu về quản trị rủi ro, ngăn chặn rủi ro giữa các quy định.

“Đối với Việt Nam, tôi nghĩ các fintech nên ngồi lại với nhau để có tiếng nói chung vì lợi ích chung, có thể giải trình với các cơ quan quản lý và cần các buổi hội thảo có cơ quan quản lý. Đã đến lúc chúng ta cần có một hiệp hội fintech. Chúng tôi đang cố gắng thành lập và hướng tới kết hợp chặt chẽ, tổng hợp tiếng nói của các doanh nghiệp fintech”, ông Dương Quốc Anh cho biết.

Khung pháp lý tại Việt Nam chưa thành hình

Chia sẻ tại buổi tọa đàm, TS Lê Duy Bình - Giám đốc Economica Vietnam - tin rằng việc tham gia vào các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (FTA) là cơ hội cho nền kinh tế trong nước bắt nhịp xu hướng chuyển đổi số.

Đáng chú ý, các hiệp định FTA thế hệ mới được thiết kế dựa trên những quy định hoàn toàn khác với tiêu chuẩn cao và khó đáp ứng hơn so với FTA truyền thống. Những quy định này không chỉ tác động tới hệ thống các ngân hàng, doanh nghiệp fintech, công ty tài chính mà còn tới hoạt động kinh doanh của toàn bộ doanh nghiệp.

Theo ông Bình, thị trường cần những chính sách mới mang tính chất định hướng, hướng dẫn thêm cho doanh nghiệp trong việc thích nghi với các quy định khó này.

Ông cũng chỉ ra một loạt tác động lớn. Trên hết, các doanh nghiệp FDI sẽ mở rộng đầu tư tại Việt Nam, trong đó có lĩnh vực tài chính số, ngân hàng số dựa trên những FTA mới.

Bên cạnh đó, tác động thứ hai là thúc đẩy quá trình số hóa doanh nghiệp tại Việt Nam thông qua cơ chế thầu phụ cho các doanh nghiệp FDI.

Thứ ba, FTA thế hệ mới yêu cầu rất cao về môi trường, quản trị, xã hội, từ đó đẩy mạnh tiến trình số hóa hoạt động sản xuất, thanh toán, huy động vốn, qua đó thúc đẩy tài chính toàn diện.

Thứ tư, thúc đẩy giao dịch trực tiếp (P2P) giữa người mua ở nước ngoài và người bán ở Việt Nam và thanh toán xuyên biên giới.

Thứ năm, FTA thế hệ mới có những điều khoản chặt chẽ hơn về tài sản trí tuệ, bảo vệ thông tin cá nhân, từ đó tác động đến chính sách tại Việt Nam. Thứ sáu, thúc đẩy chuyển đổi số ở các cơ quan quản lý nhà Nước, đảm bảo toàn bộ giao dịch được thực hiện trên môi trường số.

Tác động cuối cùng là thúc đẩy cải cách về môi trường kinh doanh, môi trường pháp luật, chính sách tài chính số, ngân hàng số tại Việt Nam. Tuy nhiên, ông Bình đánh giá việc hoàn thiện pháp lý tại Việt Nam quá chậm chạp, còn nhiều khoảng trống pháp lý chẳng hạn chưa có các quy định về ngân hàng số.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Quang Đồng - Viện trưởng Viện nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông - nhận định việc hoàn thiện hành lang pháp lý về chuyển đổi số tại Việt Nam còn chậm và phân mảnh. Trong bối cảnh pháp lý này, các doanh nghiệp nên đi vào thị trường ngách thay vì tập trung vào các thị trường lớn, cạnh tranh với các doanh nghiệp lớn tại nước ngoài.