Ngày 20/2, Phó thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình yêu cầu các đơn vị, cá nhân liên quan thực hiện theo kết luận thanh tra của Thanh tra Chính phủ về dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty Gang thép Thái Nguyên.
Với hàng loạt vi phạm được chỉ ra, cơ quan thanh tra đã đề nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an khẩn trương điều tra 4 nội dung có dấu hiệu hình sự.
Dự án 8.100 tỷ "đắp chiếu"
Dự án cải tạo mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty Gang thép Thái Nguyên có tổng mức đầu tư là 3.843 tỷ đồng được Chính phủ giao Tổng công ty Thép Việt Nam (VNS) tổ chức thẩm định, xem xét phê duyệt, còn Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO) là chủ đầu tư.
Dự án gồm 2 gói thầu chính là gói thầu mỏ sắt Tiến Bộ đã hoàn thành đưa vào sử dụng với giá trị thanh toán là 442 tỷ đồng và gói thầu thiết kế, cung cấp thiết bị công nghệ và thi công xây dựng công trình (gọi tắt là EPC) dây chuyền công nghệ luyện kim trị giá 160,9 triệu USD đấu thầu rộng rãi. Đơn vị trúng thầu là Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC).
 |
| Dự án 8.100 tỷ nhìn từ trên cao. Ảnh: Toquoc.vn. |
Tháng 7/2007, TISCO và Công ty Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc ký hợp đồng, trong đó cam kết giá hợp đồng tổng thầu EPC là gần 161 triệu USD, không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện. Trong đó, giá trị tư vấn, thiết kế là 3,1 triệu USD, phần thiết bị là 114 triệu USD, còn phần xây dựng và lắp đặt là gần 43 triệu USD. Thời gian thực hiện hợp đồng 30 tháng tính từ tháng 9/2007.
Sau khi ký hợp đồng, MCC được tạm ứng 35,6 triệu USD và cùng với TISCO ký 10 phụ lục điều chỉnh nhiều nội dung quan trọng của hợp đồng EPC. Ngày 15/5/2013, Chủ tịch HĐQT TISCO ký quyết định phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án là 8.104 tỷ đồng (tăng 4.261 tỷ đồng); thời gian thực hiện đến hết năm 2014 đi vào hoạt động. Nhưng gói thầu EPC đã tạm dừng thi công từ năm 2013, các hạng mục đều chưa hoàn thành.
Thanh tra Chính phủ kết luận chủ trương đầu tư dự án là phù hợp với yêu cầu thực tế nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động khai thác quặng, sản xuất thép, ổn định việc làm, tăng thu nhập cho gần 5.000 cán bộ, công nhân viên. Tuy nhiên, quá trình thực hiện dự án, các đơn vị và cá nhân liên quan trong đó có TISCO, MCC, VNS và Bộ Công Thương đã có những khuyết điểm, sai phạm.
Đến thời điểm thanh tra, tổng giá trị TISCO đã thanh toán cho dự án là 4.421 tỷ đồng; tổng dự nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả là 3.896 tỷ đồng (hiện lãi vay phải trả trên 40 tỷ đồng/tháng), trong đó thanh toán cho MCC trên 92% giá trị hợp đồng nhưng các hạng mục của dự án đều chưa hoàn thành.
Ngoài ra, TISCO đã thanh toán thay MCC tiền thuế 11,6 triệu USD, thanh toán chi phí xếp dỡ, bảo quản thiết bị 4,7 tỷ đồng vượt giá trị hợp đồng. Trong khi đó MCC chưa chuyển đủ thiết bị, cung cấp nhiều máy móc thiết bị sai khác về xuất xứ, thông số kỹ thuật, không phù hợp với quy chuẩn Việt Nam với giá trị xác định bước đầu là 38,8 triệu USD.
Hiện một số thiết bị đã rỉ sét, hư hỏng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ, chất lượng dự án, thiệt hại vốn đầu tư.
Trách nhiệm của Bộ Công Thương
Thanh tra Chính phủ kết luận TISCO đã lập báo nghiên cứu tiền khả thi chưa đủ cơ sở trình VNS, Bộ Công Thương và Thủ tướng. Ngoài ra, đơn vị này thành lập Ban QLDA không đủ năng lực, ký hợp đồng EPC với MCC có một số nội dung không chặt chẽ, không kiểm soát chặt chẽ tiến độ tổng thể của dự án.
Sau 18 tháng kể từ ngày hợp đồng có hiệu lực, MCC không thực hiện nhưng TISCO không áp dụng điều khoản phạt hợp đồng đã ký, không báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét hủy đấu thầu lại khi MCC đề nghị điều chỉnh hợp đồng đưa ra nhiều hạng mục không hợp lý, không có căn cứ.
 |
| Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên (TISCO). |
Đặc biệt, TISCO đã điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án lên 8.100 tỷ không đúng quy định. Khi các bộ, ngành cho rằng không có cơ sở điều chỉnh nhưng TISCO vẫn làm là cố ý vi phạm các quy định pháp luật về đầu tư.
Những vi phạm trên của TISCO có dấu hiệu cố ý làm trái các quy định của pháp luật, buông lỏng quản lý, gây thất thoát vốn đầu tư.
Còn Tổng công ty Thép Việt Nam (VNS) - đại diện chủ sở hữu vốn tại TISCO - đã chấp thuận nội dung báo cáo nghiên cứu tiền khả thi chưa đủ cơ sở do TISCO lập để trình Bộ Công Thương và Thủ tướng.
Bên cạnh đó, VNS còn thẩm định phê duyệt tổng mức đầu tư thiếu cơ sở, thiếu kiểm tra, giám sát dẫn đến việc TISCO thương thảo, ký kết hợp đồng, phụ lục hợp đồng và các hợp đồng thầu phụ thiếu chặt chẽ, không đúng quy định. Trong những sai phạm được chỉ ra, có việc VNS không chỉ đạo TISCO phạt MCC vi phạm hợp đồng và báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét để hủy đấu thầu lại theo quy định khi nhà thầu đề xuất điều chỉnh hợp đồng không có căn cứ pháp lý.
Sau đó, VNS còn đề nghị Thủ tướng điều chỉnh chi phí xây dựng phần C, đề nghị Bộ Công Thương trình Thủ tướng điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư vi phạm các quy định của pháp luật.
Trong số bộ, ngành, đơn vị có sai phạm liên quan dự án này, Bộ Công Thương đã báo cáo Thủ tướng nội dung báo cáo nghiên cứu tiền khả thi chưa đầy đủ cơ sở và có văn bản đề nghị Thủ tướng chấp thuận ý kiến của VNS chọn VINAINCON làm nhà thầu phụ thực hiện phần C, cho phép TISCO được điều chỉnh chi phí thực hiện phần này theo đơn giá không đúng quy định…
Dù các bộ, ngành đều cho rằng việc điều chỉnh tổng mức đầu tư lên 8.100 tỷ là không có cơ sở nhưng Bộ Công Thương đã đề xuất việc điều chỉnh và báo cáo Chính phủ đã rà soát, thẩm tra việc này.
Còn nhà thầu MCC, sau 18 tháng kể từ khi ký hợp đồng với TISCO, đơn vị này không thực hiện các điều khoản đã cam kết, chậm bàn giao thiết bị. Ngoài ra, công ty này thỏa thuận với TISCO chuyển phần việc của cung cấp thiết bị sang thi công xây dựng để hưởng phí quản lý không đúng quy định; cùng TISCO ký hợp đồng với các nhà thầu phụ Việt Nam thực hiện thi công xây dựng vi phạm Điều 22 Nghị định số 209/2004/NĐ-CP; cung cấp nhiều máy móc, thiết bị có giá trị nhưng sai khác về quy cách chủng loại, xuất xứ so với hợp đồng.
Đến khi thanh tra, MCC chưa hoàn trả TISCO tiền thuế GTGT, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu thiết bị, chi phí tiếp nhận, bảo quản trông coi thiết bị và giá trị thiết bị rỉ sét.
Kiến nghị chuyển cơ quan điều tra 4 nội dung vi phạm
Trong kết luận vừa ban hành, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an điều tra 4 vi phạm có dấu hiệu hình sự, trong đó có việc Tổng giám đốc TISCO và một số cán bộ thuộc TISCO, VNS, Bộ Công Thương có liên quan trong việc ký các Biên bản thỏa thuận phân chia, chuyển công việc phần thi công xây dựng; thanh toán theo đơn giá điều chỉnh không đúng hợp đồng EPC làm phát sinh tăng tổng mức, gây thất thoát vốn đầu tư.
Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ cũng chuyển hồ sơ, tài liệu cho cơ quan điều tra về việc Tổng giám đốc TISCO và một số cán bộ liên quan trong việc ký các phụ lục hợp đồng EPC và một số văn bản tiếp nhận nhiều loại máy móc thiết bị không đúng chủng loại, thông số kỹ thuật, nguồn gốc xuất xứ và thanh toán nhiều khoản tiền cho MCC, các nhà thầu phụ, các tổ chức tư vấn vi phạm quy định.
Nội dung cuối cùng được kiến nghị điều tra là việc VINAINCON lập dự toán phần xây dựng công trình theo đơn giá điều chỉnh thiếu căn cứ, vi phạm hợp đồng, làm phát sinh tăng tổng mức đầu tư và bán thầu hưởng phí trái pháp luật.
Ngoài ra, Thanh tra đề nghị Thủ tướng giao Văn phòng Chính phủ, Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng và Bộ Tài chính theo thẩm quyền chỉ đạo kiểm điểm, xử lý trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan. Bên cạnh đó, cơ quan này sẽ gửi kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với cán bộ, đảng viên thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý liên quan đến khuyết điểm, sai phạm.
Trong các kiến nghị về xử lý kinh tế, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Công Thương chỉ đạo VNS và TISCO thu hồi của MCC 11,6 triệu USD tiền thuế TISCO đã nộp, 4,7 tỷ đồng chi phí xếp dỡ, bảo quản thiết bị, 38,8 triệu USD giá trị thiết bị máy móc cung cấp, sai khác về quy cách chủng loại, xuất xứ và 10 triệu USD tiền bảo lãnh thực hiện hợp đồng…
Còn Tổng công ty VINAINCON phải nộp 3,6 tỷ đồng vào ngân sách là khoản bán thầu không đúng quy định.
