Một nhà tù ở miền Đông Ba Lan hơn một năm qua giam giữ một tù nhân đặc biệt. Đó là cựu linh mục của nhà thờ Thiên chúa giáo, kẻ đang thi hành bản án 3 năm vì xâm hại 5 nữ sinh tại làng Kalinowka.
Khi nạn nhân bị đổ lỗi
Làng Kalinowka cách không xa đường quốc lộ phía đông Ba Lan, đây là nhà của khoảng 170 cư dân. Nhà thờ Chữ thập linh thiêng, xây dựng từ năm 1880, nằm trên đỉnh một ngọn đồi cao, nhìn xuống toàn bộ rừng cây và trang trại của những cư dân chủ yếu làm nghề nông tại ngôi làng.
Vào một buổi tối cuối tháng 11, Krystyna Kluzniak vội vã chạy từ bìa rừng vào nhà thờ ấm áp để tránh cái lạnh cắt da cắt thịt của mùa Đông. "Ông ấy (linh mục đang ngồi tù) là một người dễ mến, tất cả mọi người đều nhớ ông ấy", Kluzniak nói. Người phụ nữ này thậm chí còn muốn trả tự do cho kẻ bị cáo buộc đã xâm hại 5 cô bé còn ở tuổi học sinh.
 |
| Thánh giá bên ngoài nhà thờ Chữ thập linh thiêng tại Kalinowka. Ảnh: Reuters. |
Bà Marta Zezula, một người mẹ đã ra làm chứng giúp tống thầy tu phạm tội vào tù, cho biết chính nạn nhân của những vụ xâm hại nay trở thành mục tiêu công kích.
"Chúng tôi là phù thủy, bởi chúng tôi đã chĩa mũi dùi vào một linh mục", Zezula nói. Nhiều giáo dân tin rằng bà, cũng như những bà mẹ các nạn nhân khác, đã kết án một người đàn ông vô tội.
Linh mục từng lạm dụng 5 trẻ em gái nay đang phải hầu tòa một lần nữa, bị cáo buộc xâm hại một bé gái khác. Theo luật của Ba Lan, tên người này sẽ không được tiết lộ. Luật sư của người này, Marek Tokarczyk, cho biết linh mục bác bỏ mọi cáo buộc về xâm hại. "Chúng tôi cần một phiên tòa công bằng", Tokarczyk cho biết.
Vài năm qua, những bê bối lạm dụng tình dục liên quan tới chức sắc Thiên Chúa giáo đã làm chấn động dư luận, chia rẽ người dân tại Mỹ, Ireland, Australia và nhiều nơi khác.
Nhưng Ba Lan lại là một câu chuyện khác. Đất nước này là một trong những quốc gia sùng đạo nhất châu Âu, nơi phần lớn người dân là tín đồ Thiên Chúa và Giáo hội cực kỳ được tôn kính
Những cáo buộc về việc các giáo sĩ lạm dụng tình dục trẻ em hiện gây chia rẽ nghiêm trọng chưa từng có tại quốc gia là cầu nối giữa Đông và Tây Âu. Marek Lisinski, giám đốc tổ chức “Have no fear” (Không sợ hãi) ủng hộ nạn nhân các vụ xâm hại tình dục, cho biết những người sùng đạo thường đứng về phía các linh mục, gây khó khăn cho các nạn nhân và gia đình.
Phán quyết biểu tượng
Tháng 10/2018, tổ chức “Have no fear” công bố bản đồ phản ánh mức độ nghiêm trọng của các vụ xâm hại. Họ dùng những chữ thập đen để đánh dấu những nơi các linh mục đã bị cáo buộc xâm hại tình dục tính từ năm 1956 cho tới nay.
Sau sự kiện này, nhiều người đã gọi tới cho tổ chức của Lisinski, tố cáo thêm hơn 300 vụ việc linh mục bị nghi đã lạm dụng tình dục các con chiên. Đây là những vụ việc nạn nhân không tố cáo ra cảnh sát hoặc Giáo hội vì lo sợ có thể bị nghi ngờ hoặc xa lánh.
 |
| Phong trào biểu tình đòi bảo vệ cho các trẻ em trước nạn xâm hại tình dục tại Ba Lan. Ảnh: Reuters. |
Cũng trong tháng 10, một tòa án phúc thẩm Ba Lan đã giữ nguyên một phán quyết mang tính biểu tượng, bồi thường 260.000 USD cho một phụ nữ vì đã bị một linh mục lạm dụng tình dục khi bà này còn là thiếu nữ.
Jaroslaw Gluchowski, một luật sư tại Poznan chuyên đại diện cho nạn nhân các vụ lạm dụng liên quan tới tôn giáo, cho biết phán quyết đã tạo ra tiền lệ quan trọng. "Đây là thời điểm tất cả các nạn nhân tại Ba Lan nhận ra họ không cô độc", ông Gluchowski nói.
Trong tuyên bố đưa ra hồi tháng 11, hội đồng giám mục Ba Lan cầu xin nhận được sự tha thứ từ các nạn nhân bị xâm hại tình dục, cho biết Giáo hội đã bắt đầu thu thập dữ liệu để "xác minh nguyên nhân và quy mô của tình trạng lạm dụng" gây ra bởi các linh mục.
Đức Tổng giám mục Wojciech Polak, giám mục đứng đầu Giáo hội tại Ba Lan, cho biết kết quả điều tra sẽ được công bố trong 6 tháng. Ông Polak kêu gọi các nạn nhân nói chuyện với các giám mục, những người có nhiệm vụ báo cáo vụ việc cho các công tố viên.
Đức Tổng giám mục thừa nhận vấn đề xâm hại tình dục gây chia rẽ tại một số cộng đồng dân cư. "Giáo hội có trách nhiệm hàn gắn những sự chia rẽ ấy", ông Polak nói.
Tháng 2 tới, các giám mục cấp cao từ khắp nơi trên thế giới sẽ tề tựu tại một hội nghị ở Vantican, cùng Giáo hoàng Francis, để thảo luận về những biện pháp cần thiết bảo vệ trẻ em. Những người tổ chức hội nghị cho biết tất cả những kẻ gây ra tội ác phải bị trừng phạt, nếu không thanh danh và uy tín của Giáo hội Thiên chúa giáo sẽ bị hủy hoại trên quy mô toàn cầu.
Lẽ phải và chính trị
Không chỉ tác động trên phương diện đạo đức, những vụ xâm hại tình dục có yếu tố tôn giáo cũng gây chia rẽ về chính trị tại Ba Lan, trong bối cảnh quốc gia này sẽ tổ chức bầu cử quốc hội vào tháng 12/2019.
Giáo hội Thiên chúa giáo từ lâu có vai trò chính trị to lớn tại Ba Lan, 25.000 giáo sĩ của Giáo hội không chỉ được trọng vọng mà còn có ảnh hưởng rất lớn tới lá phiếu của các cử tri.
Tháng 12/2018, một bản tin xuất hiện trên tờ nhật báo hàng đầu Ba Lan có tên Gazeta Wyborcza, đăng tải cáo buộc xâm hại tình dục của một phụ nữ tên Barbara Borowiecka nhắm vào cố linh mục Henryk Jankowski, biểu tượng của tổ chức chính trị cánh hữu Đoàn kết.
Thị trưởng thành phố Gdansk, nơi thành lập tổ chức Đoàn kết, yêu cầu Giáo hội tiến hành điều tra những cáo buộc này. Đức Tổng giám mục Polak cho biết cáo buộc chống lại Jankowski "nên được điều tra kỹ lưỡng vì lợi ích của chính Giáo hội".
 |
| Giày trẻ em được người biểu tình treo bên ngoài nhà thờ ở thành phố Krakow, Ba Lan đòi nhà chức trách điều tra về cáo buộc lạm dụng tình dục. Ảnh: Reuters. |
Năm 2015, đảng Luật pháp và Công lý (PiS) thắng cử nhờ vào việc kết hợp những khẩu hiệu tranh cử mang đậm màu sắc ái quốc với tinh thần đạo đức, phản ánh tinh thần tôn giáo dân tộc của Giáo hội Thiên chúa giáo Ba Lan. Đến tháng 10/2018, một cựu bộ trưởng của đảng PiS là Antoni Macierewicz tán dương giới giáo sĩ Ba Lan vì đã giúp đảng cầm quyền chiến thắng trong cuộc bầu cử địa phương trước đó.
Joanna Scheuring Wielgus, một nghị sĩ thuộc đảng đối lập thiểu số Now, hiện tìm cách mở một cuộc điều tra độc lập với đối tượng là những trẻ em bị lạm dụng bởi các linh mục. Wielgus cho rằng không thể tin tưởng trao cuộc điều tra các thành viên của Giáo hội cho chính tổ chức này. Tuy nhiên, bà cho biết ý tưởng này không nhận được sự ủng hộ từ PiS cũng như bất cứ đảng phái chính trị lớn nào.
Một phát ngôn viên của PiS từ chối phản ứng trước những câu hỏi liệu đảng này có ủng hộ một ý tưởng mở một cuộc điều tra độc lập như vậy không. Ryszard Czarnecki, một đại diện của PiS tại Nghị viện châu Âu vặn ngược lại báo giới, khi được hỏi về vấn đề trên, lý do để loại Giáo hội ra khỏi cuộc điều tra về lạm dụng tình dục trẻ em.
"Tôi không biết vì sao chúng ta chỉ tập trung vào một nhóm (Giáo hội), trong khi vấn đề này cũng gây lo ngại trong nhiều nhóm nghề khác, ví dụ trong giới nghệ sĩ hay trong giới báo chí", ông Czarnecki cho biết.
Ba Lan sụp đổ?
Theo thống kê của Viện Thống kê Giáo hội Thiên chúa tại thủ đô Warsaw, khoảng 12 triệu người, tương đương gần 1/3 dân số Ba Lan, thường xuyên tham dự các buổi thánh lễ. Tuy nhiên, con số này đã giảm nhẹ trong vài năm qua.
Hầu hết trẻ em tham gia các lớp bồi dưỡng tôn giáo, nhưng số liệu này cũng đang giảm dần. Tại Lodz, thành phố đông dân thứ 3 trên toàn Ba Lan, chỉ còn 50% trẻ em được cha mẹ đưa tới các lớp tôn giáo trong năm 2018, giảm hơn 30% so với năm 2015.
 |
| Người dân sau buổi thánh lễ tại nhà thờ ở làng Kalinowka. Ảnh: Reuters. |
Tháng 11 vừa qua, Giáo hội cho biết xu thế suy giảm này có thể gây ra những hệ quả nghiêm trọng. "Từ bỏ đức tin Thiên chúa và các nguyên tắc Công giáo vốn chi phối cuộc sống quốc dân và chức năng của nhà nước của chúng ta" có thể dẫn tới sự sụp đổ của Ba Lan.
Ở Kalinowka, phóng viên hãng thông tấn Reuters tiến hành phỏng vấn một số con chiên mộ đạo. Hầu hết họ đều đứng về phía linh mục bị kết án. "Tôi có một người họ hàng, con của người này cũng tham gia lớp học tôn giáo và chúng chẳng nhìn thấy gì hết", một người hưu trí nói bên ngoài nhà thờ.
Jolanta Zych là phụ huynh của cô con gái 9 tuổi, nạn nhân bị vị linh mục kia xâm hại. Zych cho biết hàng xóm đã cô lập gia đình mình. "Tôi luôn luôn chào hỏi họ nồng nhiệt, nhưng một số người ngoảnh đi chẳng hề chào lại", Zych nói.
Một người mẹ khác tên Zezula cho biết cô con gái đã bỏ ăn sau khi tòa đưa ra bản án 5 năm cho vị linh mục sa ngã. "Con gái tôi chẳng thiết ăn uống nữa, một người phụ nữ đã nói vị linh mục bị tống giam bởi con bé".
Người mẹ của bé gái nạn nhân cho biết trong buổi thánh lễ, người ta lảng đi và từ chối bắt tay thành viên gia đình mình trong một nghi lễ bắt tay biểu trưng cho cuộc sống hòa bình. Từ đó, gia đình Zezula đã không quay trở lại nhà thờ.
Michal Maciolek, linh mục kiêm phát ngôn viên giáo phận Zamosc-Lubaczow, cho biết đã đề nghị giúp đỡ và điều trị tâm lý cho các nạn nhân và gia đình, tuy nhiên đề nghị này đã bị bác bỏ. Linh mục Maciolek cho biết giáo phận không bồi thường tài chính cho các nạn nhân bởi "giáo phận không thể chịu trách nhiệm cho những hành vi của các linh mục".
